Τάσος Λειβαδίτης: Το πορτραίτο του σπουδαίου ποιητή

Στις 30 Οκτωβρίου του 1988, σε ηλικία 67 ετών πεθαίνει ένας από τους σημαντικότερους έλληνες ποιητές, ο Τάσος Λειβαδίτης.

Όπως αναφέρει ο Ντίνος Σιώτης στο «ΒΗΜΑ» της 4ης Σεπτεμβρίου 2005, «Ο Τάσος Λειβαδίτης ήταν ένας ποιητής που ζούσε καθημερινά την ποίηση στην κάθε έκφανσή της, ανακαλύπτοντάς την ακόμη και στα πιο πεζά και τετριμμένα πράγματα της καθημερινότητας.

Η αγάπη του για την ποίηση

»Θα έλεγα ότι τόσο πολύ αγαπούσε την ποίηση ώστε την είχε αναγάγει σε τρόπο ζωής. Άλλο τίποτε δεν μαρτυρά η τόση αφοσίωσή του στη μελέτη της και στο ότι την υπηρέτησε και από τις δύο πλευρές – όχι μόνο ως καλός ποιητής αλλά και ως κριτικός: στα περιοδικά Ελεύθερα Γράμματα, Νέα Εστία και Επιθεώρηση Τέχνης, αλλά και στην εφημερίδα της Αριστεράς Αυγή.

Την επομένη του θανάτου του Λειβαδίτη, γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ»:

«“Έτσι δεν εμπιστεύθηκα σε κανέναν ένα απ’ τα ωραία μου όνειρα: να πεθάνω για την ανθρωπότητα, άλλωστε και η μακροζωία μου είναι ύποπτη: συλλογιέμαι τόσο πολύ τους νεκρούς, πώς να μ’ αφήσουν να πεθάνω;”.

»Ο ποιητής που έγραφε μόλις πέρσι αυτούς τους στίχους στο ποίημα του “Περιπλανήσεις”, δεν υπάρχει πια… (…)

»Από τους σημαντικότερους ποιητές της μεταπολεμικής γενιάς, αγωνιστής της Αριστεράς, με εκτοπίσεις και φυλακίσεις στο ενεργητικό του για τις ιδέες του και για τα ποιήματά του, αφήνει με τον θάνατό του ένα κενό και…μια ανολοκλήρωτη ακόμα ποιητική συλλογή με τον προσωρινό τίτλο “Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου»”

Ο κριτικός και φίλος, Κώστας Σταματίου

O στενός του φίλος, κριτικός και συνεργάτης των «ΝΕΩΝ», Κώστας Σταματίου γράφει την ημέρα εκείνη για τον ποιητή:

«Ο Τάσος Λειβαδίτης είναι ένας από τους μεγαλύτερους, αν όχι ο μεγαλύτερος ποιητής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς.

»Στις πρώτες του συλλογές κουβαλάει από τα ξερονήσια που έζησε, τον αέρα και την ελπίδα για μια Ελλάδα απελευθερωμένη στα χέρια του λαού της, δίκαιη, άξια του αγωνιστικού παρόντος της στα δύσκολα χρόνια του πολέμου και της Κατοχής.

»Πολύ σύντομα όμως διαπιστώνει ότι η γενιά του δεν πρόκειται να δρέψει δάφνες ούτε δικαιοσύνη, ότι είναι η γενιά της ήττας. Μιας ήττας που δεν είναι μονάχα πολιτική και κοινωνική αλλά και ατομική. Όλοι επίστευσαν και όλοι απατήθηκαν. Όλοι αγωνίσθηκαν και όλοι προδόθηκαν.

»Κι αυτή την αίσθηση της ιστορικής αδικίας, της δυσεξήγητης ήττας, τη μεταφέρει στη δεύτερη εποχή της ποίησής του, όπου οχυρώνεται στο άτομο και προσπαθεί να βρει διεξόδους ατομικές πια, στον έρωτα π.χ. όσο κι αν αυτός δεν οδηγεί πουθενά, όσο κι αν στην πολιτική ήττα προστίθεται και η ατομική δυστυχία.

»Σε μια τρίτη εποχή της ποίησής του, εποχή Ντοστογιεφσκικού αυτοβασανισμού, οι στίχοι του είναι κατοικημένοι από τη σκιά του θανάτου και, μόνο στα εντελώς τελευταία έργα του, μια όχι ακριβώς ελπίδα αλλά ένα καταφύγιο αναζητείται σε κάποιον Χριστό που, πληγωμένος ο ίδιος, δεν μπορεί παρά να έχει μια συναντίληψη για τους πονεμένους και τους ηττημένους.

»Αυτήν την πορεία από το γενικό στο ατομικό, από την επανάσταση στην απελπισία, ο Λειβαδίτης την έζησε στο πετσί του και την έκανε μεγάλη ποίηση.

