ΤACK στην έμφυλη βία: Όταν η Σοφία Μπεκατώρου και η Αμαλία Προβελεγγίου πυροδότησαν το ελληνικό MeToo

Πόση δύναμη χρειάζεσαι για να κάνεις «τακ» στην έμφυλη βία και να πας κόντρα για να εκκινήσεις το ελληνικό MeToo; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα στο ντοκιμαντέρ της Βάνιας Τέρνερ TACK. Η ταινία για την πρώτη δίκη-ορόσημο του ελληνικού κινήματος κατά της έμφυλης βίας έρχεται από 25 Νοεμβρίου στο CineDoc και τον κινηματογράφο ΔΑΝΑΟ.

Το TACK ξεκινά την κινηματογραφική διανομή του την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών σε μια πρεμιέρα που είναι συμβολική και φέρει ουσία.

Ακολουθώντας τον αγώνα δύο γυναικών που μοιράζονται ένα τραύμα και ένα κοινό δικαστικό αγώνα, το TACK της Βάνιας Τέρνερ απαθανατίζει το χρονικό που απαίτησε αλλαγή από την ελληνική κοινωνία.

Όταν η Ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου και η Αμαλία Προβελλεγγίου, νεαρή πρωταθλήτρια της ιστιοπλοΐας, βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή μια κομβικής αλλαγής των τελευταίων ετών σε μια δίκη-ορόσημο -την πρώτη δίκη του ελληνικού #MeToo -η κάμερα της Βάνιας Τέρνερ ήταν εκεί.

Στα πλάνα η Σοφία στέκεται δίπλα στην Αμαλία με κάθε τρόπο, η μία πάντα στο πλευρό της άλλης. Οι δύο αθλήτριες βρίσκουν εν μέρει δικαίωση και ταυτόχρονα συνειδητοποιούν πως ο αγώνας τους για να αλλάξουν οι νοοτροπίες της ελληνικής κοινωνίας μόλις ξεκίνησε.

«Θέλησα να προχωρήσω πέρα από τη ζωή των πρωταγωνιστριών για να αφηγηθώ την ιστορία ενός σαθρού συστήματος ποινικής δικαιοσύνης και πώς αυτό κατακερματίζει τα θύματα» σχολιάζει η Βάνια Τέρνερ.

«Η Αμαλία εξουθενώθηκε ψυχικά κατά την διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας. Μέσα από αυτή την οδυνηρή καταγραφή ελπίζω να προβληματίσω για την κατάσταση της παιδικής προστασίας στη χώρας μας, την έλλειψη ειδικής εκπαίδευσης των δικαστών και συνηγόρων σε θέματα έμφυλης βίας και παιδικής κακοποίησης, αλλά και την απουσία ενός γενικού πλαισίου προστασίας των θυμάτων στη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας» προσθέτει.

Η Αμαλία γίνεται σύμβολο για όλες τις υπόλοιπες γυναίκες-θύματα, οι οποίες μέσα από τη δική της δίκη βρίσκουν τη δύναμη και τη φωνή να αποκαλύψουν το προσωπικό τραύμα τους και να πάρουν τον δρόμο της δικαιοσύνης.

Έτσι ξεκίνησαν όλα

Όταν η Ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου αποκαλύπτει δημόσια τον βιασμό της από έναν ισχυρό παράγοντα της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας, πυροδοτεί το κίνημα #MeToo στην Ελλάδα και δίνει τη δύναμη σε εκατοντάδες γυναίκες να σπάσουν την δική τους σιωπή. Μία από αυτές είναι η Αμαλία.

Η Αμαλία είναι νεαρή πρωταθλήτρια της ιστιοπλοΐας και αποφασίζει να οδηγήσει τον πρώην προπονητή της στα δικαστήρια και να τον καταγγείλει για την συστηματική κακοποίηση που υπέστη από εκείνον ανάμεσα στα 11 και τα 13. Η δίκη κατά του προπονητή είναι η πρώτη του ελληνικού #MeToo.

