Φυσικό αέριο: Σε συμπληγάδες η Ευρώπη – Πόσο αντέχουν τα αποθέματα;

Σε ενεργειακές συμπληγάδες φαίνεται ότι η βρίσκεται η Ευρώπη, καθώς ένα εκρηκτικό μείγμα παραγόντων πυροδοτεί νέες αυξήσεις στις τιμές. Ιδιαίτερα στο φυσικό αέριο η αγορά της Ευρώπης είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε κάθε διακοπή του εφοδιασμού από τότε που η Ρωσία άρχισε να μειώνει τις προμήθειες στην Ευρώπη το 2021 ενόψει της εισβολής στην Ουκρανία. Τα τελευταία χρόνια, γεγονότα που διαταράσσουν ή απειλούν να διαταράξουν τον παγκόσμιο εφοδιασμό φυσικού αερίου έχουν οδηγήσει σε απότομες κινήσεις των τιμών στην Ευρώπη.

Η εικόνα στην αγορά φυσικού αερίου επεφύλαξε έντονες συγκινήσεις τις προηγούμενες ημέρες: στην Ευρώπη, το TTF διακανονίστηκε σχεδόν 6% υψηλότερα την περασμένη Πέμπτη στα 46 ευρώ ανά μεγαβατώρα, και διαπραγματεύτηκε στο υψηλότερο επίπεδό του από τον Νοέμβριο του περασμένου έτους. Και μία ημέρα αργότερα, ξεπέρασε τα 47 ευρώ. Καταλύτης και στα δύο ράλι η διαμάχη μεταξύ της αυστριακής OMV και της ρωσική Gazprom.

Όπως επισημαίνει σε ανάλυσή της η ING, αυτό οφείλεται στις ανησυχίες ότι ορισμένες ροές μέσω ρωσικών αγωγών προς την Ευρώπη θα μπορούσαν να διακοπούν. Η αυστριακή ενεργειακή εταιρεία OMV είπε ότι σκοπεύει να σταματήσει να πληρώνει την Gazprom,  μέχρι να συμπληρωθεί το ποσό των 230 εκατ. ευρώ που τις επιδικάστηκε ως αποζημίωση σε υπόθεση διαιτησίας.

Οι αναλυτές έχουν προειδοποιήσει ότι οι όγκοι που διέρχονται από τη διαδρομή διαμετακόμισης της Ουκρανίας θα μπορούσαν σχεδόν να μειωθούν στο μισό

Και οι φόβοι επαληθεύτηκαν: η αυστριακή OMV είπε ότι η Gazprom την ενημέρωσε ότι τις 16  Νοεμβρίου στις 05:00 GMT το πρωί σταματά τις παραδόσεις φυσικού αερίου. Ο όγκος του φυσικού αερίου που επηρεάζεται ανέρχεται σε έως και 7.400 MWh/h, σύμφωνα με την κοινοποίηση.

Υπενθυμίζεται ότι αργά την Τετάρτη η OMV έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, για «πιθανή διακοπή της παροχής φυσικού αερίου» από τη Ρωσία, μετά την επιδίκαση 230 εκατ. ευρώ στον όμιλο ενέργειας και χημικών της Βιέννης από μια διαιτητική απόφαση κατά της Gazprom.

Η OMV είχε διαμαρτυρηθεί για «παράτυπες» προμήθειες φυσικού αερίου από τη ρωσική εταιρεία στη Γερμανία, προτού λήξουν πλήρως οι προμήθειες τον Σεπτέμβριο του 2022. Ο αυστριακός όμιλος εξήγησε επίσης ότι θα «αντισταθμίσει» το ποσό με τα τιμολόγια της σύμβασής της με την Gazprom με «άμεση ισχύ». Ωστόσο, προειδοποίησε ότι η κίνησή της μπορεί να οδηγήσει σε «επιδείνωση της συμβατικής σχέσης».

Η OMV δήλωσε την Πέμπτη ότι μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις προμήθειας μέσω εναλλακτικών πηγών, ακόμη και αν διακοπεί το μακροπρόθεσμο συμβόλαιό της.

