Ελλείψεις εργατικού δυναμικού: Η διαπραγματευτική δύναμη πίσω στους εργαζόμενους;

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού (labor shortages) και δεξιοτήτων αυξάνονται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως αναφέρεται και στο Social Europe.

Σχεδόν τα δύο τρίτα (63 %) των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων δήλωσαν σε πρόσφατη έρευνα ότι δεν μπορούν να βρουν εργαζόμενους με τις απαιτούμενες δεξιότητες.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντόπισε 42 επαγγέλματα που παρουσιάζουν ελλείψεις.

Για την αντιμετώπιση αυτών των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων, η Επιτροπή παρουσίασε σχέδιο δράσης στο οποίο καθορίζονται τα βασικά μέτρα που θα πρέπει να λάβουν η ΕΕ, τα κράτη μέλη και οι κοινωνικοί εταίροι βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα.

Το σχέδιο αυτό θα συμβάλει στην απελευθέρωση του αναπτυξιακού δυναμικού της ΕΕ, στη στήριξη της ανταγωνιστικότητάς της και στη δημιουργία καλύτερων ευκαιριών για όλους.

Global Labor Shortage Statistics (2024)

Source: @explodingtopics. pic.twitter.com/2x7qSMoh0n

— Open Source (@InsulinClin) October 25, 2024

Η γήρανση του πληθυσμού

Μία από τις σημαντικότερες μακροπρόθεσμες προκλήσεις είναι η γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης.

Καθώς το ποσοστό των ηλικιωμένων ατόμων αυξάνεται και τα ποσοστά γεννήσεων μειώνονται, πολλές χώρες αντιμετωπίζουν συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού.

Αυτή η δημογραφική μετατόπιση είναι ιδιαίτερα έντονη σε χώρες όπως η Ιταλία, η Γερμανία και η Ισπανία, όπου λιγότεροι νέοι εισέρχονται στην αγορά εργασίας για να αντικαταστήσουν αυτούς που συνταξιοδοτούνται.

Η έλλειψη δεξιοτήτων

Επιπλέον, υπάρχει συχνά αναντιστοιχία μεταξύ των δεξιοτήτων που χρειάζονται οι εργοδότες και των προσόντων των διαθέσιμων εργαζομένων.

Σε πολλές περιπτώσεις, κλάδοι όπως η τεχνολογία, η μηχανική και η υγειονομική περίθαλψη αντιμετωπίζουν έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.

Ενώ υπάρχει ζήτηση για επαγγελματίες με υψηλά προσόντα σε αυτούς τους τομείς, η προσφορά εργαζομένων με τις απαραίτητες δεξιότητες συχνά υπολείπεται.

Ομοίως, ορισμένοι τομείς όπως οι κατασκευές, η βιομηχανία και ο κλάδος της παροχής υπηρεσιών δυσκολεύονται να βρουν εργαζόμενους με τις κατάλληλες τεχνικές δεξιότητες λόγω της έλλειψης ευκαιριών κατάρτισης ή της δημόσιας έμφασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έναντι των δεξιοτήτων.

Labour and skills shortages have been increasing in 🇪🇺 countries.

Today, we’ve presented an action plan to tackle those shortages.

It will help boost the EU’s growth and provide better opportunities for all.

Learn more ↓ #SocialRights

— European Commission (@EU_Commission) March 20, 2024

Συνθήκες εργασίας

Σε κάποιες περιπτώσεις, οι τομείς που αντιμετωπίζουν έλλειψη εργατικού δυναμικού υποφέρουν επίσης από μη ελκυστικές συνθήκες εργασίας.

Ειδικά σε κλάδους όπως η γεωργία, το λιανικό εμπόριο και η φιλοξενία, οι πολλές ώρες εργασίας, η σωματικά απαιτητική εργασία και οι χαμηλοί μισθοί έχουν οδηγήσει πολλούς εργαζόμενους στην αναζήτηση καλύτερων ευκαιριών σε άλλους τομείς.

Η επιδράσεις της τεχνολογίας

Η οικονομική ανάπτυξη σε ορισμένους τομείς έχει επίσης εντείνει τον ανταγωνισμό για εργατικό δυναμικό.

Κλάδοι όπως η τεχνολογία, η πράσινη ενέργεια και η υγειονομική περίθαλψη έχουν σημειώσει ταχεία ανάπτυξη και, ως εκ τούτου, αύξηση της ζήτησης για εργαζομένους, γεγονός που έχει επιβαρύνει την προσφορά ειδικευμένου εργατικού δυναμικού.

Ο τομέας της υγειονομικής περίθαλψης, για παράδειγμα, αντιμετωπίζει αυξανόμενη ζήτηση λόγω της γήρανσης του πληθυσμού της Ευρώπης.

Ομοίως, ο τομέας της τεχνολογίας έχει γνωρίσει άνθηση, αυξάνοντας την ανάγκη για επαγγελματίες πληροφορικής με υψηλή εξειδίκευση, αλλά η προσφορά εργαζομένων δεν συμβαδίζει.