Το ντοκιμαντέρ TACK παρακολουθεί τις δύο γυναίκες επί δύο χρόνια και καταγράφει τη ζωή και τον αγώνα τους. Σκίτσα animation ζωντανεύουν τη σκληρή ακροαματική διαδικασία.

Η Αμαλία υφίσταται εξαντλητικές καταθέσεις, victim blaming, απόπειρες να αμφισβητηθεί η αξιοπιστία της. Η Σοφία έρχεται αντιμέτωπη με το τραύμα της ξανά, τη σχέση με τον πατέρα της και πιέζει για θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Και οι δύο γυναίκες, συνειδητοποιούν ότι ο αγώνας τους για να αλλάξει η ελληνική κοινωνία, είναι ακόμα στην αρχή.

Έτσι, θα χρειαστεί να κάνουν tack, όπως οι ιστιοπλόοι, όταν ελίσσονται ανάμεσα στους αντίθετους ανέμους.

Παράλληλες ζωές, κοινός εχθρός

«Άρχισα να κινηματογραφώ τη Σοφία ενώ γινόταν εθνικό σύμβολο, χωρίς να γνωρίζω τι θα ακολουθήσει, κι ενώ το κύμα των καταγγελιών είχε μόλις αρχίσει να ξεδιπλώνεται. Λίγο μετά, γνώρισα την Αμαλία και ξεκίνησα να περνάω χρόνο μαζί της και να κινηματογραφώ την ίδια και την οικογένειά της» γράφει η σκηνοθέτιδα στο σημείωμα της.

«Αναπτύχθηκε μεγάλη οικειότητα μεταξύ μας καθώς και με τις οικογένειές τους. Ιδιαίτερα στο διάστημα της δίκης, η κάμερά μου έγινε κατά κάποιον τρόπο αποθετήριο των δικών τους σκέψεων και συναισθημάτων. Έτσι μου ανοίχτηκε ένα παράθυρο στον κόσμο του σύνθετου ψυχικού τραύματος και το πώς αυτό επηρεάζει τα θύματα και τους κοντινούς τους ανθρώπους -κανείς δεν μένει αλώβητος όταν γίνεται ένας βιασμός» προσθέτει.

«Ελπίζω να δημιουργήσω ερωτήματα για το πώς οι σεξιστικές αντιλήψεις, η κυρίαρχη κουλτούρα, η τοξικότητα και η νοσηρότητα -στις επαρχιακές πόλεις ειδικά, χωρίς όμως να περιορίζεται εκεί- απομονώνουν, στιγματίζουν και φιμώνουν τα θύματα, ακόμα και όταν αυτά είναι παιδιά» καταλήγει η Βάνια Τέρνερ.

Οι γυναίκες που πήγαν κόντρα

Η Ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου είναι απόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Πάντειου Πανεπιστημίου και διαμορφώνεται διά βίου στη λακανική ψυχανάλυση. Έχει ολοκληρώσει ετήσιο σεμινάριο ομαδικής ψυχοθεραπείας Gestalt και είναι ιδρυτικό μέλος του ψυχαναλυτικού συλλόγου «Το Γράμμα». Έχει επίσης ολοκληρώσει δύο ετήσια σεμινάρια executive coaching της Ελληνικής Εταιρείας Coaching (HCA), πιστοποιημένη από την EMCC. Εργάζεται ως ψυχολόγος και ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια και διατηρεί ιδιωτικό γραφείο.

