Οκτωβριανή Επανάσταση: Υπό το πρίσμα ενός απαθούς ανατόμου

Αι ιταλικαί εφημερίδες δημοσιεύουν ευρείαν περίληψιν, τηλεγραφικώς διαβιβασθείσαν, της χθεσινής διαλέξεως του Τρότσκυ εις την Κοπεγχάγην. Ο εξόριστος μπολσεβίκος ωμίλησεν ενώπιον ακροατηρίου 2.500 ατόμων με θέμα την ρωσσικήν επανάστασιν, εξεταζομένην υπό το πρίσμα της επιστημονικής μελέτης.

— Πολιτικώς είμαι κομμουνιστής, ήρχισε λέγων. Ο άνθρωπος γηράσκει, αλλά σπανίως καλλιτερεύει όσον ο καιρός περνά. Δεν ήλθα εδώ διά να δώσω πολιτικήν διάλεξιν, αλλά διά να ομιλήσω περί της οκτωβριανής επαναστάσεως από καθαρώς επιστημονικής και ιστορικής απόψεως. Παρά τον δραματικόν χαρακτήρα της οκτωβριανής επαναστάσεως θα προσπαθήσω να την εξετάσω με απάθειαν ανατόμου.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 2.12.1932, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το μεγάλο ζήτημα υπήρξε πάντοτε τούτο: διατί η Ρωσσία υπήρξε το θέατρον της επαναστάσεως; Η εξήγησις εδόθη με την παλαιάν παροιμίαν ότι «πάντα ο πιο αδύνατος κρίκος της αλύσου είνε εκείνος που κόβεται». Η Ρωσσία ήτο χώρα μικτού τύπου, εις την οποίαν συνυπήρχαν ύπαιθρος λίαν οπισθοδρομική και ασθενής βιομηχανία. Η εξέλιξις εσημειώθη κατά τοιούτον τρόπον, ώστε συχνά υπερεπηδήθησαν οι σταθμοί. Τούτο είδομεν κυρίως εις ό,τι αφορά τα μεταφορικά μέσα. Εις πολλά μέρη δεν υπήρχαν καν δρόμοι, και όμως προέβησαν μονομιάς εις την κατασκευήν σιδηροδρόμων. Ανάλογα γεγονότα εσημειώθησαν εις την βιομηχανίαν, η οποία κατέστη ακμαία εκεί που πριν ήτο ανύπαρκτος.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 2.12.1932, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο ρήτωρ κατόπιν ωμίλησε περί της εξελίξεως των τάξεων:

— Η αστική τάξις είχεν αναπτυχθή, αλλά δεν είχε ρίζας εις τον πληθυσμόν. Αντιθέτως οι εργάται, μέσα εις την λαϊκήν μάζαν, είχαν καταστή η πρωτοπορεία της επαναστάσεως.

Ανέφερε κατόπιν την μεγάλην επιφυλακτικότητα των χωρικών και την άδικον κατανομήν της γης, φαινόμενον το οποίον παρεσκεύασε την κοινωνικήν ανατροπήν. Το φθινόπωρον του 1917 εσημειώθη η εξέγερσις των χωρικών.

Η αστική τάξις θα ημπορούσε να πραγματοποιήση την αγροτικήν μεταρρύθμισιν, αλλά οι χωρικοί ηνώθησαν με τους προλεταρίους εργάτας, οι οποίοι έγιναν οι αρχηγοί των. Έτσι, τέσσερα εκατομμύρια εργατών της βιομηχανίας ευρέθησαν επί κεφαλής εκατόν εκατομμυρίων χωρικών, οι οποίοι υπήρξαν απόθεμα ανθρωπίνου υλικού διά την επανάστασιν.

Ο Τρότσκυ εδήλωσεν ήδη ότι από του 1905 είχε προΐδη την πορείαν την οποίαν ηκολούθησαν τα γεγονότα.

— Το μπολσεβικικόν κόμμα, είπε, έπαιξε ρόλον πρωτίστης σπουδαιότητος εις την επανάστασιν. Το 1917 ο Λένιν από την εξορίαν του έρριψε το σύνθημα: η κρίσις ωρίμασε. Το μπολσεβικικόν κόμμα έκαμε την επανάστασιν του Οκτωβρίου βαδίζον προς την νίκην με ψυχραιμίαν, αλλά και φλογεράν αποφασιστικότητα.

Ακολούθως έπλεξε το εγκώμιον της επαναστάσεως:

— Πολλοί έλεγαν ότι επρόκειτο περί τυχαίου γεγονότος που δεν ημπορούσε να διαρκέση πολύ — ούτε ένα μήνα, ούτε ένα χρόνο. Τώρα ομιλούν διαφορετικά. Η επανάστασις αντέσχεν εις την δοκιμασίαν. Θα ερωτηθώ ίσως: η επανάστασις απήτει τόσα θύματα; Η απάντησις είνε πολύ δυσχερής. Αλλά θα ομιλήσωμεν χωρίς υπονοούμενα. Όταν κρίνεται κάτι, πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν πόσον καιρόν διήρκεσεν. Ο καπιταλισμός διήρκεσεν επί αιώνας και το αποτέλεσμά του υπήρξεν ο παγκόσμιος πόλεμος. Δεν ημπορούμεν, λοιπόν, να ζητούμεν από την επανάστασιν όπως εγκαταστήση εις διάστημα 10 ετών μόνον έναν επίγειον παράδεισον.

*Άρθρο που είχε δημοσιευτεί στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ελεύθερον Βήμα» την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 1932. Έφερε τον τίτλο «Πώς έγινεν η ρωσσική επανάστασις», τον υπέρτιτλο «Λόγοι εξορίστου» και τον υπότιτλο «Η διάλεξις του Τρότσκυ».

Στις 7 Νοεμβρίου (25 Οκτωβρίου με το παλαιό ημερολόγιο) 1917 οι μπολσεβίκοι, με επικεφαλής τον Λέοντα Τρότσκι, κατέλαβαν τα χειμερινά ανάκτορα στην Πετρούπολη ύστερα από σύντομη μάχη.

Ο Λέων Τρότσκι

Την προτεραία (24 Οκτωβρίου/6 Νοεμβρίου) είχαν καταλάβει τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, τις περισσότερες γέφυρες, το κεντρικό τηλεγραφείο και άλλα στρατηγικά σημεία της ρωσικής πρωτεύουσας.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 9.11.1978, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εντός ολίγων ωρών ολόκληρη σχεδόν η Πετρούπολη είχε τεθεί υπό τον έλεγχο των επαναστατών, γεγονός που σηματοδότησε την πτώση της κυβέρνησης Κερένσκυ και την εγκαθίδρυση της εξουσίας των μπολσεβίκων.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 9.11.1978, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»