Σενάριο σοκ για την οικονομία – Το χτύπημα του Ισραήλ στα πυρηνικά του Ιράν

Η συμβατική σοφία μετά τα πρόσφατα πλήγματα του Ισραήλ σε ιρανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις ως αντίποινα για την επίθεση με βαλλιστικούς πυραύλους του Ιράν στο Ισραήλ είναι ότι ο κίνδυνος περαιτέρω κλιμάκωσης έχει περιοριστεί. Οι αρχικές δηλώσεις του ανώτατου ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας αναφέρουν ότι το Ιράν μπορεί να μην ανταποκριθεί περαιτέρω, και οι χρηματοπιστωτικές αγορές φάνηκε να συμφωνούν, με τις τιμές του πετρελαίου να πέφτουν 5% αμέσως μετά τα ισραηλινά χτυπήματα (ακόμα και αν αυξήθηκαν κάπως μετά από νέες πολεμικές δηλώσεις ορισμένων ιρανών στρατιωτικών διοικητών).

Αλλά αυτή η συμβατική σοφία είναι πιθανότατα λάθος. Η εκτίμηση του Ισραήλ για την απειλή που θέτει το Ιράν έχει αλλάξει δραματικά τους τελευταίους μήνες. Δεν είναι μόνο οι απόψεις του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου και των δεξιών συμμάχων του που έχουν σκληρύνει. Βασικοί ηγέτες της κεντροαριστερής αντιπολίτευσης –όπως ο Benny Gantz και ο Yair Lapid– υποστηρίζουν επίσης ότι το Ισραήλ πρέπει να προχωρήσει περισσότερο από ό,τι έκανε με τα πρόσφατα χτυπήματά του.

Είτε συμφωνεί κανείς είτε όχι με την εκτίμηση του Ισραήλ, υπάρχει πλέον συναίνεση εκεί ότι το ιρανικό καθεστώς αντιπροσωπεύει έναν άμεσο, σαφή και παρόντα κίνδυνο. Καθώς οι ιρανοί πληρεξούσιοι – η Χαμάς, η Χεζμπολάχ, οι Χούθι και οι σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ και τη Συρία – συνεχίζουν να επιτίθενται στο Ισραήλ, οι Ισραηλινοί ηγέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πρέπει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στην πηγή του. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει στόχευση ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων και εξάλειψη των κορυφαίων στρατιωτικών και πολιτικών ηγετών του καθεστώτος, όπως έχει ήδη κάνει το Ισραήλ έναντι της Χαμάς και της Χεζμπολάχ.

Εξαλείφοντας την κορυφαία ηγεσία της Χεζμπολάχ και καταστρέφοντας πολλές από τις επιθετικές της ικανότητες, οι Ισραηλινοί έχουν διαβρώσει σημαντικά την αποτρεπτική μόχλευση που είχε το Ιράν πάνω τους.

Λόγω αυτής της ριζικής αλλαγής στη σχετική ισορροπία δυνάμεων, το Ιράν έχει μόνο μία αποτελεσματική επιλογή προκειμένου να αποτρέψει το Ισραήλ τώρα που ακόμη και οι επιθετικοί πύραυλοι και άλλα όπλα του δεν έχουν προκαλέσει ουσιαστική ζημιά: να ανακόψει την ικανότητά του για πυρηνικά όπλα. Αλλά δεδομένου ότι το Ισραήλ θεωρεί ένα πυρηνικά οπλισμένο Ιράν ως υπαρξιακή απειλή, δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να επιτεθεί στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις (καθώς και στην κορυφαία ιρανική ηγεσία) προτού το Ιράν κατασκευάσει μια βιώσιμη συσκευή.

Πρόσθετες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές είναι πολύ πιθανές, ανεξάρτητα από το πόση αυτοσυγκράτηση δείχνει το Ιράν. Ενώ μια νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ μπορεί να δώσει στο Ισραήλ ένα πιο ξεκάθαρο πράσινο φως για να ακολουθήσει το Ιράν, μια νίκη για την Κάμαλα  Χάρις μπορεί να μην μπορέσει να εμποδίσει το Ισραήλ να αντιμετωπίσει αυτό που αντιλαμβάνεται ως υπαρξιακή απειλή.

Εάν το Ισραήλ αρχίσει να κλιμακώνει σταδιακά τις επιθέσεις του στο Ιράν, πιθανώς μετά από νέες ιρανικές επιθέσεις κατά του Ισραήλ, οποιαδήποτε αμερικανική κυβέρνηση αναπόφευκτα θα συνέχιζε να το υποστηρίζει, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Το εάν το Ισραήλ έχει τις δυνατότητες να καταστρέψει το μεγαλύτερο μέρος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν ή να επισπεύσει την αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν δεν έχει σημασία. Ακόμη και περιορισμένη ζημιά στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν θα μπορούσε να ανατρέψει τις πυρηνικές του φιλοδοξίες κατά μερικά χρόνια και να δημιουργήσει την αποτροπή που θέλει το Ισραήλ.

Η πιθανότητα κλιμάκωσης τις επόμενες εβδομάδες και μήνες σημαίνει ότι θα υπάρξουν οικονομικοί και χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι προς διαχείριση. Ένα αρκετά μεγάλο ισραηλινό χτύπημα στο Ιράν θα μπορούσε να διαταράξει σοβαρά την παραγωγή ενέργειας και τις εξαγωγές από τον Κόλπο. Εάν το Ιράν απελπιστεί, θα μπορούσε να προσπαθήσει να ναρκοθετήσει τον Κόλπο, να μπλοκάρει τα στενά του Ορμούζ, ενώ παράλληλα θα χτυπήσει πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας. Σε αυτό το σενάριο, ο κόσμος θα βιώσει στασιμοπληθωριστικά σοκ παρόμοια με αυτά που ακολούθησαν τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ του 1973 και την ιρανική επανάσταση του 1979.

