Αλλαγή ευρωπαϊκής πολιτικής για τις αμυντικές δαπάνες – Τι θα γίνει με τα Ταμεία Συνοχής

Την πολιτική δαπανών αλλάζουν οι Βρυξέλλες για να ανακατευθύνουν ενδεχομένως δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ στις αμυντικές δαπάνες, καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο ασκούν πίεση στην ΕΕ να ενισχύσει τις επενδύσεις.

Η αλλαγή πολιτικής θα αφορά περίπου το ένα τρίτο του κοινού προϋπολογισμού του μπλοκ, ή περίπου 392 δισ. ευρώ από το 2021 έως το 2027, χρήματα που αποσκοπούν στη μείωση της οικονομικής ανισότητας μεταξύ των χωρών της ΕΕ.

Μόνο το 5% περίπου αυτών των λεγόμενων Ταμείων Συνοχής έχει δαπανηθεί μέχρι σήμερα, με τους μεγαλύτερους δικαιούχους, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, να δαπανούν ακόμη λιγότερα.

Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες όπως σημειώνουν οι FT, τα κονδύλια αυτά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αγορά αμυντικού εξοπλισμού ή την άμεση χρηματοδότηση του στρατού, αλλά επιτρέπονται οι επενδύσεις στα λεγόμενα προϊόντα διπλής χρήσης, όπως τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

Πώς θα αλλάξουν οι αμυντικές δαπάνες

Οι πρωτεύουσες των κρατών μελών θα ενημερωθούν τις επόμενες εβδομάδες ότι θα έχουν πλέον μεγαλύτερη ευελιξία βάσει των κανόνων για τη διάθεση των κονδυλίων συνοχής για τη στήριξη των αμυντικών τους βιομηχανιών και των έργων στρατιωτικής κινητικότητας, όπως η ενίσχυση δρόμων και γεφυρών για την ασφαλή διέλευση αρμάτων μάχης, σύμφωνα με αξιωματούχους της ΕΕ.

Αυτό θα περιλαμβάνει την έγκριση της χρηματοδότησης για την ενίσχυση της παραγωγής όπλων και πυρομαχικών, αν και η απαγόρευση της χρήσης κονδυλίων της ΕΕ για την αγορά αυτών των όπλων, θα παραμείνει.

Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε ότι τα ταμεία συνοχής μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αμυντική βιομηχανία, εφόσον συμβάλλουν στη «συνολική αποστολή ενίσχυσης της περιφερειακής ανάπτυξης», συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής κινητικότητας.

Μόνο το 5% περίπου των λεγόμενων Ταμείων Συνοχής έχει δαπανηθεί μέχρι σήμερα, με τους μεγαλύτερους δικαιούχους, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, να δαπανούν ακόμη λιγότερα.

Η Γερμανία και οι άλλοι

Η Γερμανία είναι ο άξονας για την ευρωπαϊκή στρατιωτική κινητικότητα λόγω της θέσης της, αλλά οι υποδομές μεταφορών της βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Το υπουργείο Οικονομίας του Βερολίνου εκτίμησε το 2022 ότι η χώρα πρέπει να δαπανήσει επειγόντως 165 δισ. ευρώ για δρόμους, σιδηροτροχιές και γέφυρες. Η Γερμανία πρόκειται να λάβει 39 δισ. ευρώ από τα ταμεία συνοχής έως το 2027.

Η κίνηση αυτή θα γίνει επίσης δεκτή με ικανοποίηση από τα κράτη στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ, τα οποία έχουν αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ενώ ορισμένα υπέστησαν πτώση των ξένων επενδύσεων.

«Πρέπει να επενδύσουμε σε έργα στρατιωτικής κινητικότητας τα οποία είναι δαπανηρά  και σημαντικά όχι μόνο για μια χώρα, αλλά και για ολόκληρη την περιοχή», τόνισε στους FT η Gintarė Skaistė, υπουργός Οικονομικών της Λιθουανίας.

Ο Τραμπ προειδοποίησε τους συμμάχους του ΝΑΤΟ νωρίτερα φέτος ότι ως πρόεδρος θα ενθάρρυνε τη Ρωσία να κάνει «ό,τι διάολο θέλει» εάν τα μέλη της συμμαχίας δεν επιτύχουν τον στόχο τους για τις αμυντικές δαπάνες.

Η στροφή στην πολιτική για την ενίσχυση των δαπανών που σχετίζονται με την άμυνα θα είναι επίσης ευπρόσδεκτη από τους καθαρούς πληρωτές στον προϋπολογισμό της ΕΕ, όπως η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία, οι οποίες θεωρούν τη χρήση των υφιστάμενων κονδυλίων προτιμότερη από την έκδοση κοινού χρέους ή την παροχή περισσότερης χρηματοδότησης από την ΕΕ.

