Πώς το Προσφυγικό πλήττει βαριά τη Μελόνι – Το πολιτικό φιάσκο της συμφωνίας Ιταλίας-Αλβανίας

Οι εγκαταστάσεις στην Αλβανία επρόκειτο να υποδεχθούν έως και 3.000 άνδρες που συνελήφθησαν σε διεθνή ύδατα κατά τη διέλευσή τους από την Αφρική προς την Ευρώπη αλλά απ’ ότι φαίνεται όμως ότι ούτε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ούτε η ακροδεξιά πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, είχαν λάβει υπόψη τους την ισχύουσα νομοθεσία.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, φον ντερ Λάιεν, είχε παρουσιάσει την συμφωνία πολλών εκατομμυρίων δολαρίων για τη μετανάστευση μεταξύ της Ιταλίας και της Αλβανίας με στόχο τον περιορισμό των αφίξεων.

Πρόκειται για μία προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα νέο μοντέλο για τον τρόπο δημιουργίας κέντρων επεξεργασίας και κράτησης αιτούντων άσυλο εκτός της ΕΕ.

Η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι δίπλα στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη Βουδαπέστη, Ουγγαρία, 7 Νοεμβρίου 2024.

Το σχέδιο ναυαγεί ταχύτατα

Μόλις ένα μήνα μετά το πολυσυζητημένο εγκαίνια, μόνο 24 αιτούντες άσυλο έχουν σταλεί στην Αλβανία, και κανένας δεν παραμένει εκεί τώρα- πέντε πέρασαν λιγότερο από 12 ώρες σε ένα κέντρο κράτησης, ενώ οι υπόλοιποι έμειναν για λίγο περισσότερο από 48 ώρες.

Μετανάστες αποβιβάζονται από το πλοίο Libra του ιταλικού ναυτικού που μεταφέρει μετανάστες που έφτασαν στην Αλβανία στο πλαίσιο της συμφωνίας με την Ιταλία για την επεξεργασία χιλιάδων αιτούντων άσυλο που πιάστηκαν κοντά στα ιταλικά ύδατα, στο Shengjin της Αλβανίας, 8 Νοεμβρίου 2024.

Όλοι μεταφέρθηκαν στην Ιταλία αφού Ιταλοί δικαστές έκριναν παράνομη την κράτησή τους στην Αλβανία πριν από τον επαναπατρισμό τους σε χώρες, όπως το Μπαγκλαντές και η Αίγυπτος, που θεωρούνται «ασφαλείς» από τη Ρώμη.

Με τον τρόπο αυτό οι δικαστές υποστήριζαν την απόφαση της 4ης Οκτωβρίου του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), σύμφωνα με την οποία μια χώρα εκτός του μπλοκ δεν μπορεί να κηρυχθεί ασφαλής, εκτός εάν ολόκληρη η επικράτειά της θεωρείται ασφαλής.

Διαμάχη αρχών και διεθνούς δικαίου

Η δυσάρεστη θέση της Ιταλίας σχετικά με το σχέδιο, το οποίο δέχθηκε επίθεση από τα κόμματα της αντιπολίτευσης ως «πλήρης αποτυχία» που θα κοστίσει περίπου 1 δισ. ευρώ σε διάστημα πέντε ετών, προκάλεσε διαμάχη μεταξύ των αρχών και των δικαστών, οι οποίοι κατηγορήθηκαν από ακροδεξιά κόμματα ότι παρεμπόδισαν το σχέδιο.

Ακτιβιστές κρατούν μια αφίσα που απεικονίζει τον πρωθυπουργό της Αλβανίας Έντι Ράμα και τον πρωθυπουργό της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας την ημέρα της άφιξης μεταναστών στο πλοίο Libra του ιταλικού ναυτικού στην Αλβανία, στο πλαίσιο της συμφωνίας με την Ιταλία για την επεξεργασία χιλιάδων αιτούντων άσυλο που πιάστηκαν κοντά στα ιταλικά ύδατα, στο Σεντζίν της Αλβανίας, 16 Οκτωβρίου 2024.

Ωστόσο, παρατηρητές λένε ότι η Μελόνι και οι σύμμαχοί της γνώριζαν από την αρχή ότι υπήρχε κίνδυνος να μην λειτουργήσει η συμφωνία, με την απόφαση του ΔΕΚ να είναι μόνο ένα από τα πολλά νομικά ζητήματα.

Η Κιάρα Φαβίλι, καθηγήτρια του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, δήλωσε: «Από το 1993, πολλά ευρωπαϊκά κράτη πρότειναν λύσεις παρόμοιες με τη συμφωνία της Ιταλίας με την Αλβανία. Ωστόσο, έχουν πάντα απορριφθεί. Συμφωνίες όπως αυτή μεταξύ της Αλβανίας και της Ιταλίας είναι ασυμβίβαστες με ορισμένους θεμελιώδεις κανόνες».

Μήνες πριν από την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ Αλβανίας και Ιταλίας, πολλές ΜΚΟ, ακαδημαϊκοί και εμπειρογνώμονες είχαν εκφράσει αμφιβολίες για το κατά πόσον θα μπορούσε να θεωρηθεί ανθρώπινη ή ακόμη και νόμιμη βάσει του διεθνούς δικαίου.