Τέλος, η αυτοματοποίηση και οι τεχνολογικές εξελίξεις αποτελούν μέρος της λύσης και μέρος της αιτίας του προβλήματος.

Από τη μία πλευρά, η αυτοματοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη έχουν δημιουργήσει νέες ευκαιρίες απασχόλησης σε τομείς όπως η ρομποτική, η ανάπτυξη λογισμικού και η ανάλυση δεδομένων, αλλά έχουν επίσης οδηγήσει σε εκτόπιση θέσεων εργασίας σε κλάδους που εξαρτώνται από τη χειρωνακτική εργασία.

Οι εργαζόμενοι που χάνουν τη δουλειά τους λόγω της αυτοματοποίησης μπορεί να μην έχουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να μεταβούν στη νέα, τεχνολογικά καθοδηγούμενη αγορά εργασίας, και χωρίς κατάλληλα προγράμματα επανακατάρτισης, το χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης εργασίας συνεχίζει να αυξάνεται.

Ευκαιρία για αλλαγή

Όπως και οι αιτίες, έτσι και οι λύσεις ποικίλλουν.

Ενώ ένα μεγάλο μέρος της συζήτησης επικεντρώνεται στις ελλείψεις δεξιοτήτων, οι οποίες εμφανίζονται έντονα στο σχέδιο δράσης της Επιτροπής, ή στην προσέλκυση νέων μεταναστών για την κάλυψη των ελλείψεων.

Μία πτυχή λαμβάνει λιγότερη προσοχή: με περισσότερες ευκαιρίες, οι εργαζόμενοι επιλέγουν τις πιο ελκυστικές θέσεις.

Καθώς  οι εργοδότες ανταγωνίζονται για τους εργαζομένους, αυτό προσφέρει ευκαιρίες αυξάνοντας τις προοπτικές των εργαζομένων και παρέχοντάς τους μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη.

Πράγματι, σε ένα νέο έγγραφο εργασίας του Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο Έρευνας, φαίνεται ότι σε ολόκληρη την ΕΕ, οι εργαζόμενοι σε θέσεις εργασίας στις οποίες οι εργοδότες αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες ελλείψεις κατά μία ποσοστιαία μονάδα έχουν 2,5% υψηλότερο μισθό από ό,τι οι υπόλοιποι παρόμοιοι εργαζόμενοι.

Όταν ερωτώνται οι εργοδότες σχετικά με τις στρατηγικές τους για την αντιμετώπιση των ελλείψεων, μία από τις βασικές μεθόδους είναι η αύξηση των παροχών της εργασίας, μαζί με μέτρα όπως η δυνατότητα περισσότερης τηλεργασίας ή απομακρυσμένης εργασίας και η προώθηση μιας καλύτερης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.

Θα έχουν οι εργαζόμενοι το πάνω χέρι;

Με την πάροδο του χρόνου, φαίνεται πράγματι να έχει σημειωθεί μια σημαντική μετακίνηση της διαπραγματευτικής δύναμης από τους εργαζόμενους.

Η έλλειψη εργατικού δυναμικού μπορεί να συμβάλει στην αποκατάσταση αυτής της ισορροπίας.

Η διαπραγματευτική ισχύς είναι η δυνατότητα που έχουν οι εργαζόμενοι να διαπραγματεύονται και να επηρεάζουν τους όρους και τις συνθήκες της απασχόλησής τους.

Η καθηγήτρια νομικής Σύνθια Έστλουν εξηγεί ότι η ισχύς αυτή έχει ευρείες επιπτώσεις στην υγεία, την ασφάλεια και την οικονομική ευημερία των εργαζομένων.

Χωρίς αυτό το αντίβαρο, οι εργαζόμενοι είναι πιο πιθανό να βιώσουν χαμηλότερους μισθούς και παροχές, δυσμενείς όρους απασχόλησης και μεγαλύτερους κινδύνους και κακομεταχείριση στο χώρο εργασίας.

Σε περιόδους έλλειψης εργατικού δυναμικού, οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν γενικά αύξηση της διαπραγματευτικής τους δύναμης, καθώς οι εργοδότες ανταγωνίζονται για την προσέλκυση και τη διατήρηση ταλέντων.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερους μισθούς, καλύτερες συνθήκες εργασίας και βελτιωμένες παροχές.

Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο οι εργαζόμενοι μπορούν να αξιοποιήσουν τη διαπραγματευτική τους δύναμη εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως ο κλάδος, το επίπεδο συνδικαλισμού, το επίπεδο δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και το ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον.

Ενώ η έλλειψη εργατικού δυναμικού δημιουργεί ευκαιρίες για τους εργαζόμενους, η συνολική αποτελεσματικότητα αυτών των ευκαιριών θα εξαρτηθεί από τον τρόπο με τον οποίο τόσο οι εργοδότες όσο και οι κυβερνήσεις ανταποκρίνονται στη μεταβαλλόμενη δυναμική της αγοράς εργασίας.