Πολυτεχνείο 1973: Η πρώτη ημέρα της εξέγερσης ενάντια στη Χούντα

Η 17η Νοεμβρίου είναι η ημέρα που έχει ταυτιστεί με την Εξέγερση του Πολυτεχνείου. Δικαίως μιας και τα ξημέρωτα της ημέρας εκείνης, το 1973, καταπνίγηκε η εξέγερση των φοιτητών ενάντια στη Χούντας. Όμως όλα ξεκίνησαν το απόγευμα της 14ης Νοεμβρίου. Τότε ήταν που οι φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο, αποφασισμένοι να ορθώσουν το ανάστημά τους ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου.

Το κλίμα μεταξύ φοιτητικού κινήματος και καθεστώτος ήταν ήδη τεταμένο, δεκάδες φοιτητικοί σύλλογοι προβαίνουν σε δημόσιες διαμαρτυρίες και ψηφίσματα, ώσπου στις 14 Νοεμβρίου ξεκινούν όλα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 14.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πολυπληθής και εντυπωσιακή συγκέντρωση

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 15ης Νοεμβρίου 1973:

«Πολυπληθής, εντυπωσιακή σε εκδηλώσεις και πολλών ωρών διαρκείας συγκέντρωση διαμαρτυρίας, για τα τελευταία κυβερνητικά μέτρα και ιδιαίτερα για το θέμα των αρχαιρεσιών στους συλλόγους τους, πραγματοποίησαν χθες οι σπουδαστές όλων των Σχολών του Ε. Μ. Πολυτεχνείου.

»Η συγκέντρωση άρχισε το πρωί, μετά τις Γενικές Συνελεύσεις των Συλλόγων που συνήλθαν για να συζητήσουν βασικά το θέμα των αρχαιρεσιών, ύστερα από τη δήλωση του υπουργού Παιδείας κ. Σιφναίου στη Σύγκλητο και στους σπουδαστές ότι έχει στολή για δημοσίευση το διάταγμα περί διεξαγωγής των αρχαιρεσιών μετά την 15ην Φεβρουαρίου από εφορευτικές επιτροπές αριστούχων σπουδαστών.

»Στις Συνελεύσεις αποφασίσθηκε:

–       Οι εκλογές να διενεργηθούν στις 4 Δεκεμβρίου, και

–       Αν σήμερα δεν γίνη δεκτή η παραπάνω απόφαση να κηρύξουν αποχή από τα μαθήματα ως τη Δευτέρα, οπότε θα συνέλθουν και πάλι για νέες αποφάσεις.

Κατάληψη

»Μετά τις Συνελεύσεις οι φοιτητές παρέμειναν στον χώρο του Πολυτεχνείου και άρχισαν τις εκδηλώσεις, οι οποίες εντάθηκαν μετά την 6η απογευματινή, οπότε οι σπουδαστές κατέλαβαν εκτός από το προαύλιο του κτιρίου, τα πεζοδρόμια μπροστά και απέναντι απ’ αυτό και την νησίδα ασφαλείας της οδού Πατησίων.

»Οι αιρετές επιτροπές των σπουδαστών κάθε Σχολής τούς κάλεσαν να εισέλθουν στο Πολυτεχνείο με την απόφαση να μείνουν μέσα σ’ αυτό επ’ αόριστον και δήλωσαν ότι έγιναν οι απαραίτητες προμήθειες σε τρόφιμα για την κάλυψη των αναγκών των σπουδαστών κατά την διάρκειαν της παραμονής τους στο κτίριο.

Συνθήματα

»Κατά την διάρκειαν της παραμονής των φοιτητών στην οδό Πατησίων δημιουργήθηκε κυκλοφοριακό πρόβλημα. Τ’ αυτοκίνητα και τα τρόλλεϋ προχωρούσαν με αργό ρυθμό και μεταξύ συστοιχιών σπουδαστών, που είχαν καταλάβει επίσης τμήματα των δύο λωρίδων της λεωφόρου.

