Γερμανικές αποζημιώσεις: Οι συμφωνίες και οι «φωνές» στη Γερμανία

Λίγο μετά το τέλος του πολέμου ανοίγει το θέμα για τις αποζημιώσεις που αφορούσαν όλες τις χώρες των Συμμάχων που υπέστησαν καταστροφές, λεηλασίες και μέτρησαν θανάτους λόγω της ναζιστικής Γερμανίας. Στη συνδιάσκεψη Επανορθώσεων του Παρισιού, το 1946 παίρνει μέρος και η Ελλάδα.

Προκειμένου να εισέλθει και η Ελλάδα στη συζήτηση για τις αποζημιώσεις προχώρησε στη σύσταση δύο υπηρεσιών. Η πρώτη ήταν το Γραφείο για τα Εγκλήματα Πολέμου, το οποίο βρισκόταν σε στενή συνεργασία με την Επιτροπή του ΟΗΕ και αφορούσε στη δίωξη εγκλημάτων πολέμου που έλαβαν χώρα στην ελληνική επικράτεια. Η δεύτερη ήταν μια ομάδα ειδικών η οποία είχε ως αντικείμενο να συλλέξει τα απαιτούμενα στοιχεία που θα τεκμηρίωναν τις ελληνικές απαιτήσεις για τις αποζημιώσεις.

Η Διάσκεψη του Παρισιού

Οι απαιτήσεις της Ελλάδας στη συνδιάσκεψη του Παρισιού ανέρχονταν σε 14,644 δισ. δολάρια, και σε αυτό το ποσό δεν συμπεριλαμβανόταν το κατοχικό δάνειο, καθώς η εν λόγω διάσκεψη είχε ως αντικείμενο τις επανορθώσεις των εξόδων Κατοχής. Τελικά, η συμφωνία προέβλεπε για την Ελλάδα ένα ποσό περί τα 7 δισ. δολάρια.

Η διάσκεψη του Λονδίνου

Επτά χρόνια αργότερα, το 1953, στη διάσκεψη του Λονδίνου οι Σύμμαχοι επιχειρούν να τακτοποιήσουν τα χρέη της Γερμανίας προς άλλες χώρες. Βρισκόμαστε στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και η Γερμανία είναι χωρισμένη σε Ανατολική και Δυτική. Οι Σύμμαχοι επιθυμούν την ανοικοδόμηση και ενδυνάμωση της Δυτικής Γερμανίας και την μη επιρροή του ανατολικού μπλοκ σε αυτήν. Κατά συνέπεια οι όροι που αποφασίζονται είναι ιδιαίτερα ευνοϊκοί για τη χώρα. Επί της ουσίας το θέμα μετατέθηκε για το μέλλον, με την ενοποίηση του γερμανικού κράτους, γεγονός που θα λάβει χώρα 36 χρόνια αργότερα.

Η διάσκεψη της Μόσχας

Το 1990 υπογράφεται στη Μόσχα η συνθήκη που έμεινε γνωστή ως «2 συν 4». Πήρε την ονομασία της από τους συμμετέχοντες: Από τη μια πλευρά ήταν οι δύο Γερμανίες που πλέον θα ενοποιούνταν και από την άλλη οι 4 μεγάλοι νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (ΗΠΑ, Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία).

Η εν λόγω συμφωνία βάζει ουσιαστικά «ταφόπλακα» στο ζήτημα των αποζημιώσεων. Με αυτήν ρυθμίστηκαν όλα τα πολιτικά, εδαφικά και στρατιωτικά θέματα που βρίσκονταν σε εκκρεμότητα, αλλά δεν υπήρξε καμία πρόβλεψη περί αποζημιώσεων. Με απλά λόγια ακυρώνονταν στην ουσία όσα όριζε η Συμφωνία του Λονδίνου της 27ης Φεβρουαρίου 1953. Έκτοτε η γερμανική πλευρά επικαλείται συνέχεια τη συμφωνία της Μόσχας προκειμένου να αντικρούσει τις όποιες αξιώσεις -και τις ελληνικές- στο θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων.

Οι γερμανικές φωνές για τις αποζημιώσεις

Πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι έχουν υπάρξει φωνές στη Γερμανία που υποστηρίζουν το ελληνικό αίτημα, όσο κι αν οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν μείνει στα λόγια. Μάλιστα, κάποιες φορές υπήρξαν και επίσημες ανακοινώσεις που έβλεπαν ευνοϊκά το ελληνικό θέμα.

Χαρακτηριστική ήταν η ανακοίνωση της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα το 1988, στην οποία ανέφερε ότι «η τελική διευθέτηση των αξιώσεων έναντι της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας συνδέεται με τη Συμφωνία του Λονδίνου της 27ης Φεβρουαρίου 1953» και επισήμαινε ότι αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί «μόνο με την καλοπροαίρετη υπογραφή μιας ειρηνικής διευθέτησης με ολόκληρη τη Γερμανία».

Τέτοιου είδους ανακοινώσεις που κρατούσαν «ανοιχτό» το θέμα, έπαψαν να υφίστανται από το 1990 και μετά. Μοιραία οι όποιες φωνές στη Γερμανία το ανακινούσαν κατά καιρούς προέχονταν είτε από κάποιους επιστήμονες, ιστορικούς κλπ. είτε -σε πολιτικό επίπεδο- από το κόμμα Die Linke της γερμανικής Αριστεράς.

Το θέμα εξακολουθεί πάντως να απασχολεί τη Γερμανία. Όπως αποδείχθηκε από την πρόσφατη επίσκεψη Στάινμαγερ στην Ελλάδα, το ενδιαφέρον των γερμανικών μέσων ενημέρωσης επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στο θέμα, καταγράφοντας για άλλη μια φορά τις ελληνικές αντιδράσεις και κυρίως των ανθρώπων που προέρχονται από τους τόπους μαρτυρίου που επισκέφτηκε ο πρόεδρος της χώρας.