Απομένοντας λίγες ώρες πριν ανοίξουν οι κάλπες στην υπερδύναμη, ΗΠΑ, οι αναλύσεις και οι ερμηνείες για το φαινόμενο Τραμπ έχουν σχεδόν μονοπωλήσει τα διεθνή ΜΜΕ. Έχει όμως, ίσως, περισσότερο ενδιαφέρον, θα ερμηνεύσουμε σημερινά γεγονότα και πρόσωπα, μέσα από τα μάτια σοφών προσωπικοτήτων του παρελθόντος.

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Γουέιν των ΗΠΑ Μαρκ Σατα, που έχει ειδικευτεί στα γραπτά του μεγάλου Αμερικανού διανοούμενο, πιστεύει ότι ο Όργουελ θα μπορούσε να δώσει μια εικόνα για την προεδρία Τραμπ.

Ειδικότερα, ο Σάτα, με ανάλυσή του στο The Conversation αναφέρει ότι υπάρχουν ιδέες του Όργουελν που θα μπορούσαν να εξηγήσουν τον υποψήφιο πρόεδρο των Ρεπουμπλικάνων, καθώς οι Αμερικανοί ετοιμάζονται να ψηφίσουν για τον επόμενο πρόεδρό τους.

Ο εθνικισμός δεν είναι πατριωτισμός

Στο δοκίμιό του του 1945 «Σημειώσεις για τον Εθνικισμό», ο Όργουελ κάνει διάκριση μεταξύ των όρων εθνικισμός και πατριωτισμός.

Για τον Όργουελ, ο εθνικισμός ήταν «η συνήθεια να ταυτίζεται κανείς με ένα μόνο έθνος ή άλλη μονάδα, να το τοποθετεί πέρα ​​από το καλό και το κακό και να μην αναγνωρίζει κανένα άλλο καθήκον εκτός από αυτό της προώθησης των συμφερόντων του». Αντίθεα, ο πατριωτιμός έλεγε, ότι  είναι η «αφοσίωση σε ένα συγκεκριμένο μέρος και έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, που πιστεύει κανείς ότι είναι ο καλύτερος στον κόσμο, αλλά δεν θέλει να τον επιβάλει στους άλλους λαούς».

Ο  Όργουελ θεωρεί ότι οι πατριώτες μπορεί να πιστεύουν ότι η χώρα τους ή ο τρόπος ζωής τους είναι ο καλύτερος, αλλά –και αυτό μπορεί να είναι το πιο σημαντικό κομμάτι– δεν θέλουν να επιβάλλουν τις απόψεις ή τον τρόπο ζωής τους σε άλλους.

Για τον εθνικισμό έλεγε, όμως, ότι είναι αδιαχώριστος από την επιθυμία για εξουσία. Η απλή αγάπη για την πατρίδα δεν είναι εγγενώς επικίνδυνη. Το να κάνει κάποιος την πρόοδο του έθνους ή του πολιτισμού του ως κορυφαία προτεραιότητα είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Ο πατριωτισμός κολλάει στο πρώτο. Ο εθνικισμός μπαίνει στο δεύτερο.

Ο Όργουελ αναγνωρίζει διορατικά ότι όταν οι εθνικιστές κάνουν την πρόοδο του τρόπου ζωής τους την πρώτη τους προτεραιότητα, αναπόφευκτα καταλήγουν να θέτουν αυτόν τον στόχο «πέρα από το καλό και το κακό». Αυτό κάνει τους εθνικιστές επιρρεπείς στο να εγκρίνουν ανήθικα μέσα για την προώθηση του δικού τους τρόπου ζωής.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Σάτα εντάσει και τον Τραμπ, ο οποίος επέδειξε εθνικιστική νοοτροπία μετά την ήττα του το 2020. Προσπάθησε να ανατρέψει τα εκλογικά αποτελέσματα λέγοντας ψέματα και ενθαρρύνοντας την εξέγερση.

Ομοίως, οι υποστηρικτές του Τραμπ που εισέβαλαν στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου ασπάζονταν μια εθνικιστική νοοτροπία προσπαθώντας ανήθικα να προωθήσουν τη δική τους πολιτική ατζέντα.