»Ταυτόχρονα οι σπουδαστές έγραφαν συνθήματα πάνω στα οχήματα και έρριχναν μέσα σ’ αυτά από τα ανοιχτά παράθυρα χειρόγραφες προκηρύξεις.

»Στα κιγκλιδώματα του Πολυτεχνείου εξ άλλου είχαν αναρτηθή μεγάλα πανώ με φοιτητικά και αντικυβερνητικά συνθήματα, που τα επαναλάμβαναν οι συγκεντρωμένοι σπουδαστές.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 14.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εισαγγελέας και αστυνομία

Κατά τις 5 μ.μ. πλησίασε στον χώρο της συγκεντρώσεως ο εισαγγελεύς υπηρεσίας κ. Σάνιτας, ο οποίος απευθύνθηκε με τηλεβόα στους σπουδαστάς, λέγοντας:

“Αισθάνομαι βαθείαν συγκίνησιν, διότι κι εγώ βρισκόμουν πριν από μερικά χρόνια στα πανεπιστημιακά θρανία. Διαδηλώστε και διαλυθήτε ησύχως”.

»Η αστυνομία απέφυγε επέμβαση, αλλά ισχυρές δυνάμεις της και θωρακισμένα του Μηχανοκινήτου Τμήματός της βρίσκονταν σε επιφυλακή στις πλατείες Κάνιγγος και Κοτζιά.

Ο αστυνομικός διευθυντής κ. Χριστολουκάς είχε το απόγευμα διαπραγματεύσεις με επιτροπή των σπουδαστών και τους ειδοποίησε να διαλυθούν, τονίζοντας ότι, αν επιχειρηθή πορεία, η αστυνομία θα επέμβη.

»Η επιτροπή απήντησε ότι οι σπουδαστές δεν έχουν διάθεση να συγκροτήσουν διαδηλώσεις και ότι θα προσπαθήσει να ελέγχη την κατάσταση στον χώρο της συγκεντρώσεως.

Τα αιτήματα που προέβαλαν μέσα στο Πολυτεχνείο οι σπουδαστές ήταν σπουδαστικά και γενικά ­– στο πλαίσιο «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία».

»Βασικό αίτημα των σπουδαστών, όπως αναφέρθηκε, είναι η διενέργεια ελευθέρων εκλογών για την ανάδειξη των νέων διοικήσεων στους συλλόγους στις 4 Δεκεμβρίου.

Αιτήματα

»Οι σπουδασταί δήλωσαν ότι δεν δέχονται την επιμήκυνση του χρόνου διενεργείας των φοιτητικών αρχαιρεσιών, όπως επιχειρείται με νομοθετικό διάταγμα, που βρίσκεται ήδη στο Εθνικό τυπογραφείο για δημοσίευση. Εκπρόσωποι των συγκεντρωθέντων υπεστήριξαν ότι ο κ. υπουργός τούς δήλωσε προχθές στο Πολυτεχνείο:

«Στη μια τσέπη μου βρίσκεται το Νομοθετικόν Διάταγμα για τις αρχαιρεσίες μετά την 15η Φεβρουαρίου και στην άλλη τσέπη μου είναι το χάος».

»Επίσης οι σπουδασταί θέτουν το συναφές αίτημα της διενεργείας των εκλογών από εφορευτικές επιτροπές, που θα εκλέξουν οι ίδιοι, κι απορρίπτουν ως αντιδημοκρατικό τον κυβερνητικό όρο της διεξαγωγής τους από τους αριστούχους των Σχολών.

»Παράλληλα έθεσαν τα εξής αιτήματα:

­– Να καταργηθή το Ν.Δ. 1347, που προβλέπει την στράτευση των φοιτητών και των άλλων αντιδημοκρατικών διαταγμάτων.

­– Να χορηγήται δωρεάν φοιτητικό συσσίτιο.

­– Να καταργηθή το Τμήμα Πνευματικής Κινήσεως της Γενικής Ασφαλείας Αθηνών (σπουδαστικό).

­– Ν’ αντληθούν οι κρατικές δαπάνες για την Παιδεία.