Τι συμβαίνει στη Μολδαβία

Εν τω μεταξύ ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της ρωσο-μολδαβικής εταιρείας διανομής φυσικού αερίου Moldovagaz, Vadim Cheban πιστεύει ότι η Gazprom έχει κάθε λόγο να σταματήσει τις προμήθειες στη Μολδαβία αφού η κυβέρνηση της χώρας απέτυχε να εκπληρώσει τις συμφωνίες για τη ρύθμιση του χρέους.

«Πρέπει να ειπωθεί ότι, σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς ορισμένων εμπειρογνωμόνων σχετικά με την απουσία λόγων για την καταγγελία της σύμβασης από την Gazprom, αυτό δεν ισχύει. Η ρωσική πλευρά μπορεί να την καταγγείλει ανά πάσα στιγμή για εμπορικούς λόγους. Πρώτα από όλα, εξαιτίας του ανεπίλυτου ζητήματος του χρέους, το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της σύμβασης και επίσης λόγω συνθηκών ανωτέρας βίας που σχετίζονται με τη σύναψη νέας σύμβασης για διαμετακόμιση μέσω του εδάφους της Ουκρανίας», δήλωσε ο Cheban σε συνέντευξή του στη μολδαβική εφημερίδα Logos.

Από την πλευρά της, η διοίκηση της ρωσικής εταιρείας φυσικού αερίου δήλωσε ότι διαφωνεί κάθετα με τους ισχυρισμούς της Μολδαβίας και σκοπεύει να υπερασπιστεί τα δικαιώματά της. Η Μολδαβία βιώνει ενεργειακή κρίση λόγω της αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία προκάλεσε διαμαρτυρίες.

Από τον Οκτώβριο του 2022, η Gazprom, η οποία ήταν προηγουμένως ο μοναδικός προμηθευτής φυσικού αερίου στη δημοκρατία, μείωσε την ημερήσια προσφορά της κατά 30% λόγω προβλημάτων με τη διέλευση μέσω της Ουκρανίας. Σε αυτήν την κατάσταση, η Μολδαβία στράφηκε στην αγορά φυσικού αερίου από ευρωπαίους προμηθευτές, ενώ το ρωσικό αέριο αποστέλλεται στην μη αναγνωρισμένη δημοκρατία της Υπερδνειστερίας.

Η Moldovagaz ιδρύθηκε το 1999. Η Gazprom ελέγχει το 50% των μετοχών, ένα άλλο 35,3% ανήκει στην κυβέρνηση της Μολδαβίας και το 13,44% στην Υπερδνειστερία, η οποία μεταβίβασε τις μετοχές της στη Gazprom.

Το φυσικό αέριο μέσω Ουκρανίας

Τόσο η Αυστρία όσο και η Σλοβακία εξακολουθούν να λαμβάνουν ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας διαμετακόμισης, η οποία ωστόσο λήγει στο τέλος του έτους. Πρόκειται μία από τα δύο εναπομείνασες διόδους που τροφοδοτούν την Ευρώπη με ρωσικό φυσικό αέριο και αντιπροσωπεύει περίπου το 5% των ετήσιων εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ.

Οι αναλυτές έχουν προειδοποιήσει ότι οι όγκοι που διέρχονται από τη διαδρομή διαμετακόμισης της Ουκρανίας θα μπορούσαν σχεδόν να μειωθούν στο μισό εάν η Gazprom σταματήσει τις προμήθειες λόγω της απόφασης της OMV και η αγορά θα το μάθει σε μια εβδομάδα.

Ο Tom Marzec-Manser, επικεφαλής ανάλυσης αερίου στην εταιρεία συμβούλων ICIS, αναφέρει στους Financial Times, ότι οι πελάτες της Gazprom πληρώνουν συνήθως για τις προμήθειες στις 20 του μήνα. Και προειδοποίησε ότι η «OMV μπορεί να παρακρατήσει αυτήν την επόμενη πληρωμή, η οποία θα ήταν περίπου 213 εκατ. ευρώ, αλλά αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει την άμεση διακοπή της σύμβασης της Gazprom».

Η ανακοίνωση έρχεται τη στιγμή που αρχίζει ο ψυχρότερος καιρός και η ετήσια ζήτηση αερίου για θέρμανση αυξάνεται.