Το επιστημονικό της ενδιαφέρον εστιάζεται στη βελτίωση της παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε ευπαθείς ομάδες, αλλά και γενικότερα στην κοινότητα. Για τον σκοπό αυτό διερευνά την επίδραση του αθλητισμού, των τεχνών και του χορού στη θεραπεία τραύματος, με σκοπό να εκπονήσει σχετικά ομαδικά και ατομικά προγράμματα. Το 2023, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας και το Κέντρο Ψυχικής Υγείας «Βήμα Κοινό», υλοποίησε προγράμματα ψυχικής ενδυνάμωσης με εργαλείο τον αθλητισμό, τα οποία ωφέλησαν μεικτό πληθυσμό εφήβων, προσφυγικό και μη, από τρεις ΜΚΟ. Τα τελευταία τρία χρόνια παρέχει τις υπηρεσίες της σε επιζώσες/επιζώντες κακοποίησης ως εθελόντρια του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Βίας (ΕΔΚτΒ) και στηρίζει τις ενημερωτικές και εκπαιδευτικές δράσεις της ΜΚΟ Ελίζα σχετικά με την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης.

Στο παρελθόν, έχει υπηρετήσει με ήθος και υπερηφάνεια τη χώρα μας ως μέλος της Ελληνικής Ολυμπιακής Ομάδας συμμετέχοντας σε 4 Ολυμπιακούς Αγώνες (2000-2016) και κατακτώντας το χρυσό και το χάλκινο Ολυμπιακό μετάλλιο στις κατηγορίες διπλού γυναικών και τριπλού γυναικών, το 2004 και το 2008, αντίστοιχα, ως καπετάνιος της ομάδας. Το 2012 ήταν επικεφαλής προπονήτρια της ρωσικής ομάδας στην κατηγορία των ιστιοπλοϊκών μονομαχιών, που κατέκτησε την 4η θέση.

Είναι περήφανη μητέρα δύο παιδιών, του Δημήτρη (15) και της Γεωργίας (12), τα οποία αποτελούν για την ίδια συνεχή έμπνευση και κίνητρο για δημιουργία και κοινωνική προσφορά.

Η αγάπη της Αμαλίας Προβελεγγίου για τη θάλασσα ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία και από τότε έχει διαμορφώσει τη ζωή της. Με πείρα 17 ετών, έχει διακρίσεις τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Αποφοίτησε από το τμήμα Φυσικοθεραπείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και εξειδικεύτηκε στις μυοσκελετικές παθήσεις.

Έχει ολοκληρώσει σεμινάρια βελονισμού, manual therapy, kinesiotaping και ergon technique και εργάζεται ως φυσικοθεραπεύτρια. Αυτή την περίοδο βρίσκεται στη διαδικασία εξεύρεσης μεταπτυχιακών σπουδών στον τομέα του manual therapy, που είναι ένας καινοτόμος κλάδος ο οποίος συνδυάζει διαφοροδιάγνωση και τεχνικές κινητοποίησης. Το όνειρό της είναι να συνδυάσει την αγάπη της για την ιστιοπλοΐα με τη φυσικοθεραπεία. Πάνω απ’ όλα, ελπίζει ότι μια μέρα θα ζούμε σε μια κοινωνία όπου κανένα παιδί δεν θα υποφέρει από τον πόνο της κακοποίησης.

Η Βάνια Τέρνερ είναι ντοκιμαντερίστρια και κινηματογραφίστρια. Tα τελευταία χρόνια, η δουλειά της εξερευνά τις θεματικές του τραύματος, της απώλειας, της βίας και της επιβίωσης. Πριν αποφασίσει να ασχοληθεί με το ντοκιμαντέρ παρατήρησης, ως video journalist είχε καλύψει ανθρωπιστικές κρίσεις στην Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και την υποσαχάρια Αφρική. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία και Πολιτική Θεωρία.

Το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους Girlhood, που συν-σκηνοθέτησε, έλαβε αρκετές διακρίσεις και προβλήθηκε σε κάποια από τα πιο σημαντικά φεστιβάλ για παιδιά και νέους, όπως το 38ο Διεθνές Παιδικό Φεστιβάλ του Σικάγο και το 24ο Διεθνές Φεστιβάλ Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους. Η ταινία TACK είναι το πρώτο της μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ.

