Τελικά όποιον φεύγει από το μαντρί τον τρώει ο λύκος; – Οι διασπάσεις των τελευταίων ετών

Ο Στέφανος Κασσελάκης αποφάσισε να αφήσει πίσω του την επώδυνη εμπειρία της κομματικής ζωής στην Κουμουνδούρου και να ανοίξει τα φτερά του με ένα νέο κομματικό σχηματισμό. Μαζί του μάλιστα αναμένεται να πάρει από τη Κουμουνδούρου, 5-9 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και πολλά στελέχη του κόμματος που μετά το συνέδριο-παρωδία εγκαταλείπουν την Κουμουνδούρου θαμπωμένοι από τη… λάμψη του έκπτωτου προέδρου. Στη λίστα με τις αρκετές διασπάσεις του ΣΥΡΙΖΑ, προστίθεται άλλη μία.

Από το περιβάλλον Κασσελάκη διαρρέεται ήδη πως ο ΣΥΡΙΖΑ έχει «τελειώσει» αλλά και ότι το νέο κόμμα που ο ίδιος δημιουργεί θα είναι αυτό που θα ηγηθεί του προοδευτικού χώρου. Ο ίδιος άλλωστε ο Στέφανος Κασσελάκης μίλησε για την δημιουργία ενός κινήματος που θα μπορέσει να συσπειρώσει ευρείες μάζες του αριστερού και κεντρώου χώρου που παραμένει πολιτικά άστεγος.

Ποτέ άλλοτε τόσες μεταγραφές σε μια κοινοβουλευτική θητεία

Οι διασπάσεις στα κόμματα ιδιαίτερα στην εποχή των μνημονίων πολλαπλασιάστηκαν με νέους κομματικούς σχηματισμούς να δημιουργούνται σχεδόν κάθε δυο χρόνια. Ωστόσο, ποτέ άλλοτε στην σύγχρονη ιστορία, η αξιωματική αντιπολίτευση δεν κατέρρευσε κλυδωνισμένη από πολιτικά προβλήματα και μαζικές αποχωρήσεις βουλευτών.

Βέβαια, αυτή δεν είναι η μόνη ειδοποιός διαφορά της σημερινής συνθήκης σε σχέση με το παρελθόν καθώς στη παρούσα Βουλή έχουμε ρεκόρ μετακινήσεων βουλευτών σε άλλες κοινοβουλευτικές ομάδες είτε σε ανεξαρτητοποιήσεις βουλευτών. Αν μάλιστα αναλογιστεί κάποιος πως όλες αυτές οι μετακινήσεις και μεταγραφές έχουν γίνει σε μόλις δυο χρόνια, τότε εύκολα μπορεί να καταλήξει στο παραπάνω συμπέρασμα.

Θα τα καταφέρει ο Κασσελάκης;

Το αν θα καταφέρει ο Στέφανος Κασσελάκης να κυριαρχήσει στον προοδευτικό χώρο μένει να φανεί. Ωστόσο, η εμπειρία του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα αλλά και της εκλογικής συμπεριφοράς των Ελλήνων και των Ελληνίδων προς τα κόμματα και τις διασπάσεις τους δείχνει το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή πως όσοι φεύγουν από το μαντρί τους τρώει ο λύκος.

Η περίπτωση της Νέας Αριστεράς

Πριν από περίπου ένα χρόνο, η ομάδα των «53» και των «6+6» άνοιγαν την πόρτα της εξόδου από τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α ερχόμενοι σε ρήξη με τον Στέφανο Κασσελάκη. Με κεντρικό σύνθημα την επιστροφή στην πολιτική και ρητορική που θύμιζε ΣΥ.ΡΙΖ.Α … 2012, τα στελέχη της -σημερινής- Νέας Αριστεράς πίστεψαν πως θα μπορούσαν να επαναπατρίσουν αριστερούς ψηφοφόρους που είχαν απογοητευτεί από τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α αλλά και τους «εχθρούς» του Στέφανου Κασσελάκη.