Κατέλαβαν το εστιατόριο του Πολυτεχνείου και το κτίριο της Αρχιτεκτονικής Σχολής. Η συγκέντρωσις συνεχιζόταν και πέραν του μεσονυκτίου.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 14.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

»Έκλεισε για τρεις μέρες –από χθες ως και αύριο– η Ανωτάτη Εμπορική Σχολή, με απόφαση της Συγκλήτου. Το κλείσιμο της Σχολής απεφασίσθη το βράδυ της Τρίτης ύστερα από συγκέντρωση φοιτητών που έγινε σε αμφιθέατρο της Σχολής νωρίτερα.

»Σχετικά, η Σύγκλητος της ΑΣΟΕΕ τοιχοκόλλησε στη Σχολή την ακόλουθη ανακοίνωση, την οποία δεν έδωσε για δημοσίευση στον Τύπο:

«Κατόπιν της λαβούσης χώραν σήμερον αυθαιρέτου συγκεντρώσεως μερίδος φοιτητών εις αμφιθέατρον της Σχολής, χωρίς να έχη προηγηθεί η κατά Νόμον προβλεπομένη άδεια της Σχολής ουδέ καν έγγραφος προς τούτο αίτησις και προς αποφυγήν περαιτέρω διαταράξεως της τάξεως εν τη Σχολή, αποφασίζεται η διακοπή των μαθημάτων και της λειτουργίας της Λέσχης Φοιτητών επί τριήμερον από της Τετάρτης 14ης Νοεμβρίου μέχρι και της Παρασκευής 16ης Νοεμβρίου ε.ε.».

Έκλεισε η Ανωτάτη Εμπορική

»Η αιρετή επιτροπή των φοιτητών της ΑΣΟΕΕ, σε ανακοίνωσή της που εξέδωσε χθες αναφέρει ότι:

«η αρχή της ΑΣΟΕΕ έχασε και πάλι την ψυχραιμία της και προχώρησε στην απαράδεκτη και αντιπαιδαγωγική ενέργεια να κλείση τη Σχολή και τη λέσχη μας. Με το πρωτοφανές αυτό μέτρο έδειξε ξεκάθαρα την πρόθεσή της να σταθή τροχοπέδη στον φοιτητικό προβληματισμό. Έδειξε πως μένει μακρυά από το γνήσιο αίσθημα των φοιτητών, αίσθημα που διαδηλώθηκε στη μεγαλειώδη συγκέντρωση:

«Δηλώνουμε, προστίθεται, ότι είμαστε αποφασισμένοι να αντισταθούμε σε τέτοιου είδους αυθαίρετες ενέργειες, που στερούν από τους φοιτητές, όχι μόνο τη δυνατότητα να μορφωθούν, αλλά και τους απαγορεύουν να τρώνε.

– Δεν αναγνωρίζουμε σε κανένα το δικαίωμα να κλείνη τη σχολή μας.

– Δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Ακόμα περισσότερο δεν αναγνωρίζουμε το δικαίωμα να αφήνη νηστικούς για τρεις μέρες τους φοιτητές.

Καταγγέλλουμε στην κοινή γνώμη ότι με την ανακοίνωσή της αυτή η Σύγκλητος προσπαθεί να ρίξη ευθύνη στους φοιτητές και διαστρεβλώνει την πραγματικότητα.

Η αίτηση που υπέβαλε η επιτροπή των φοιτητών πήρε προκαταβολικά αρνητική απάντηση από τον πρύτανη, που “κατά νόμον” είναι αρμόδιος να αποφασίση. Αρνήθηκε ο πρύτανης να δώση αίθουσα και την απόφαση αυτή πήρε η συγκέντρωση των φοιτητών».

