Κλιματική αλλαγή: To ζοφερό μέλλον, το μισάνοιχτο παράθυρο στο φως και η πολιτική βούληση

Μια διαφορετική αναλυτική ματιά γύρω από την κλιματική αλλαγή, που ξεκινά από την επανεκλογή Τραμπ και φτάνει στην τεχνολογική ανάπτυξη, δίνει ένα μάλλον αισιόδοξο άρθρο του Economist, που όμως δεν παραλείπει να επισημάνει τη σημασία της προσήλωσης σε ένα παγκόσμιο σχέδιο χωρίς παρεκκλίσεις.

Όπως σημειώνει, υπάρχει λόγος που το πεδίο της υπερθέρμανσης του πλανήτη δείχνει να προσφέρει ελάχιστα νέα δεδομένα. Διότι, στην πραγματικότητα, πολύ λίγα πράγματα μεταβάλλονται σημαντικά με την κλιματική αλλαγή. Δεν είναι κάθε χρονιά πιο ζεστή από την προηγούμενη, όπως έγινε φέτος, δεν σημειώνεται κάθε χρόνο παγκόσμιο ρεκόρ θερμοκρασίας, όπως επίσης έγινε φέτος. Η τάση, ωστόσο, είναι… «αδυσώπητη».

Σε καθένα από τα τελευταία χρόνια έρχονται μεγάλες καταστροφές, τρομερές για τους πληγέντες, τρομακτικές -και μερικές φορές ένοχα συναρπαστικές- σε όσους τις παρατηρούν, λέει ο Economist. Φέτος σημειώθηκαν πλημμύρες στη Βραζιλία, το Νεπάλ, την Ισπανία και αλλού.

Καύσωνες σημειώθηκαν πρώτα στην Ασία και το Σαχέλ και μετά στην Αμερική και το Μεξικό. Η καρδιά το εξελίξεων χτυπά πλέον στο Μπακού, και την 29η διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή.

Προκειμένου να γίνει μια ενδελεχής μετατόπισης προς νέες τεχνολογικές λύσεις, χρειάζεται μια παγκόσμια αναδιάταξη

Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν καινοτομίες, αλλά οι οιωνοί μετά από την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ δεν μοιάζουν καλοί, και υπάρχουν λόγοι για αυτό: Η δεύτερη θητεία του μοιάζει απίθανο να είναι καλή για τους Αμερικανούς που πλήττονται από καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα ή για τους επιστήμονες που αναζητούν κεφάλαια για να ερευνήσουν και να εκπονήσουν μελέτες για την κλιματική αλλαγή.

Οι εκπομπές εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να αυξηθούν, η διπλωματική δέσμευση θα μειωθεί. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των μετρήσεων της παγκόσμιας θερμοκρασίας και των παγκόσμιων εκπομπών δεν κινητοποιούν όλες τις κυβερνήσεις. Σε πολλές χώρες, δεν συντελείται καμία αλλαγή στις σχετικές πολιτικές.

Ωστόσο, υπάρχει ένα νέο στοιχείο που εμπνέει ελπίδα, κι όχι τρόμο ή παραίτηση, τονίζει ο Economist. Κάθε χρόνο οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) γίνονται φθηνότερες – ειδικά τα ηλιακά πάνελ.

Kάθε χρόνο, οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ πληθαίνουν. Πέρυσι, η Κίνα πρόσθεσε περισσότερη ηλιακή ισχύ στα σπίτια των πολιτών της από ό,τι θα μπορούσε να καυχηθεί ολόκληρος ο κόσμος το 2015, όταν υπογράφηκε η συμφωνία του Παρισιού. Καθώς οι πωλήσεις πληθαίνουν, οι τιμές πέφτουν χαμηλότερα και οι πωλήσεις γίνονται ακόμη πιο εφικτές.

Αυτή είναι μια αλλαγή στην οποία μπορεί να βασιστεί ο πλανήτης. Μας δίνει έναν λόγο να πιστεύουμε ότι τα πράγμα δεν είναι τόσο στάσιμα όσο μοιάζουν και ότι εκπομπές μπορούν και θα μειωθούν, σημειώνει ο Economist.

Η τεχνολογία ήταν πάντα ένα ζωτικό μέρος του αγώνα για την ανάκτηση του ελέγχου του κλίματος. Αυτήν τη στιγμή διαδραματίζει ρόλο στην όλη ιστορία. Η οικονομική μοντελοποίηση έχει υποτιμήσει τον ρυθμό με τον οποίο τα ηλιακά πάνελ, οι μπαταρίες και οι ανεμογεννήτριες μπορούν να γίνουν φθηνότερα.

Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι εκτιμήσεις για το κόστος της απαλλαγής από τον άνθρακα του ενεργειακού συστήματος είναι συνήθως πολύ υψηλές. Η διαφορά μεταξύ της ετήσιας επένδυσης που απαιτείται για την κάλυψη της ζήτησης νέας ενέργειας με «καθαρή» τεχνολογία και της κάλυψή της χωρίς αυτήν, δείχνει να είναι κάτω από το 1% του ΑΕΠ όλων των χωρών.