Η προβολή τους στα Μέσα Ενημέρωσης ήταν ικανοποιητική όπως και η παρουσία τους στη Βουλή καθώς κατάφεραν να σχηματίσουν κοινοβουλευτική ομάδα με σημαντικά στελέχη που πρωταγωνίστησαν στη κυβέρνηση του 2015-2019. Ωστόσο, τα πράγματα μόνο καλά δεν πήγαν για τη Νέα Αριστερά. Στις πρόσφατες ευρωεκλογές πέρασαν κάτω από τον πήχη του 3% αποτυγχάνοντας να εκλέξουν ευρωβουλευτή.

Το ΜέΡΑ25 και η Πλεύση Ελευθερίας

Το μακρινό 2015, ο Αλέξης Τσίπρας ψηφίζει το τρίτο μνημόνιο και από κοινού Ζωή Κωνσταντοπούλου, Γιάνης Βαρουφάκης και Παναγιώτης Λαφαζάνης αποχωρούν από τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α καταγγέλλοντας το κόμμα για δεξιά στροφή και μνημονιακή μετατόπιση. Οι τρείς αποχωρήσαντες μαζί με τουλάχιστον 35 αποχωρήσαντες βουλευτές κατέρχονται στις εκλογές του Σεπτεμβρίου επιχειρώντας να εκφράσουν το «ΟΧΙ» του δημοψηφίσματος.

Οι προσδοκίες ήταν μεγάλες και τα στελέχη της «Λαϊκής Ενότητας» είχαν πιστέψει πως το ποσοστό τους μπορεί να φτάσει το 20%. Ωστόσο, τα αποτελέσματα δεν ικανοποίησαν τις προσδοκίες των τριών, οι οποίοι δεν κατάφεραν να φτάσουν ούτε το 3% μένοντας εκτός Βουλής.

Με εξαίρεση τον Παναγιώτη Λαφαζάνη οι άλλοι δυο κατάφεραν σε διαφορετικούς χρόνους να μπουν στην Βουλή. Ο μεν Γιάνης Βαρουφάκης εκμεταλλευόμενος τη φθορά του ΣΥΡΙΖΑ το 2019 και η Ζωή Κωνσταντόπουλου το 2023.

Το ΚΙΔΗΣΟ του Γιώργου Παπανδρέου

Λίγο πριν τις εκλογές του 2015, ο Γιώργος Παπανδρέου αποφασίζει να αποδείξει στον Ευάγγελο Βενιζέλο πως η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο. Ωστόσο ακόμα και ο γιός του ιστορικού ηγέτη του ΠΑΣΟΚ βιώνει με οδυνηρό τρόπο πως έξω από το κομματικό μαντρί… ο λύκος της αποτυχίας παραμονεύει.

Ο Γιώργος Παπανδρέου κατεβαίνει στις εκλογές με στελέχη δυνατά αλλά και αφήγημα κόντρα στον Ευάγγελο Βενιζέλο που εκείνη την περίοδο είχε ταυτίσει την ύπαρξη του ΠΑΣΟΚ με αυτή της Νέας Δημοκρατίας.

Στην προεκλογική περίοδο επιχειρεί να επαναφέρει το ΚΙΔΗΣΟ στις ράγες της σοσιαλδημοκρατίας ασκώντας σκληρή κριτική στο ΠΑΣΟΚ για δεξιά μετατόπιση. Ωστόσο, ακόμα και κάτω από αυτές τις ευνοϊκές συνθήκες, ο Γιώργος Παπανδρέου αποτυγχάνει να οδηγήσει το κόμμα του εντός της Βουλής.

Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες και η μεγαλύτερη διάσπαση στην ιστορία της Νέας Δημοκρατίας

Τρία χρόνια νωρίτερα, η Νέα Δημοκρατία θα βιώσει την πλέον οδυνηρή διάσπαση που είχε στην ιστορία της. Ο Αντώνης Σαμαράς μεταπηδά από το αντί-μνημόνιο στην συγκυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ και τον ΛΑ.ΟΣ., ψηφίζοντας από κοινού το PSI. Η δεξιά πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας αντιδρά στην μνημονιακή κυβίστηση του Αντώνη Σαμαρά και με επικεφαλής τον Πάνο Καμμένο συγκροτεί τους Ανεξάρτητους Έλληνες.