Εξέγερση του Πολυτεχνείου, 1973

Η συγκέντρωση στη Νομική

»Έγινε χθες το πρωί η πρώτη συγκέντρωση των φοιτητών της Νομικής Σχολής με συμμετοχή χιλίων περίπου. Αφού συζητήθηκαν διά μακρών τα θέματα που απασχολούν τον φοιτητικό κόσμο και ιδιαίτερα τη σχολή, εγκρίθηκε ψήφισμα στο οποίο τονίζεται μεταξύ των άλλων:

«Τα αιτήματά μας απορρέουν τόσο από την απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί σε παμφοιτητική κλίμακα, όσο και από ειδικά προβλήματα της σχολής μας, και μας τοποθετούν αλληλέγγυους στους συναδέλφους των άλλων σχολών για καλλίτερο πανεπιστήμιο, για καλλίτερη Ελλάδα.

Θεωρούμε σαν το βασικότερο αίτημα του συνδικαλιστικού μας αγώνα τον εκδημοκρατισμό του πανεπιστημίου. Αυτός όμως ο εκδημοκρατισμός δεν είναι μόνο το βασικότερο αίτημα, δεν είναι απλά ένα απ’ τα αιτήματά μας, είναι ο άξονας των αιτημάτων, είναι το απαραίτητο ταίρι κάθε αιτήματός μας για καλλίτερες συνθήκες φοιτητικής ζωής, για καλλίτερες υλικές συνθήκες σπουδών, για καλλίτερες ακαδημαϊκές συνθήκες σπουδών, διδασκόμενη ύλη, τρόπο διδασκαλίας.

Μόνο αν θεωρήσουμε κάθε ένα απ’ τα πιο πάνω αναπόσπαστα συνδεμένο με το αίτημα για εκδημοκρατισμό του πανεπιστημίου, μόνο τότε απαλείφουμε οριστικά κάθε κίνδυνο αποπροσανατολισμού του συνδικαλιστικού αγώνα, μόνο τότε βάζουμε το μαχαίρι στο κόκκαλο, σε συνδικαλιστικό πάντα επίπεδο, και εξασφαλίζουμε τη συμμετοχή των φοιτητών μαζικά».

Με το ψήφισμά τους οι φοιτηταί της Νομικής ζητούν δημοκρατική λειτουργία των φοιτητικών συλλόγων, την κατοχύρωση αποφασιστικού ρόλου των εκλεγμένων δημοκρατικών συμβουλίων, κατοχύρωση της αυτοτέλειας των πανεπιστημίων.

Οι στρατευθέντες της Νομικής

Με κοινή δήλωσή τους στρατευμένοι φοιτηταί της Νομικής Σχολής, αφού ευχαριστούν τους συναδέλφους τους και διατυπώνουν τις απόψεις τους για τα προβλήματα του φοιτητικού κόσμου, τονίζουν ότι οι σκοποί του φοιτητικού κινήματος που πρέπει να επιδιωχθούν με συνέπεια και ενότητα είναι:

«– Η προσπάθεια με όλα τα μέσα για μεγαλύτερη συσπείρωση του φοιτητικού κόσμου γύρω από τα προβλήματά μας, γύρω από τους αληθινούς και γνήσιους φορείς του φοιτητικού κινήματος.

– Η παραπέρα προώθηση των θέσεών μας, στην κατάκτηση καινούργιων δυνατοτήτων επικοινωνίας με τον φοιτητικό κόσμο. Οι εκλογές στους κλαδικούς συλλόγους ήταν ένα από τα αρχικά μας αιτήματα. Έχουμε τις δυνάμεις και τις δυνατότητες να τις κερδίσουμε.

– Επιδίωξη, τέλος, της κατάργησης των αντιδημοκρατικών και αντιφοιτητικών διαταγμάτων, η κατοχύρωση του πανεπιστημιακού ασύλου, της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Τέλος, η κωδικοποίηση μιας αληθινής φοιτητικής και δημοκρατικής νομοθεσίας για τα ΑΕΙ με την οποία θα εκσυγχρονίζεται η λειτουργία της ανώτατης παιδείας στον τόπο μας».

Τη δήλωση υπογράφουν οι φοιτηταί κ.κ. Νικ. Λιοναράκης, Στ. Τσακιράκης, Σωτ. Φέλιος, Γ. Βερνίκος, Σακελλαρόπουλος και Θ. Στεμνής».