Ευπρόσδεκτα, μα όχι επαρκή, μέτρα

Η αναγνώριση του κεντρικού ρόλου της εξέλιξης της τεχνολογίας δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να γυρίσουμε απότομα τη «σελίδα», τονίζει ο Economist. Η ιστορία της ενέργειας δείχνει ότι οι νέες τεχνολογίες δεν εξαϋλώνουν τις παλιές.

Είθισται να αποτελούν προσθήκες και όχι αντικαταστάσεις, κι ενίοτε να παρέχουν νέους τρόπους χρήσης παλαιών καυσίμων. Προκειμένου να γίνει μια ενδελεχής μετατόπισης προς νέες τεχνολογικές λύσεις, χρειάζεται μια παγκόσμια αναδιάταξη ούτως ώστε οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να έχουν ακόμη μεγαλύτερο νόημα.

Τα δίκτυα πρέπει να επεκταθούν στις τοποθεσίες όπου αυτές οι νέες πηγές ενέργειας αξιοποιούνται καλύτερα. Πρέπει να ανασχεδιαστούν, μέσω της αποθήκευσης και της διαχείρισης της ζήτησης, για να αντιμετωπιστούν καλύτερα οι διακοπές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Τα δίκτυα πρέπει επίσης να είναι έτοιμα να αναλάβουν νέες πηγές σταθερής ισχύος. Φιλόδοξα σχέδια για την επίτευξη αυτών των στόχων, όπως αυτά του Εντ Μίλιμπαντ, υπουργού της Βρετανίας για την κλιματική αλλαγή, είναι ευπρόσδεκτα. Δεν αρκούν όμως.

Ένα δυσανάλογο μερίδιο της απαραίτητης τεχνολογίας προέρχεται από την Κίνα. Η τεράστια εσωτερική αγορά, η έλλειψη εγχώριου πετρελαίου και φυσικού αερίου, τα παγκόσμιας κλάσης κατασκευαστικά δίκτυα και οι πλούσιες επιδοτήσεις την έχουν οδηγήσει σε κυρίαρχη δύναμη σε ηλιακούς συλλέκτες, μπαταρίες, ηλεκτρικά οχήματα και άλλα.

Για να είναι φθηνή η μετάβαση σε έναν κόσμο «καθαρής» ενέργειας, αυτά τα αγαθά πρέπει να μπορούν να βρουν όλες τις αγορές που μπορούν. Ένας παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος θα έκανε τρομερή ζημιά.

Οι φτωχές χώρες, στις οποίες το κεφάλαιο είναι δαπανηρό, χρειάζονται βοήθεια. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν υψηλότερο κόστος κεφαλαίου και χαμηλότερο λειτουργικό κόστος από ό,τι οι τεχνολογίες που πρέπει να αγοράσουν καύσιμα, και αυτό βλάπτει τους ανθρώπους χωρίς άμεση πρόσβαση στη χρηματοδότηση.

Οι πλούσιες χώρες έχουν ηθικούς και πραγματιστικούς λόγους να παρέχουν οικονομική βοήθεια στον παγκόσμιο νότο. Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να εγγυηθούν δάνεια ώστε να μειώσουν το κόστος τους.

Θα πρέπει να εξεταστεί επίσης η περίπτωση προγραμμάτων που θα βοηθούν τις χώρες να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα, που είναι το πιο «βρώμικο» καύσιμο. Αλίμονο, υπογραμμίζει ο Economist, οι «Συμπράξεις για τη μετάβαση στη δίκαιη ενέργεια» που προορίζονταν για αυτόν το σκοπό, δεν τήρησαν την υπόσχεσή τους.

Επείγουσα ανάγκη για πρωτοβουλίες

Μια αιτία αδράνειας είναι ότι η εγκατάλειψη του άνθρακα βλάπτει σοβαρά τους ντόπιους πληθυσμούς και τα σχετικά επιχειρηματικά συμφέροντα. Ούτε η όποια βοήθεια από δωρεές δεν οδηγεί σε κάποια ουσιαστική αλλαγή. Τώρα που υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις αντί του άνθρακα, η τιμολόγηση των εκπομπών θα πρέπει να είναι ένα χρήσιμο πρόσθετο εργαλείο. Υπάρχει όμως επείγουσα ανάγκη και για άλλα μέτρα.

Η σωστή αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων θα επισπεύσει την ημέρα που οι εκπομπές θα αρχίσουν επιτέλους να μειώνονται. Επίσης αναμένεται να επιταχύνει τον ρυθμό με τον οποίο συμβαίνει η εν λόγω πτώση. Αυτό, ωστόσο, δεν θα συμβεί αρκετά γρήγορα ώστε να επιτευχθεί το όριο των 1,5°C που προβλέπεται στη συμφωνία του Παρισιού.

Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να κρατήσει τη Γη κάτω από τους 2°C – και αυτό δεν είναι ιδανικό. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο θερμοκρασιών όσον αφορά στον κίνδυνο, τη ζημιά και την ταλαιπωρία του κόσμου.

Κι αν οι εκτιμήσεις για τον μετριασμό της κατάσταση είναι συχνά υπερβολικές, αυτές που αφορούν την προσαρμογή της κυριολεκτικά αγνοούνται. Ο πλανήτης πρέπει να αντιμετωπίσει αυτές τις κλιμακούμενες προκλήσεις κατά μέτωπο. Και η μοιρολατρική αίσθηση ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει, πρέπει από μόνη της να αλλάξει…