»Για λόγους που δεν είναι της στιγμής, πολιτικούς και άλλους, έμεινε στο περιθώριο της ευρύτερης δημοσιότητας. Πήρε κρατικά βραβεία, που τα άξιζε, αλλά το έργο του δεν προωθήθηκε από κανέναν προς τους δυνάμει παραλήπτες του, τον προδομένο Έλληνα άνθρωπο του λαού.

»Δεν υπέκυψε ποτέ σε επιταγές ή σκοπιμότητες. Υπήρξε ένας αυθεντικός ποιητής που θέλησε να συλλάβει το ασύλληπτο, να εκφράσει το ανέκφραστο, τον επαναστατημένο άνθρωπο που βλέπει την ουτοπία να εκφυλίζεται σε ευτέλειες.

»Προσωπικά, σαν φίλος του επί σαράντα χρόνια, νιώθω σαν να μου πέθανε ένας αγαπημένος αδελφός».

Τον θάνατο του Τάσο Λειβαδίτη σχολίασαν κορυφαίες προσωπικότητες του ελληνικού πολιτισμού.

Μελίνα Μερκούρη

«“Mια δειλή πράξη σου, σε κάνει να πεθαίνεις μέσα στους άλλους”. Αυτή ήταν η πίστη του Τάσου Λειβαδίτη, που φεύγει γενναίος και ζωντανός. Μεγάλος μέσα στους μεγάλους.

»Έχοντας εξασφαλίσει μια ζηλευτή θέση στα γράμματά μας και την παντοτινή παρουσία του στην καρδιά μας. Γιατί, όπως έλεγε “οι άνθρωποι, σύντροφε, ζουν από τη στιγμή που βρίσκουν μια θέση στη ζωή των άλλων”».

Μίκης Θεοδωράκης

«Ο Τάσος Λειβαδίτης υπήρξε ο κορυφαίος λυρικός ποιητής της γενιάς του. Ο βαθύς του ανθρωπισμός, η πίστη του στα φωτεινά ιδανικά για ένα καλύτερο μέλλον και η ελλαδολατρεία του, συνδυασμένα με μια απέραντη ευαισθησία και πολύχρωμη φαντασία, τον οδήγησαν στο κέντρο της μεγάλης δοκιμασίας που σημάδεψε τη γενιά της Εθνικής μας Αντίστασης και τον ανέδειξε σε έναν από τους κύριους και αυθεντικούς πνευματικούς της εκφραστές.

»Ορφανέψαμε. Όπως και η ελληνική ποίηση και το ελληνικό τραγούδι, που μίλησαν με τη μαγεία και το πάθος μιας ψυχής όμορφης και ευγενικής. Είμαι βέβαιος ότι ο χρόνος θα τοποθετήσει το έργο του ανάμεσα στις δημιουργίες των αθανάτων».

Διδώ Σωτηρίου

«Ήταν άδικο να φύγει τόσο γρήγορα. Είχε πολλά να μας δώσει ακόμα. Ήταν ωραίος άνθρωπος. Θα τον έλεγα άγιο.

»Το ήθος του, η αγωνιστικότητά του, το πώς στάθηκε στα χρόνια της θύελλας…Η μορφή του με κυνηγά. Τα συλλυπητήρια είναι όχι μόνο για τους δικούς του, αλλά και για την Ελλάδα».

Σπύρος Τσακνιάς

«Είμαι συντετριμμένος από την είδηση του θανάτου του Τάσου Λειβαδίτη. Έφυγε από κοντά μας ένα άνθρωπος σεμνός, ολοκληρωμένος αφοσιωμένος στην ποίηση. Χρόνια τώρα ζούσε αποτραβηγμένος. Και όμως, η αίσθηση του κενού που αφήνει είναι τρομακτική.

»Υπηρέτησε με πάθος τα ιδανικά του και όταν τα είδε να συντρίβονται τραγούδησε αυτή τη συντριβή με τους πιο σπαρακτικούς τόνους. Γνήσια στόφα ποιητή από το ξεκίνημά του, γίνεται τα τελευταία χρόνια, καθώς η ποίησή του αποκτά μια όλο και πιο δραματική διάσταση, ένα μείζων ποιητής, καίριος εκφραστής των πεπρωμένων της γενιάς μας.

»Το προτελευταίο του βιβλίο “Βιολέτες για μια εποχή” είναι σταθμός στη σύγχρονη ποίησή μας. Σε μια εποχή απάνθρωπης σκληρότητας η ποίηση του Τάσου ήταν ένας αίνος στην ανθρώπινη τρυφερότητα, στον πονεμένο στοχασμό, στην αιμάσσουσα μνήμη.

»Ο άνθρωπος θα μας λείψει. Η ποίησή του θα μας παρηγορεί πάντα».