Σημειώνεται ότι σύμφωνα με στοιχεία από τον πάροχο δεδομένων του κλάδου Gas Infrastructure Europe, οι αποθήκες φυσικού αερίου της ΕΕ έχουν καθαρές αναλήψεις για 10 συνεχόμενες ημέρες, κάτι που επίσης ενισχύει τις τιμές.

Οι δεσμεύσεις της OMV για το φυσικό αέριο

Η OMV πρόσθεσε ότι θα είναι σε θέση να εκπληρώσει τα συμβόλαια για την παράδοση ενέργειας καθώς έχει ήδη διαφοροποιηθεί από το ρωσικό αέριο. Η υπουργός Ενέργειας της Αυστρίας Leonore Gewessler έγραψε επίσης στον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης X ότι οι ενέργειες της OMV «δεν αποτελούν άμεση απειλή για την ασφάλεια του εφοδιασμού μας».

Ωστόσο, προειδοποίησε: «Είναι σαφές ότι μια ξαφνική διακοπή του εφοδιασμού θα μπορούσε να προκαλέσει ένταση στις αγορές φυσικού αερίου».

Στη Σλοβακία

Η SPP, ο μεγαλύτερος πάροχος ενέργειας της Σλοβακίας, δήλωσε επίσης την Τετάρτη ότι είχε υπογράψει μια «βραχυπρόθεσμη, πιλοτική σύμβαση για την προμήθεια φυσικού αερίου» με την κρατική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν Socar, εν αναμονή της λήξης της συμφωνίας διαμετακόμισης της Ουκρανίας.

«Η SPP υποστηρίζει τη συνέχιση της μεταφοράς φυσικού αερίου μέσω του εδάφους της Ουκρανίας. . . γιατί είναι η πιο οικονομική λύση για τους πελάτες μας», ανέφερε. «Ωστόσο, λόγω του υψηλού κινδύνου διακοπής της παροχής φυσικού αερίου μέσω του ανατολικού κλάδου, λαμβάνουμε μέτρα για να εγγυηθούμε την ασφαλή παροχή φυσικού αερίου στους πελάτες μας».

Προβληματισμός για την αποθήκευση

Εν τω μεταξύ το ποσοστό πληρότητας στις αποθήκες φυσικού αερίου της Ευρώπης έχει αρχίσει να υποχωρεί, καθώς από τις 3 Νοεμβρίου συνεχίζονται οι αποσύρσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παρασκευής της Gas Infrastructure Europe, οι αποθήκες είναι γεμάτες σε ποσοστό 92%.

Η Γερμανία και η Τσεχική Δημοκρατία, για παράδειγμα, έχουν επενδύσει πολλά σε τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) σε χρόνο ρεκόρ

Την αβεβαιότητα της αγοράς ενισχύουν και οι ανησυχίες για ενδεχόμενο τέλος της συμφωνίας για τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου Ρωσίας-Ουκρανίας.

Την πρώτη μέρα του 2025, η σύμβαση της Ουκρανίας με τη ρωσική κρατική Gazprom θα λήξει, κλείνοντας μια σημαντική ρωσική οδό φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.

Αν και το Κρεμλίνο λέει ότι είναι έτοιμο να συνεχίσει τη συμφωνία διαμετακόμισης, προτρέποντας τους Ευρωπαίους να πείσουν την Ουκρανία να επεκτείνει τη σύμβαση, το Κίεβο είπε ότι δεν θα υποχωρήσει.

Οι ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας πριν από την εισβολή της Μόσχας τον Φεβρουάριο του 2022, όταν διέκοψε προσωρινά 80 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην ήπειρο ως απάντηση στις κυρώσεις και μια διαφωνία πληρωμών.

Από το 2021, ωστόσο, η Ευρώπη έχει εξασφαλίσει εναλλακτικούς προμηθευτές για φυσικό αέριο , με τις ρωσικές εισαγωγές μέσω Ουκρανίας να μειώνονται από 11% σε 5%, σύμφωνα με την Rystad Energy.

