Αποκαλυπτικά στοιχεία για το δημογραφικό

Πόσο απέχει η χώρα μας από το σημείο χωρίς επιστροφή αναφορικά με το δημογραφικό; Τι δείχνουν τα στοιχεία μεγάλης έρευνας και ποιος ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης; Ο Δήμαρχος Παπάγου-Χολαργού Ηλίας Αποστολόπουλος στο ετήσιο τακτικό συνέδριο της ΚΕΔΕ παρουσίασε τα δεδομένα της μεγάλης έρευνας για το δημογραφικό του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης του οποίου ηγείται διοικητικά.

Ειδικότερα, σε μια πολυσύχναστη εκδήλωση στα πλαίσια του συνεδρίου της ΚΕΔΕ, ο Δήμαρχος Παπάγου-Χολαργού, καλωσόρισε το κοινό παρουσιάζοντας την νέα μελέτη του ΙΤΑ με τίτλο «Όψεις του Δημογραφικού Προβλήματος στην Ελλάδα». Σε μια εμπεριστατωμένη  ομιλία ο Ηλίας Αποστολόπουλος ευχαρίστησε τους παρευρισκόμενους που συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν το δημογραφικό πρόβλημα, το οποίο, όπως σημείωσε, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη ελληνική κοινωνία.

Η μελέτη, που υλοποιήθηκε από μια επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Ιωάννη Ψυχάρη του Παντείου Πανεπιστημίου, στοχεύει να προσδιορίσει την πολυπλοκότητα του δημογραφικού προβλήματος της Ελλάδας, με έμφαση στην τοπική αυτοδιοίκηση. Ο Δήμαρχος τόνισε πως οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) Α’ Βαθμού έχουν καίριο ρόλο, καθώς βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της εφαρμογής πολιτικών, που επηρεάζουν άμεσα τις κοινότητες τους. «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να κατανοήσουμε το δημογραφικό πρόβλημα από τη σκοπιά της τοπικής αυτοδιοίκησης», σημείωσε, «καθώς οι λύσεις πρέπει να είναι ευέλικτες, στοχευμένες και προσαρμοσμένες στις ανάγκες κάθε δήμου».

Η Κρίσιμη Σημερινή Κατάσταση

Όπως αναλύεται στη μελέτη, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια δημογραφική καμπή, καθώς ο πληθυσμός της συνεχώς μειώνεται, και ο δείκτης γονιμότητας είναι από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη. Ο Δήμαρχος παρέθεσε μια σειρά ανησυχητικών στοιχείων, τα οποία μαρτυρούν τη σοβαρότητα του ζητήματος. Το 1981, η γονιμότητα έπεσε κάτω από το επίπεδο των 2,1 παιδιών ανά γυναίκα, το οποίο απαιτείται για τη σταθεροποίηση του πληθυσμού. Από το 1986, ο δείκτης γονιμότητας παρέμεινε κάτω του 1,5 και, για τα τελευταία 35 χρόνια, ο μέσος όρος έχει περιοριστεί στο 1,3 παιδιά ανά γυναίκα. Ακόμα πιο ανησυχητικά είναι τα δεδομένα από τις τελευταίες απογραφές, που δείχνουν πως η διαφορά θανάτων από γεννήσεις είναι σταθερά αρνητική και το 2022 οι θάνατοι ήταν σχεδόν διπλάσιοι από τις γεννήσεις.

Η μελέτη προσφέρει μια καινοτόμα προσέγγιση στην ανάλυση του δημογραφικού, εξετάζοντας τη μείωση και τη γήρανση του πληθυσμού σε επίπεδο δήμων. «Η μείωση των γεννήσεων, σε συνδυασμό με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα που απειλεί την κοινωνική συνοχή και την οικονομική ευρωστία των κοινοτήτων μας», δήλωσε ο Δήμαρχος Παπάγου-Χολαργού, Ηλίας Αποστολόπουλος. Παράλληλα, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ένας σύνθετος «δείκτης δημογραφικής τρωτότητας», ο οποίος κατατάσσει τους δήμους ανάλογα με το δημογραφικό τους προφίλ και τις ανάγκες τους. Όπως δείχνουν τα στοιχεία, πάνω από τα δύο τρίτα των δήμων σημείωσαν μείωση πληθυσμού μεταξύ 2011 και 2021, με ποσοστό 58% να σημειώνει μεγαλύτερη μείωση από τον εθνικό μέσο όρο.

