Ένας φανταστικός επιτάφιος λόγος είναι ο θεματικός πυρήνας του Μενέξενου, ενός μάλλον αινιγματικού –εξαιτίας του χαρακτήρα του– πλατωνικού συγγράμματος. Ο Σωκράτης συναντάται με το νεαρό μαθητή του Μενέξενο και εκφωνεί από μνήμης ένα ρητορικό λόγο που είχε δήθεν συνθέσει –εν είδει ρητορικής ασκήσεως και ανακαλώντας στη μνήμη μας τον περίφημο Περικλέους Επιτάφιο– η δασκάλα του ιδίου στη ρητορική, η Ασπασία η Μιλησία, η διάσημη σύντροφος του Περικλή. Ο λόγος αυτός προοριζόταν τάχα για τις τελετές και τις επίσημες ταφές που επρόκειτο να οργανώσει το αθηναϊκό κράτος για τους πεσόντες υπέρ της πόλεως κατά τη διάρκεια του Κορινθιακού Πολέμου (395-387/386 π.Χ.), προκειμένου να αποδώσει σε αυτούς τις προσήκουσες τιμές.

Παρέχοντας ένα υπόδειγμα ρητορικής, ο Σωκράτης αναφέρεται στη γενναιότητα των πεσόντων, στην ταυτότητα της αθηναϊκής πολιτείας και στο αθηναϊκό πολίτευμα, στα πολλά και λαμπρά κατορθώματα των Αθηναίων, και ως ατόμων και ως πολιτικής κοινότητας.

Μέσα στο ρητορικό ύφος που συναντήσαμε στον Γοργία, ο Σωκράτης πλέκει το εγκώμιο της Αθήνας με ασύγκριτη μαεστρία και ευστροφία, αλλά και με μια λεπτή –σχεδόν ανεπαίσθητη– ειρωνεία, σύμφυτη με τη βαθιά ριζωμένη ελεγκτική του διάθεση. Αυτό υποδηλώνουν αφενός μεν οι υπαινιγμοί του εισαγωγικού διαλόγου για την επιδεξιότητα των ρητόρων και για τους βαυκαλιζόμενους Αθηναίους, αφετέρου δε τα παρωδιακά χαρακτηριστικά του επιτάφιου λόγου (σοβαροφανής εκφορά, υπερβολή).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ιστορικά στοιχεία (εκτενείς αναφορές στους Περσικούς Πολέμους, στον Πελοποννησιακό Πόλεμο κ.α.) του επιτάφιου λόγου –του αποκληθέντος και Επιταφίου του Πλάτωνος–, τα οποία επιτρέπουν τη σύγκριση των μεθόδων που μετέρχονται από τη μια ο φιλόσοφος Πλάτων –από τη σκοπιά της διαμόρφωσης μιας φιλοσοφίας της ιστορίας– και από την άλλη οι καθαυτό ιστορικοί.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο «Μενέξενος» του Πλάτωνος (έκδοση του 1951).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΖ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΗ’)

Headlines