Οι εκκλήσεις τους αγνοήθηκαν.

Οι υποστηρικτές επέμεναν ότι αν μη τι άλλο το σχέδιο ήταν πιο ανθρώπινο από το να στέλνει ανθρώπους σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπως θα έκανε το εμβληματικό σχέδιο απέλασης της τελευταίας βρετανικής κυβέρνησης, με το ιταλικό κράτος να είναι υπεύθυνο για την τύχη των ανδρών και να τηρεί ορισμένους κανόνες, και λιγότερο προβληματικό από την τρέχουσα πρακτική της ΕΕ να δίνει χρήματα σε χώρες της Βόρειας Αφρικής προκειμένου να ενισχύσουν τους συνοριακούς τους ελέγχους.

Ανεπιθύμητη συμφωνία

Καθώς όμως φαίνεται πιθανό να αντιμετωπίσει περαιτέρω νομικές προκλήσεις, η συμφωνία εξελίσσεται σε φιάσκο. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, το 55% των Ιταλών δεν την επιθυμεί.

Η αξιοπιστία διακυβεύεται για μια κυβέρνηση που έχει αναγάγει τη μετανάστευση σε κεντρικό θέμα της προεκλογικής της εκστρατείας και που στο παρελθόν έχει επικρίνει τους προκατόχους της για τη δαπάνη δημόσιου χρήματος για τη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης.

Συγκεκριμένα, η θαλάσσια μεταφορά με ιταλικό στρατιωτικό πλοίο των οκτώ ανδρών που έφτασαν στην Αλβανία το περασμένο Σαββατοκύριακο κόστισε 250.000 ευρώ – περισσότερα από 31.000 ευρώ ανά αιτούντα άσυλο που επέβαινε.

Εν όψει της σταδιακής κατάρρευσης της συμφωνίας, η ιταλική κυβέρνηση εξαπέλυσε επίθεση με τον καθιερωμένο τρόπο κατά της δικαστικής εξουσίας, περιγράφοντας όσους αποφάνθηκαν κατά της συμφωνίας ως «πολιτικοποιημένους δικαστές» που «θα ήθελαν να καταργήσουν τα σύνορα της Ιταλίας».

Σχόλια και αντιδράσεις

Ακόμα και ο Έλον Μασκ ζύγισε το βάρος ρίχνοντας τη στήριξή του στη φίλη του Μελόνι και καταγγέλλοντας την απόφαση των δικαστών, δηλώνοντας: «Αυτοί οι δικαστές πρέπει να φύγουν». Σε μια εξαιρετικά ασυνήθιστη κίνηση, ο πρόεδρος της Ιταλίας, Σέρτζιο Ματαρέλα, έδωσε στον Μασκ μια πικρή απάντηση: «Η Ιταλία ξέρει πώς να φροντίζει τον εαυτό της».

This is unacceptable. Do the people of Italy live in a democracy or does an unelected autocracy make the decisions? https://t.co/MdVUbt1jbF

— Elon Musk (@elonmusk) November 13, 2024

Την περασμένη εβδομάδα, η αστυνομία ενίσχυσε την προστασία της Σίλβια Αλβάνο, μιας από τους έξι δικαστές του μεταναστευτικού τμήματος του δικαστηρίου της Ρώμης που στις 18 Οκτωβρίου δεν επικύρωσε την κράτηση αιτούντων άσυλο στην Αλβανία. Έχει δεχθεί απειλές κατά της ζωής της μετά την απόφαση.

Ο Στέφανο Μουσολίνο, αναπληρωτής εισαγγελέας του Ρέτζιο Καλάμπρια και μέλος της εθνικής ένωσης δικαστών, δήλωσε: «Αυτό που δεν έχει γίνει κατανοητό είναι ότι αν ένας δικαστής ενέκρινε τον επαναπατρισμό ή την κράτηση μεταναστών στην Αλβανία, κατά παράβαση των διεθνών νόμων που δεσμεύουν την Ιταλία, οι αποφάσεις του θα ήταν παράνομες».

Οικονομική καταστροφή

Σε μια εποχή που η κυβέρνηση αγωνίζεται να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό – περικόπτοντας κονδύλια για την εκπαίδευση, την υγεία και την κοινωνική ασφάλιση – τα κόμματα της αντιπολίτευσης χαρακτήρισαν τη συμφωνία ως «οικονομική καταστροφή».

Η Έλι Σλέιν, η επικεφαλής του Δημοκρατικού Κόμματος της Ιταλίας, δήλωσε: «Η Μελόνι αυξάνει τους φόρους και σπαταλά σχεδόν ένα δισεκατομμύριο ευρώ από τα χρήματα των φορολογουμένων σε κέντρα μεταναστών στην Αλβανία. Θα μπορούσαμε να τα είχαμε χρησιμοποιήσει για την ενίσχυση της εθνικής υπηρεσίας υγείας, όπου περισσότεροι από 4,5 εκατομμύρια άνθρωποι δεν μπορούν να λάβουν θεραπεία κάθε χρόνο. Τώρα ήρθε η ώρα για τη Μελόνι να προβεί στη διάλυση των κέντρων. Έπειτα, θα είναι ώρα να ζητήσει συγγνώμη από όλους τους Ιταλούς».