Στις εκλογές του Μάϊου του 2012, η Νέα Δημοκρατία θα συγκεντρώσει το 18,85% των ψήφων ενώ οι Ανεξάρτητοι Έλληνες 10,62%. Αυτή είναι και η πρώτη φορά στην ιστορία της δεξιάς παράταξης που η διάσπαση του κόμματος προσεγγίζει τα ποσοστά της Νέας Δημοκρατίας αμφισβητώντας -έστω και ως ένα βαθμό- τα ηνία στον χώρο της δεξιάς.

Η πολιτική πορεία των πραγμάτων ωστόσο αποδείχθηκε σκληρή για τον ίδιο, καθώς οι Ανεξάρτητοι Έλληνες διαλύθηκαν και ο Πάνος Καμμένος μετατράπηκε σε σχολιαστή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ο Τσίπρας κερδίζει, ο Κουβέλης φεύγει

Στις αρχές της ελληνικής κρίσης ο ΣΥΡΙΖΑ έρχεται αντιμέτωπος με τα πρώτα του αδιέξοδα. Ο Αλέξης Τσίπρας είναι υποστηρικτής της σκληρής γραμμής και ρήξης με τη μνημονιακή πολιτική της κυβέρνησης Παπανδρέου, ενώ ο Φώτης Κουβέλης της απαγκίστρωσης από τα μνημόνια.

Ο πρώτος κερδίζει τη μάχη του συνεδρίου του 2010, ενώ ο δεύτερος μαζί με την Ανανεωτική Αριστερά αποχωρούν. Η Δημοκρατική Αριστερά γεννάται και στις εκλογές του 2012 φτάνουν ένα ποσοστό που ξεπερνά το 7%.

Ο Φώτης Κουβέλης μπαίνει στην τρικομματική κυβέρνηση του 2012 μέχρι να αποχωρήσει από αυτή για το κλείσιμο της ΕΡΤ. Το 2015, το κόμμα του Φώτη Κουβέλη θα διαλυθεί λόγω της σκληρής πόλωσης μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και ΣΥ.ΡΙΖ.Α.

Οι δυο διασπάσεις της ΝΔ πριν την έλευση των μνημονίων

Ήταν 9 Μαΐου του 2000 όταν ο Κώστας Καραμανλής διέγραφε από τη ΝΔ τον βουλευτή, τότε και μετέπειτα αρχηγό του ΛΑΟΣ Γιώργο Καρατζαφέρη. Αφορμή, οι σκληρές δηλώσεις του τελευταίου τόσο για τον πρόεδρο της ΝΔ όσο και για τον τότε εκπρόσωπο Τύπου του κόμματος Άρη Σπηλιωτόπουλο.

«Μετά την οριακή επικράτηση του ΠΑΣΟΚ στις βουλευτικές εκλογές της 9ης Απρίλιου 2000, ο Καρατζαφέρης θα επιχειρήσει για λίγες μέρες να πείσει τον αρχηγό του να μην αναγνωρίσει το αποτέλεσμα, αλλά πολύ γρηγορά θα αντιληφθεί ότι η ηγετική ομάδα του κόμματος του δεν είναι διατεθειμένη να εγκαταλείψει τη στρατηγική του «μεσαίου χώρου», με την οποία εξάλλου έφτασε στα πρόθυρα της εξουσίας.

Εφτά χρόνια νωρίτερα ο Αντώνης Σαμαράς αποφασίζει να διαχωρίσει τη θέση του από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Ο ίδιος αποχωρεί και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα τον ακολουθούν άλλοι τρείς βουλευτές. Η κυβέρνηση πέφτει και ο ίδιος καταφέρνει να μπει στη Βουλή με την Πολιτική Άνοιξη με ποσοστό 5%. Οι επιτυχίες όμως για την Πολιτική Άνοιξη τελείωσαν εκεί, το κόμμα ωστόσο παρέμεινε ζωντανό έως τη διάλυσή του, το 2004.

Ο Δημήτρης Τσοβόλας αποχωρεί από το ΠΑΣΟΚ

Λίγους μήνες πριν τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, ο Δημήτρης Τσοβόλας διαφωνεί με την κυρίαρχη γραμμή στο ΠΑ.ΣΟ.Κ και προχωρά στην ίδρυση του δικού του κόμματος. Τον Οκτώβριο του 1995 αποχωρεί και επίσημα από το Κίνημα γιατί διαφώνησε ιδεολογικά και πολιτικά και στις 20 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου ίδρυσε το Δημοκρατικό Κοινωνικό Κίνημα (ΔΗΚΚΙ).