Mια πολυβραβευμένη ιστορική καταγραφή, το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, 2024 κερδίζοντας το Βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου FIPRESCI, το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας από την Επιτροπή του Βραβείου Νεότητας των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης, το Βραβείο ΕΡΤ με χρηματικό έπαθλο 3.000 €, Ειδική Μνεία στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα Newcomers, και το Βραβείο του ελληνικού τμήματος του WIFT (Women in Film & Television) για την καλύτερη γυναικεία συνεισφορά και παρουσία μπροστά ή πίσω από την κάμερα.

Επίσης έχει αναγνωριστεί με βραβεία στο 26ο One World | International Human Rights Documentary Film Festival, 2024 της Τσεχίας (Regional Jury Award, Abakus Foundation Audience Award for Exceptional Discussion), το 8o MOLDOX | International Documentary Film Festival for Social Change, 2024 της Μολδαβίας και άλλα φεστιβάλ από την Μαλαισία στην Ιταλία (Μιλάνο και Μπολόνια), τη Νότια Κορέα, την Ταϊβάν, τη Λιθουανία, την Ουκρανία, την Κένυα, την Ελβετία, την Γαλλία (Μασσαλία και Παρίσι) αλλά και την Ιεράπετρα, τα Χανιά και την Πελοπόννησο.

Αυτό αποδεικνύει και την κοινή ανάγκη για να κάνουμε τακ και να βγάλουμε νοκ-άουτ την έμφυλη βία.

Σήμερα και ενώ η ταινία έχει ολοκληρωθεί, η Βάνια Τέρνερ δεν βρίσκεται πια πίσω από την κάμερα, εξακολουθεί όμως να στέκεται δίπλα στην Αμαλία Προβελεγγίου μέχρι τελικά να δικαιωθεί.

Στο αρχείο της Τέρνερ υπάρχουν πάνω από 100 ώρες βιντεοσκοπημένου υλικού με τη Σοφία Μπεκατώρου και οι περισσότερες λήψεις πραγματοποιήθηκαν τους πρώτους μήνες της καραντίνας.

«Δεν ήξερες πού θα καταλήξει όλο αυτό» σχολιάζει η σκηνοθέτρια. «Η Σοφία μεταμορφώθηκε σε εθνικό σύμβολο. Λάμβανε εκατοντάδες μηνύματα όπου τα θύματα της ζητούσαν βοήθεια» προσθέτει.

Σήμερα, η Βάνια βρίσκεται στο στάδιο έρευνας ενός νέου ντοκιμαντέρ με θέμα την κλιματική αλλαγή και την κοινωνική κατάρρευση. Πιστεύει πως η κάμερα έχει δύναμη, γι’ αυτό είναι σημαντικό τα άτομα που κινηματογραφεί να γνωρίζουν ότι έχουν τη δύναμη να πατήσουν STOP ή RΕC.

Για το ντοκιμαντέρ έχουν γράψει πολλοί κριτικοί και αρθρογράφοι. Επιλέγουμε αυτό που υπογράφει ο Christopher Vourlias στο Variety.

«Η ταινία TACK, η οποία κατέκτησε πέντε βραβεία στη Θεσσαλονίκη, δεν εξετάζει μόνο το πώς η σεξουαλική κακοποίηση ανέτρεψε τη ζωή των δύο πρωταγωνιστριών της, αλλά διερευνά επίσης τον αντίκτυπο στους αγαπημένους τους ανθρώπους, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους οι έμφυλες διακρίσεις και η σεξουαλική βία εξακολουθούν να επηρεάζουν εκατομμύρια γυναίκες στην Ελλάδα».

Αυτό σημαίνει τακ

Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ που επενδύει και στην τέχνη του animation για να αποτυπώσει τη σκληρότητα της ακροαματικής διαδικασίας στη δίκη -όταν η Αμαλία έπρεπε να αντιμετωπίσει την ευθεία αμφισβήτηση της αξιοπιστίας της- δεν είναι τυχαίος.

