COP29: Ρυπαίνω και αντισταθμίζω – Οι πιστώσεις άνθρακα προβληματίζουν

Οι χώρες που συμμετέχουν στη σύνοδο κορυφής για το κλίμα COP29 άναψαν «πράσινο φως» στα πρότυπα ποιότητας πίστωσης άνθρακα, τα οποία είναι κρίσιμα για την έναρξη μιας παγκόσμιας αγοράς άνθρακα που θα χρηματοδοτεί έργα που μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Οι πιστώσεις άνθρακα θεωρητικά επιτρέπουν σε χώρες ή εταιρείες να πληρώνουν για έργα οπουδήποτε στον πλανήτη που μειώνουν τις εκπομπές CO2 ή το αφαιρούν από την ατμόσφαιρα και χρησιμοποιούν πιστώσεις που δημιουργούνται από αυτά τα έργα για να αντισταθμίσουν τις δικές τους εκπομπές.

Ρυπαίνεις, πληρώνεις, αντισταθμίζεις…

Πρόκειται ουσιαστικά για την εφαρμογή του αμφιλεγόμενου άρθρου 6. Ένα ελάχιστα γνωστό μέρος της Συμφωνίας του Παρισιού για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη που βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο ενδιαφέροντος της COP29, στο Μπακού.

«Ένα κακό μήνυμα»

Ουσιαστικά η ενεργοποίηση του άρθρου επιτρέπει στους μεγάλους ρυπαντές να συνεχίσουν να εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα σε βάρος των ανθρώπων και του πλανήτη, σύμφωνα με όσους αμφισβητούν ανοιχτά την αποτελεσματικότητά του. Αφορά ένα σύστημα αγορών το οποίο θα επιτρέπει στα έθνη να «σβήνουν» την ρύπανση εάν τις αντισταθμίζουν.

«Αυτό θα είναι ένα εργαλείο που θα αλλάξει τα δεδομένα και θα κατευθύνει τους πόρους στον αναπτυσσόμενο κόσμο και θα μας βοηθήσει να εξοικονομήσουμε έως και 250 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως κατά την εφαρμογή των σχεδίων μας για το κλίμα» δήλωσε ο επικεφαλής διαπραγματευτής της COP29, Yalchin Rafiyev.

Ωστόσο, το άρθρο 6 έχει και επικριτές. «Η COP29 στέλνει ένα κακό μήνυμα νομιμοποιώντας τις αγορές άνθρακα ως λύση για την κλιματική αλλαγή», λέει ο Ilan Zugman, διευθυντής των παγκόσμιων ομάδων εκστρατείας για το κλίμα από τη Λατινική Αμερική και Καραϊβική, «350.org».

«Θα αυξήσουν τις ανισότητες, θα παραβιάσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και θα εμποδίσουν την πραγματική δράση για το κλίμα», λέει.

Τι προβλέπει το άρθρο 6

Συζητήθηκε για πρώτη φορά στις συνομιλίες για το κλίμα, στο Παρίσι το 2015, όπου οι παγκόσμιοι ηγέτες συμφώνησαν να προσπαθήσουν να διατηρήσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη κάτω από 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Στόχος του είναι να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο οι χώρες και οι εταιρείες μπορούν να εμπορεύονται μειώσεις εκπομπών άνθρακα. Η ιδέα είναι να δημιουργηθούν αγορές εμπορίας εκπομπών οι οποίες θα επιτρέπουν στους μεγαλύτερους ρυπαντές να αντισταθμίζουν μέρος της ρύπανσης που παράγουν αγοράζοντας μονάδες διοξειδίου του άνθρακα από χώρες που ρυπαίνουν λιγότερο.

Το άρθρο 6 προσφέρει δύο τρόπους για να το κάνουν αυτό οι χώρες.

Ο πρώτος είναι να ορίσουν δύο κράτη τους δικούς τους κανόνες και πρότυπα για τις συναλλαγές πιστωτικών μονάδων άνθρακα. Κάποιες χώρες έχουν ήδη υπογράψει συμφωνίες για να το κάνουν αυτό, μεταξύ άλλων η Σιγκαπούρη με τις Φιλιππίνες, η Κόστα Ρίκα με τη Σρι Λάνκα, η Ελβετία με τη Γκάνα, το Περού με την Ουκρανία.

Η δεύτερη επιλογή δημιουργεί μια διεθνή, ελεγχόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη αγορά, μέσω της οποίας ο καθένας μπορεί να αγοράζει μονάδες.

Ο Isa Mulder, ειδικός στις παγκόσμιες αγορές άνθρακα της ερευνητικής ομάδας Carbon Market Watch, λέει ότι η ιδέα πίσω από το άρθρο 6 είναι να βρουν οι χώρες τον φθηνότερο τρόπο για να μειώσουν τις εκπομπές. Με την εμπορία πιστωτικών μορίων άνθρακα, η μείωση της παγκόσμιας ρύπανσης γίνεται φθηνότερη και αποτελεσματικότερη.

Στην COP28 οι διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν μετά από διαφωνίες σχετικά με τη διαφάνεια και τους κανόνες για τις πιστώσεις. Ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες προέτρεψε τους διαπραγματευτές να «συμφωνήσουν σε κανόνες για δίκαιες και αποτελεσματικές αγορές άνθρακα».

Πώς θα μπορούσε το άρθρο 6 να συμβάλλει στη μείωση της ρύπανσης από τον άνθρακα

Οι χώρες θα μπορούσαν να παράγουν πιστώσεις άνθρακα με βάση έργα που αποσκοπούν στην επίτευξη των δικών τους κλιματικών στόχων όπως η προστασία των υφιστάμενων δασών από την ανάπτυξη ή το κλείσιμο μονάδων καύσης άνθρακα.

Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα ή άλλες χώρες που ρυπαίνουν θα μπορούσαν στη συνέχεια να αγοράσουν ρύπους τα οποία θα τους επέτρεπαν να εκπέμπουν μια ορισμένη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα ή άλλου αερίου του θερμοκηπίου.

Κάθε πίστωση θα ισοδυναμούσε με έναν τόνο CO2 ή το ισοδύναμο άλλων αερίων του θερμοκηπίου. Τα χρήματα από τις παραγόμενες μονάδες θα πηγαίνουν σε τοπικά έργα. Η τιμή του άνθρακα ανά τόνο θα αυξομειώνεται στην αγορά πράγμα που σημαίνει ότι όσο αυξάνεται τόσο περισσότερα πράσινα έργα θα μπορούσαν να κερδίσουν από τις νέες μονάδες που παράγονται.

Στο πλαίσιο των αγορών άνθρακα, οι χώρες που μειώνουν τις εκπομπές τους μπορούν να πωλούν πιστώσεις άνθρακα. Οι χώρες που πωλούν μονάδες μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν για έργα καθαρής ενέργειας, όπως η εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών ή η ηλεκτροδότηση των συστημάτων δημόσιων μεταφορών.

Ωστόσο, οι επικριτές αμφισβητούν το κατά πόσον θα είναι αποτελεσματικό και ανησυχούν ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε παρόμοια προβλήματα που παρατηρήθηκαν με το Πρωτόκολλο του Κιότο, ένα σύμφωνο του 1997 για τις ανεπτυγμένες χώρες. Η συμφωνία υπέστη πλήγμα όταν η τότε κυβέρνηση των ΗΠΑ αποσύρθηκε από αυτήν.