Οι αυξήσεις της τιμής του πετρελαίου θα ήταν καταστροφή για την παγκόσμια οικονομία και την ευημερία δισεκατομμυρίων ανθρώπων, και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να σκεφτούν μέτρα για να αμβλύνουν το πλήγμα. Θα βοηθούσε εάν μια μεγάλη σύγκρουση ήταν όσο το δυνατόν πιο σύντομη. Το Ισραήλ θα χρειαζόταν να χτυπήσει το Ιράν εξαιρετικά σκληρά και με ακρίβεια, αντί για πολλούς μήνες. Θα πρέπει να αναπτυχθούν γρήγορα ναρκαλιευτικά (του είδους που επιχειρεί η Ιαπωνία) για να καθαρίσουν τον Κόλπο όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να παράσχουν στη Σαουδική Αραβία προηγμένες αμυντικές τεχνολογίες –όπως πρόσθετα αντιπυραυλικά συστήματα Patriot– για να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο να καταστρέψει το Ιράν εγκαταστάσεις παραγωγής και παράδοσης πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία. Και το Βασίλειο πρέπει να αυξήσει μαζικά την παραγωγή πετρελαίου του και τις εξαγωγές του πλεονάζοντος δυναμικού του για να μειώσει οποιαδήποτε πιθανή παγκόσμια άνοδο των τιμών, ενώ οι ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τα στρατηγικά τους αποθέματα πετρελαίου για να μετριάσουν περαιτέρω τον αντίκτυπο.

Οι κυβερνήσεις στις προηγμένες οικονομίες και τις αναδυόμενες αγορές μπορούν επίσης να εισαγάγουν προσωρινές δημοσιονομικές επιδοτήσεις για τους καταναλωτές ενέργειας – όπως αυτές που εφαρμόστηκαν μετά την άνοδο των τιμών μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Και οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να ανταποκριθούν σε οποιοδήποτε στασιμοπληθωριστικό σοκ διατηρώντας τα επιτόκια πολιτικής σταθερά ή ακόμα και μειώνοντάς τα. Με τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό καλά αγκυρωμένες (σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1970), οι κεντρικές τράπεζες δεν πρέπει να αντιδρούν υπερβολικά κάνοντας σύσφιγξη ως απάντηση σε ένα σοκ που μπορεί να αποδειχθεί προσωρινό (που θα διαρκέσει περίπου μερικούς μήνες).

Φυσικά, δεδομένου ότι μια πλήρους κλίμακας ισραηλινή επίθεση στο Ιράν θα ήταν πολύ επικίνδυνη, μια κυβέρνηση Χάρις πιθανότατα θα συμβούλευε σθεναρά εναντίον της. Εκτός από τις παγκόσμιες οικονομικές και χρηματοοικονομικές επιπτώσεις, η αποτυχία καταστροφής των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν θα ενίσχυε μόνο την απόφαση του καθεστώτος να προσπαθήσει να αναπτύξει ένα όπλο.

Η επιτυχία, ωστόσο, θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικές διαμάχες. Το ιρανικό καθεστώς –μια μακροχρόνια πηγή μεγάλης αστάθειας στη Μέση Ανατολή– θα αποδυναμωνόταν σοβαρά. Και εάν το Ιράν αποδυναμωθεί σοβαρά, το ίδιο θα συμβεί και με τους συμμάχους του σε όλη την περιοχή. Πράγματι, δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει μια επανάσταση βάσης στο Ιράν μετά από μεγάλης κλίμακας ισραηλινές επιθέσεις. Το καθεστώς είναι ήδη αδύναμο, αντιδημοφιλές και αγανακτισμένο από τους περισσότερους Ιρανούς. Εάν πέσει, αυτό θα μπορούσε να βελτιώσει τις συνθήκες για την επίτευξη εκεχειρίας στη Γάζα, την ομαλοποίηση Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας και τελικά να ανανεωθούν οι συνομιλίες για μια λύση δύο κρατών για Ισραήλ-Παλαιστίνη.

Έτσι, μια ισραηλινή επίθεση εναντίον του Ιράν είναι μια στρατηγική υψηλού κινδύνου και υψηλών ανταμοιβών που θα μπορούσε να οδηγήσει είτε σε παγκόσμια οικονομική καταστροφή είτε σε αναμόρφωση της Μέσης Ανατολής προς το καλύτερο. Σε κάθε περίπτωση, έτσι βλέπουν τα πράγματα οι Ισραηλινοί και είναι πιθανές περαιτέρω ιρανικές προκλήσεις κατά του Ισραήλ. Ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί κανείς με την εκτίμησή τους, μια κλιμάκωση της σύγκρουσης είναι πολύ πιθανή.

Ο Nouriel Roubini, ανώτερος σύμβουλος στο Hudson Bay Capital Management LP και Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, είναι συνιδρυτής της Atlas Capital Team , Διευθύνων Σύμβουλος της Roubini Macro Associates , συνιδρυτής του TheBoomBust.com και συγγραφέας του Megathreats: Ten Dangerous Trends That Imperil Our Future, and How to Survive Them (Little, Brown and Company, 2022). Είναι πρώην ανώτερος οικονομολόγος για τις διεθνείς υποθέσεις στο Συμβούλιο Οικονομικών Συμβούλων του Λευκού Οίκου κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Κλίντον και έχει εργαστεί για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Ο ιστότοπός του είναι NourielRoubini.com και είναι ο οικοδεσπότης του NourielToday.com.

Project Syndicate

Nouriel Roubini – Πηγή: ΟΤ