Το TACK στην ιστοπλοϊα είναι η αναστροφή, είναι η αλλαγή πλεύσης ενός σκάφους όταν πηγαίνει κόντρα στον άνεμο. Η αναστροφή γίνεται από πλεύση όρτσα και ο καπετάνιος ενημερώνει πλήρωμα και επιβάτες ότι θα γίνει τακ, δηλαδή η μάτσα της μαϊστρας θα αλλάξει πλευρά, για να αποφευχθούν ατυχήματα -να μην χτυπήσει κάποιον η μάτσα στο κεφάλι ή και να βρεθεί στη θάλασσα.

Το τακ απαιτεί καλό συγχρονισμό του πληρώματος. Αν δεν υπάρξει, είναι καταδικασμένο σε αποτυχία.

Προβολές και παράλληλες δράσεις σε όλη την Ελλάδα

Το TACK θα προβληθεί τη Δευτέρα 25 Νοεμβρίου και από τις 28 Νοεμβρίου έως τις 4 Δεκεμβρίου στον κινηματογράφο «Δαναός».

Από τις 28 Νοεμβρίου κι έπειτα οι προβολές, στην Αθήνα αλλά και στις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις που θα ακολουθήσουν, θα συνοδεύονται από θεματικές συζητήσεις με τη συμμετοχή ομιλητών από τους χώρους της δικαιοσύνης, της ψυχικής υγείας, του αθλητισμού και της εκπαίδευσης.

Αυτό είναι το πρόγραμμα των παράλληλων δράσεων έχει ως εξής:

• Πέμπτη 28/11, 19.00 | Δικαιοσύνη και Νομικό Πλαίσιο | Θα ακολουθήσει συζήτηση με τη σκηνοθέτιδα Βάνια Τέρνερ, τη Θεώνη Κουφονικολάκου, Συνήγορο του Παιδιού και την Κλειώ Παπαντολέων, δικηγόρο.

• Παρασκευή 29/11, 19.00 | Ιστορίες από τον χώρο του Αθλητισμού | Θα ακολουθήσει συζήτηση με τη σκηνοθέτιδα Βάνια Τέρνερ και τη Μαρία Γεωργάτου, Ολυμπιονίκη Ρυθμικής Γυμναστικής.

• Σάββατο 30/11, 18.00

• Κυριακή 1/12, 18.00

• Δευτέρα 2/12, 19.00 | Προστασία των παιδιών στον Αθλητισμό | Θα ακολουθήσει Q&A με τη σκηνοθέτιδα Βάνια Τέρνερ, την Ξένη Δημητρίου, Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου επί τιμή και την Άννα Κάβουρα, Ψυχολόγο – Αθλητική Ψυχολόγο, Εντεταλμένη Διδάσκουσα Τμήματος Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

• Τρίτη 3/12, 19.00 | Παιδεία και Σεξουαλική Αγωγή | Θα ακολουθήσει Q&A με τη σκηνοθέτιδα Βάνια Τέρνερ, τη Λίνα Λυκομήτρου, Σχολική ψυχολόγο, Ψυχοθεραπευτρια, Τραυματοθεραπευτρια και τη Φιλίππη Ρούβαλη, Εκπαιδευτικό, Ηθοποιό, Θεατρο-παιδαγωγό.

• Τετάρτη 4/12, 19.00 | Ψυχολογία και Διαχείριση Τραύματος | Θα ακολουθήσει Q&A με τη σκηνοθέτιδα Βάνια Τέρνερ και τη Γεωργία Δεσπότη, Ψυχολόγο, Ψυχοθεραπεύτρια.

• ΒΟΛΟΣ – Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Ιωνίας Βόλου | Σάββατο 23 Νοεμβρίου, 20.00 | Παρουσία της σκηνοθέτιδας Βάνιας Τέρνερ

• ΡΕΘΥΜΝΟ – Χώρος Πολιτισμού “Σημείο” | Σάββατο 30 Νοεμβρίου, 20.00 | Παρουσία της σκηνοθέτιδας Βάνιας Τέρνερ

• ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – Λιμάνι (Αποθήκη 1, Αίθουσα «Σταύρος Τορνές») | Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου, 18.45