Προτάσεις της Μελέτης και Στρατηγική Δράσης της ΚΕΔΕ

Η μελέτη δεν περιορίζεται στην καταγραφή του προβλήματος, αλλά προτείνει συγκεκριμένες δράσεις για να ενισχυθεί η βιωσιμότητα των δήμων. Η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο, σημείωσε ο Δήμαρχος, αναπτύσσοντας στρατηγικές συνεργασίες μεταξύ των δήμων, εκπαιδευτικά προγράμματα και διαδικτυακές πλατφόρμες για ανταλλαγή καλών πρακτικών. Επίσης, αναδείχθηκε η ανάγκη εξασφάλισης χρηματοδότησης μέσω εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, αλλά και συνεργασιών με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, ενώ προτάθηκε η υλοποίηση πρωτοβουλιών, όπως η στήριξη οικογενειών και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και η ενίσχυση της πράσινης οικονομίας.

Αναφέρθηκαν, επίσης, διεθνείς καλές πρακτικές που μπορεί να ακολουθήσει η Ελλάδα. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την κατασκευή κοινόχρηστων κατοικιών για ηλικιωμένους στην Αυστραλία και την ανάπτυξη συμμετοχικών προγραμμάτων βιωσιμότητας στο Μεξικό. Τέτοιες πρωτοβουλίες αποδεικνύουν ότι η σύγχρονη αντιμετώπιση του δημογραφικού πρέπει να είναι πολυεπίπεδη, προσαρμοσμένη στις τοπικές ανάγκες και βασισμένη σε συνεργασίες.

Τοπικές Δράσεις για την Αντιμετώπιση της Δημογραφικής Κρίσης

Η μελέτη του ΙΤΑ προτείνει, επίσης, συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να υιοθετηθούν από τους δήμους. Η αύξηση των δημοσίων δαπανών για τη στήριξη της οικογένειας, η βελτίωση των υποδομών παιδείας και υγείας, η προώθηση προγραμμάτων στέγασης για νέες οικογένειες και η επαναχρησιμοποίηση εγκαταλελειμμένων κατοικιών αποτελούν μόνο μερικές από τις δράσεις που μπορούν να ενισχύσουν την αναστροφή της δημογραφικής παρακμής. «Η υποστήριξη της υγιούς γήρανσης και η παροχή υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας στους ηλικιωμένους είναι αναγκαίες για τη δημιουργία βιώσιμων και κοινωνικά δίκαιων τοπικών κοινοτήτων», υπογράμμισε ο Ηλίας Αποστολόπουλος.

Η προσέλκυση επενδύσεων και η στήριξη της τοπικής οικονομίας αποτελούν, επίσης, κομβικές στρατηγικές. Μέσω κινήτρων, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις και ενισχύσεις για νέους επαγγελματίες, οι τοπικές αρχές μπορούν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και να προωθήσουν τη νεανική επιχειρηματικότητα. «Οι έξυπνες πόλεις, με την υιοθέτηση τεχνολογιών έξυπνης διαχείρισης, μπορούν να προσφέρουν σύγχρονες υποδομές και καλύτερη ποιότητα ζωής, καθιστώντας τις κοινότητές μας πιο ελκυστικές για τους νέους», πρόσθεσε.

Κλείνοντας την ομιλία του, ο Δήμαρχος Παπάγου Χολαργού, μέλος του ΔΣ της ΚΕΔΕ και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης που έκανε την μεγάλη μελέτη, τόνισε ότι η αντιμετώπιση του δημογραφικού είναι μια πολυδιάστατη πρόκληση που απαιτεί συνδυασμό πληθυσμιακών, κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών. Το δημογραφικό πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί μόνο με μέτρα όπως τα επιδόματα, αλλά απαιτεί ευρύτερες παρεμβάσεις για να δημιουργηθεί μια κοινωνία που στηρίζει τη νεότητα, τις γεννήσεις, τις ευάλωτες ομάδες και την τρίτη ηλικία.

Απευθυνόμενος σε εκπροσώπους της κεντρικής πολιτικής σκηνής, της αυτοδιοίκησης, ακαδημαϊκούς και κάθε ενδιαφερόμενο, ο Δήμαρχος υπογράμμισε ότι οι δήμοι είναι έτοιμοι να συνεργαστούν με το κράτος και άλλους φορείς, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση βιώσιμων τοπικών πολιτικών. «Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει βαθιά την κουλτούρα της συνεργασίας και μπορεί να είναι καθοριστική στην εφαρμογή πολιτικών», ανέφερε κλείνοντας. Παρότρυνε το κοινό να δει τη μελέτη ως αφετηρία προβληματισμού αλλά και ελπίδας για ένα μέλλον που θα επιτρέπει στην Ελλάδα να αναπτυχθεί και να ανανεωθεί κοινωνικά και οικονομικά.