Η περίπτωση της Πολωνίας

Η Πολωνία ειδικότερα έχει ασκήσει πιέσεις στην Επιτροπή για να δαπανήσει περισσότερα για την άμυνα. Η Βαρσοβία δαπάνησε φέτος το 4,1% του ΑΕΠ της για τον στρατό, διπλάσιο του στόχου του ΝΑΤΟ, και σχεδιάζει να φτάσει το 4,7% το 2025.

Οι χώρες της ΕΕ έχουν δαπανήσει σχετικά λίγα από τα κονδύλια συνοχής τους μέχρι στιγμής, επειδή αντ’ αυτού έδωσαν προτεραιότητα σε δισεκατομμύρια των λεγόμενων κονδυλίων ανάκαμψης που διατέθηκαν στον απόηχο της πανδημίας Covid-19. Αυτά λήγουν το 2026.

Η Πολωνία έχει τυπικά δαπανήσει σχετικά μεγάλο ποσό από τα ταμεία συνοχής της σε σύγκριση με τους ομολόγους της, αλλά έχει μείνει πίσω στον τρέχοντα κύκλο προϋπολογισμού επειδή δεν μπορούσε να έχει πρόσβαση σε κονδύλια που είχαν παγώσει οι Βρυξέλλες το 2022 εν μέσω ανησυχιών για το κράτος δικαίου.

Τα χρήματα άρχισαν να ρέουν μόνο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ τον περασμένο Δεκέμβριο.

Η στροφή στην πολιτική αποτελεί προοίμιο για μια μεγαλύτερη εστίαση στην άμυνα στον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ που θα ξεκινήσει το 2028 και θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης από το επόμενο έτος.

Και η πράσινη μετάβαση;

Η μετατόπιση χρημάτων από άλλες προτεραιότητες, όπως η πράσινη και η ψηφιακή υποδομή, στην αμυντική βιομηχανία θα απαιτούσε την έγκριση της επιτροπής, επισήμανε Ευρωπαίος αξιωματούχος.

«Το γεγονός ότι πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στην άμυνα δεν σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσουμε την πράσινη μετάβαση ή τη συνοχή», δήλωσε και ο Πιοτρ Σεραφίν, ο νέος επίτροπος προϋπολογισμού της ΕΕ, κατά τη διάρκεια της ακρόασης για την επικύρωσή του την περασμένη εβδομάδα.

Οι περιφερειακές κυβερνήσεις έχουν ανάμεικτα συναισθήματα σχετικά με την ώθηση προς τις αμυντικές δαπάνες, ανησυχώντας ότι η μετατόπιση αυτή θα μπορούσε να λειτουργήσει σε βάρος της περιφερειακής ανάπτυξης και να συνεπάγεται μια συγκέντρωση της χρηματοδότησης μακριά από τις τοπικές αρχές.

Ταυτόχρονα, όμως, χαιρέτισαν τη στήριξη για έργα που δεν καταφέρνουν να προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια.
«Στην περιοχή μου, έχω ένα πεδίο εκπαίδευσης στρατευμάτων που πρέπει να συνδεθεί με ένα αεροδρόμιο», διευκρίνισε ο Olgierd Geblewicz, πρόεδρος της περιφέρειας Δυτικής Πομερανίας της Πολωνίας. «Εάν είναι οι περιφέρειες που θα αποφασίσουν… με την τοπική αποδοχή θα είναι εφικτό».

Τι θα ακολουθήσει μετά τις αμυντικές δαπάνες

Η στροφή στην πολιτική αποτελεί προοίμιο για μια μεγαλύτερη εστίαση στην άμυνα στον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ που θα ξεκινήσει το 2028 και θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης από το επόμενο έτος. Μια πρόσφατη έκθεση του πρώην Φινλανδού προέδρου Sauli Niinistö για την Επιτροπή υποστήριζε την παρακράτηση του 20% του προϋπολογισμού για την άμυνα.

«Βρισκόμαστε υπό ισχυρότερη πίεση από άλλους, χρειαζόμαστε περισσότερη στρατιωτική παρουσία. Οι αμυντικές μας δαπάνες είναι υψηλές, ο επόμενος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός θα πρέπει να το λάβει υπόψη του», δήλωσε στους FT ο Jürgen Ligi, υπουργός Οικονομικών του κράτους της Εσθονίας στη Βαλτική.

Πηγή: ΟΤ