Το ΔΗΚΚΙ μπήκε στη Βουλή το 1996 καθώς και στην Ευρωβουλή, ενώ το 2004 πρότεινε την διάλυση του κόμματος, η οποία και αποφασίστηκε στο Συνέδριο της 30-10-2004.

Οι λόγοι πίσω από την αποτυχία

Η παρουσίαση όλων αυτών των αποτυχημένων διασπάσεων που έλαβαν χώρα στην μνημονιακή αλλά και μετά-μνημονιακή Ελλάδα γεννά το εύλογο ερώτημα του γιατί έχουμε αυτό το επαναλαμβανόμενο φαινόμενο;

Ο Γιάννης Τσίρμπας, καθηγητής Πολιτικής Επικοινωνίας στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, εξηγεί πως το γεγονός αυτό σχετίζεται με δυο παράγοντες. Σύμφωνα με τον κύριο Τσίρμπα, το κομματικό σύστημα είναι καρτελοποιημένο, κάτι που σημαίνει πως τα κόμματα είναι στραμμένα, προσανατολισμένα, αλλά και τροφοδοτούμενα από το κράτος και όχι από την αντιπροσώπευση.

Οι διασπάσεις ως ευεργεσία

Υπό αυτό το πρίσμα, οι νέοι παίκτες που ξεπηδούν στο πολιτικό σύστημα είναι δύσκολο να επιβιώσουν στο χρόνο καθώς έχουν εγγενές μειονέκτημα έναντι των αντιπάλων τους. Πέραν όμως αυτής της διάστασης, ο κύριος Τσίρμπας θέτει μια ακόμα παράμετρο. Οι διασπάσεις που έγιναν την περίοδο αυτή στην πραγματικότητα λειτουργήσαν ευεργετικά προς τα κόμματα τα οποία βίωσαν τις διασπάσεις, καθώς προσέφεραν στους ηγέτες ομοιογένεια.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον κύριο Τσίρμπα η αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ ευνόησε τον Αλέξη Τσίπρα απελευθερώνοντας τον από μια μειοψηφία που αμφισβητούσε την αντί-μνημονιακή πολιτική του όπως αντίστοιχα αυτή των Ανεξαρτήτων Ελλήνων τη Νέα Δημοκρατία.

Από τη πλευρά του ο πολιτικός επιστήμονας και αναλυτής Λευτέρης Κουσούλης παρουσιάζει ως βασική μεταβλητή της αποτυχίας την μειοψηφική διάθεση των κομμάτων αυτών από την γέννηση τους. Κοινώς πως δεν εμφανίζουν διάθεση πλειοψηφικής απεύθυνσης, αλλά προστασίας της ιδεολογικής καθαρότητας.

«Η διάσπαση είναι πάντα η αποχώρηση ενός μικρού σώματος από ένα μεγαλύτερο πολιτικό σώμα, διεκδικώντας μια αυτόνομη πορεία. Οι διασπάσεις συμβαίνουν σε στιγμές κρίσης εκεί που ένα μεγάλο δίλημμα θέτει σε δοκιμασία πεποιθήσεις και επιλογές. Οι αποχωρούντες επικαλούνται την ιδεολογική καθαρότητα, καθώς δεν μπορούν να αποδεχθούν την νέα συνθήκη και τις απαιτήσεις της διαχείρισης της», λέει και συνεχίζει:

»Στην πραγματικότητα είναι μια άρνηση προσαρμογής στη νέα συνθήκη. Η εκλογική τους αποτυχία αν κατέλθουν στις εκλογές σχετίζεται με την μειοψηφίκη αποδοχή που ήδη είχαν παρά το γεγονός πως οι ίδιοι υποστήριζαν πως συνιστούν την πλειοψηφία. Η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική καθώς αποκτούσαν υπόσταση ακριβώς επειδή βρισκόταν σε ένα μεγαλύτερο πολιτικό σώμα, δηλαδή σε ένα μεγάλο πολιτικό σώμα».