Ο Ντόναλντ Τραμπ κάνει ακριβώς αυτό που προβλέπει ο Όργουελ ότι θα κάνει ο εθνικιστής, τονίζει ο Σάτα, δηλαδή αντιλαμβάνεται τα πάντα, όπως το έθεσε ο Όργουελ, «από την άποψη του ανταγωνιστικού κύρους» και «οι σκέψεις του στρέφονται πάντα σε νίκες, ήττες, θριάμβους και ταπεινώσεις».

Η προσήλωση στο ανταγωνιστικό κύρος δεν είναι πατριωτική, αλλά γνήσιος εθνικισμός.

Ένας αυταρχικός είναι εύκολο να υποτιμηθεί

Σε ένα δοκίμιο του 1942 στο οποίο στοχαζόταν τις εμπειρίες του ως εθελοντής στρατιώτης στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, ο Όργουελ έγραψε ότι «οι παραδόσεις μας και η ασφάλειά μας στο παρελθόν μας έχουν δώσει μια συναισθηματική πεποίθηση ότι όλα γίνονται σωστά και στο τέλος αυτό που φοβάσαι περισσότερο δεν συμβαίνει ποτέ» και ότι «πιστεύουμε εν πολλοίς ενστικτωδώς ότι το κακό πάντα νικά τον εαυτό του μακροπρόθεσμα».

Ο Σατα λέει ότι Όργουελ ανησυχούσε από αυτά τα αισιόδοξα ένστικτα γιατί νόμιζε ότι ήταν αντίθετα με την πραγματικότητα, η οποία έδειχνε ότι τα πράγματα συνήθως δεν εξελίσσονται σωστά από μόνα τους. Έτσι, ο Όργουελ επέκρινε διάφορους διανοούμενους που αντιμετώπιζαν τον Χίτλερ ως «μια φιγούρα της κωμικής όπερας, που δεν αξίζει να ληφθεί σοβαρά υπόψη». Και επέκρινε πολλές αγγλόφωνες χώρες ότι ήταν μέρη όπου ήταν «της μόδας να πιστεύει κανείς, μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου, ότι ο Χίτλερ ήταν ένας ασήμαντος τρελός και τα γερμανικά τανκς από χαρτόνι».

Έτσι και σήμερα, δεδομένου ότι ο Τραμπ μιλάει μερικές φορές αυταρχικά, ο Σάτα σημειώνει ότι πολλοί Αμερικανοί δικαιολογούν τέτοιες συζητήσεις, αποτυγχάνοντας να τις αντιμετωπίσουν ως απόδειξη απειλής για τη δημοκρατία. «Αυτό μου φαίνεται ότι οφείλεται εν μέρει στην τάση που εντόπισε ο Όργουελ να πιστεύει ότι πραγματικά άσχημα πράγματα δεν θα συμβούν – τουλάχιστον όχι στη χώρα του» λέει ο επιστήμονας.

Στη συνέχεια ο Σάτα, αναφέρει το πλέον γνωστό έργο του Όργουελ, «1984» (το Δύο Λεπτά Μίσος) υπενθυμίζοντας την προσπάθεια του στοχαστή να φανταστεί πως μπορεί να μοιάζει ένα κυβερνών πολιτικό κόμμα που έχει κυριευτεί από τον εθνικισμό.

Σημειώνοντας, ο Σάτα τις αναφορές στο «1984» στις διώξεις του κόμματος εναντίον των μελών του μέσω απαγωγών, βασανιστηρίων και δολοφονιών,  αναφέρει ότι οι απειλές του Τραμπ εναντίον εκείνων που θεωρεί ως «εχθρό εκ των έσω» αποκαλύπτουν τη δική του εθνικιστική επιθυμία να στραφεί εναντίον των Αμερικανών που απειλούν την επιδίωξή του για την εξουσία.

Το κείμενο του Όργουελ υποδηλώνει ότι οι ψηφοφόροι πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη αυτές τις απειλές, καταλήγει ο πανεπιστημιακός στο  Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Γουέιν των ΗΠΑ.

Headlines