Δημήτρης Ψαθάς: Η ουσία των πραγμάτων

«Ένα μήνυμα σε μια τόσο επίσημη ώρα είναι μαζί και ένας απολογισμός. Μιλώ για τον Δημήτρη Ψαθά, εγώ ένας παληός του σύντροφος. Είχαμε διασταυρωθή στα πρώτα βήματα της σταδιοδρομίας μας και σήμερα αντικρύζουμε ο ένας τον άλλον από μια διαφορετική σκοπιά. Σαν ο επίσημος εκπρόσωπος της Πολιτείας στον τομέα των Γραμμάτων, τον χαιρετίζω σήμερα σαν έναν από τους πιο αξιόλογους εκπροσώπους στον πνευματικό τομέα της γενιάς μας. Από τα πρώτα χρόνια της γνωριμίας μας στάθηκε αυτό που ήτανε πάντα, ένας τρομερός φίλος, ο Δημήτρης Ψαθάς.

Έτσι τον ξέρει ο κόσμος όλος: έναν Ροβεσπιέρο της εθνικής, κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής, αλλά Ροβεσπιέρο που σαρκάζει και εκμηδενίζει. Ποτέ δημοσιογράφος δεν ήσκησε την επίδραση του Δημήτρη Ψαθά. Και την κέρδισε αυτή την επίδραση με μιαν αταλάντευτη συνέπεια και μιαν αλύγιστη επιθετικότητα· ένας πολεμιστής που αναβαπτίζεται κάθε μέρα και κατορθώνει κάθε στιγμή και μια νίκη. Στα καθημερινά του γραφτά βλέπεις έναν γενναίο πνευματικόν άνθρωπο, που σε καμιά περίπτωση δε σταματά στην περιγραφή του θέματος που τον απασχολεί. Το αντικρύζει με θάρρος στην ουσία του. Σε καμιά περίπτωση δεν προσπαθεί να έχη τα νώτα του εξασφαλισμένα. Τον νιώθεις έναν αποφασισμένο πολέμαρχο που καταθέτει στον καθημερινόν αγώνα του την ύπαρξή του.

«ΤΑ ΝΕΑ», 20.6.1964, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Έχει τη μοναδική ικανότητα να απογυμνώνη κάθε πρόβλημα από τα εξωτερικά, τα μάταια στολίδια του, και βλέπει, όπως λέει κάπου ο Σαίξπηρ, την ουσία των πραγμάτων. Ταυτίζεται με το θέμα του, το ανασυνθέτει με μια αρχιτεκτονική ρώμη, και οικοδομεί τις προσωπικές του απόψεις, μ’ ένα κείμενο που δεν διαφέρει από το ξίφος, μ’ ένα ανέκδοτο που φωτίζει και διδάσκει.

Κ’ έπειτα, προβάλλει ορμητικός, συνθετικός, με πίστη ακατάλυτη, σχεδόν σαν Απόστολος, θαρρείς δεν έχει καμιάν αμφιβολία για τίποτε, όταν γράφη το καθημερινό του κείμενο που το διαβάζουν οι χιλιάδες των χιλιάδων φίλων του και φανατικών θαυμαστών του. Αν παρακολουθήση κανείς την πορεία της δημοσιογραφικής του σταυροφορίας, θα ταυτίση την προσωπικότητα του Ψαθά με τα μεγάλα γεγονότα του τόπου μας.

Από την Αντίσταση ως σήμερα, πρώτος μέσα στους πρώτους, ο γενναίος ανάμεσα στους γενναίους, ο έντιμος ανάμεσα στους έντιμους. Με μια συνείδηση χρέους απέναντι της πατρίδας και του λαού μας σπάνια στα Ελληνικά Γράμματα. Οι πιο πολλοί τον νομίζουν ευθυμογράφο. Είναι λάθος. Το κείμενο του Ψαθά απογυμνώνει. Μένει ολομόναχος ο άνθρωπος με τα ελαττώματά του και υψώνεται ο άνθρωπος ολομόναχος με τις αρετές του».

Αυτά, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονταν στο χαιρετισμό που είχε απευθύνει ως υφυπουργός Παιδείας ο Λουκής Ακρίτας με αφορμή τη συμπλήρωση 350 παραστάσεων της κωμωδίας του Δημήτρη Ψαθά «Η χαρτοπαίχτρα» από το θίασο Κατερίνας. Ο Λουκής Ακρίτας (1908-1965) ήταν ελληνοκύπριος λογοτέχνης, δημοσιογράφος και πολιτικός.

Ο Λουκής Ακρίτας (αριστερά) μαζί με τον Γεώργιο Παπανδρέου (στο μέσον) και τον Ευάγγελο Παπανούτσο

Την πανηγυρική παράσταση, την Παρασκευή 19 Ιουνίου 1964, είχαν παρακολουθήσει ο πρωθυπουργός, Γεώργιος Παπανδρέου, ο πρόεδρος της Βουλής, Γεώργιος Αθανασιάδης – Νόβας, υπουργοί, καθώς και πολλές προσωπικότητες του καλλιτεχνικού, πνευματικού και δημοσιογραφικού κόσμου.

Το σχετικό ρεπορτάζ, από το οποίο αντλήσαμε το ανωτέρω απόσπασμα από το χαιρετιστήριο μήνυμα του Ακρίτα, είχε δημοσιευτεί στο φύλλο των «Νέων» που είχε κυκλοφορήσει το Σάββατο 20 Ιουνίου 1964.

Ο Δημήτρης Ψαθάς γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου το 1907 και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1923.

Εκεί ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και εργάστηκε από το 1925 ως δημοσιογράφος με ειδίκευση στο δικαστικό ρεπορτάζ στην εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα». Από το 1937 και επί σαράντα περίπου χρόνια συνεργάστηκε με τα «Αθηναϊκά Νέα», παράλληλα δε με πολλά έντυπα, ελληνικά και της ομογένειας.

Ο Ψαθάς εργάστηκε επίσης ως χρονογράφος σε αθηναϊκές εφημερίδες, ενώ υπήρξε και παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών.

«ΤΑ ΝΕΑ», 14.11.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1937 με την έκδοση της συλλογής ευθυμογραφημάτων «Η Θέμις έχει κέφια». Ακολούθησαν πολλά ανάλογα έργα, όλα στο χώρο της σατιρικής ευθυμογραφίας, με κορυφαίο τη «Μαντάμ Σουσού» (1940).

Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1940 με την κωμωδία «Το στραβόξυλο», που ανέβηκε από το θίασο του Βασίλη Αργυρόπουλου και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν έργα όπως τα «Φον Δημητράκης», «Μικροί φαρισαίοι», «Ένας βλάκας και μισός», «Η χαρτοπαίχτρα», «Ξύπνα Βασίλη», που γνώρισαν επιτυχία στη σκηνή, ενώ πολλά μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο με ανάλογη επιτυχία.

«ΤΑ ΝΕΑ», 14.11.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Ψαθάς εξέδωσε και ταξιδιωτικά κείμενα, που συνδυάζουν δημοσιογραφικά και ευθυμογραφικά στοιχεία με κοινωνικά και πολιτικά σχόλια. Έγραψε επίσης και τις εμπειρίες του από τον πόλεμο και την Αντίσταση, καθώς και το βιβλίο «Γη του Πόντου» (1968) για την ιδιαίτερη πατρίδα του.

Η γραφή του Ψαθά χαρακτηρίζεται από οξυδέρκεια, αμεσότητα, τόλμη και φαντασία.

Ο Δημήτρης Ψαθάς απεβίωσε στην Αθήνα στις 13 Νοεμβρίου 1979.