Παρατηρητές λένε ότι ορισμένες χώρες της ΕΕ έχουν λάβει το θέμα πιο σοβαρά από άλλες. Η Γερμανία και η Τσεχική Δημοκρατία, για παράδειγμα, έχουν επενδύσει πολλά σε τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) σε χρόνο ρεκόρ, δήλωσε η Olga Khakova, αναπληρώτρια διευθύντρια για την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια στο Ατλαντικό Συμβούλιο που εδρεύει στην Ουάσιγκτον.

«Πολλές μεσόγειες χώρες, όπως η Τσεχία, έχουν κάνει τα πάντα για να αναζητήσουν εναλλακτικές προμήθειες και επένδυσαν σε εναλλακτικές επιλογές», είπε στη VOA.

Άλλοι, όπως η Ουγγαρία, έχουν διπλασιάσει την εξάρτησή τους από τη Ρωσία, ενώ η Σλοβακία και η Αυστρία αύξησαν τις ρωσικές εισαγωγές.

Αυτές οι χώρες, είπε η Khakova, «θα πρέπει να ζήσουν με αυτήν την απόφαση», εξηγώντας ότι θα πρέπει να εξασφαλίσουν εναλλακτικές διαδρομές. Η Τουρκία, για παράδειγμα, προσφέρει τον μόνο άλλο λειτουργικό αγωγό για ρωσική ενέργεια με προορισμό την Ευρώπη.

Αν και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες θα προτιμούσαν να διατηρήσουν τις παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, είναι «μια δύσκολη πώληση για την ΕΕ», δήλωσε ο Christoph Halser, αναλυτής φυσικού αερίου και LNG της Rystad. Εξέφρασε εμπιστοσύνη στην πολιτική βούληση της Ευρώπης και στην εφοδιαστική αλυσίδα εφοδιασμού να χάσει την εξάρτηση από τους αγωγούς της Ουκρανίας για ρωσικό αέριο.

Άλλοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η ΕΕ πρέπει να κάνει περισσότερα για να στείλει ένα σαφές μήνυμα στις εταιρείες ότι το φθηνό ρωσικό αέριο δεν θα είναι πλέον διαθέσιμο. Με εφαρμόσιμους στόχους από την ΕΕ για τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου, οι εταιρείες θα επενδύσουν σε ανταγωνιστικά έργα για την παροχή αξιόπιστων ευρωπαίων πελατών, είπε ο Khakova.

Ο ρόλος του LNG

Αν και οι εξαγωγές αγωγών της Ρωσίας προς την Ευρώπη έχουν μειωθεί, η Μόσχα αντιστάθμισε μέρος της έλλειψης με παραδόσεις LNG μέσω θαλάσσης, οδικής και σιδηροδρομικής μεταφοράς, βλέποντας το συνολικό μερίδιο των ευρωπαϊκών εισαγωγών LNG να αυξάνεται από 15% σε 19%.

Η διελκυστίνδα Ευρώπης-Ασίας για τις προμήθειες LNG είναι πιο έντονη κατά τους κρύους μήνες, όταν η ζήτηση θέρμανσης αυξάνεται

Επίσης, οι αυξανόμενες παραδόσεις LNG από τις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν το ρωσικό φυσικό αέριο, θέμα για το οποίο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε ότι μίλησε με τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ κατά τη διάρκεια μιας τηλεφωνικής επικοινωνίας στα τέλη της περασμένης εβδομάδας.

«Το LNG είναι ένα από τα θέματα που θίξαμε — δεν θα έλεγα ότι συζητήθηκε», είπε στους δημοσιογράφους στη Βουδαπέστη, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο. «Εξακολουθούμε να παίρνουμε πολύ LNG μέσω της Ρωσίας, από τη Ρωσία. … Γιατί να μην το αντικαταστήσουμε με αμερικανικό LNG, το οποίο είναι φθηνότερο και μειώνει τις τιμές της ενέργειας μας».

Προβληματισμός για το φυσικό αέριο

Ένα θεμελιώδες πρόβλημα είναι ότι η ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου είναι πλέον συνδεδεμένη με τις ασταθείς παγκόσμιες αγορές ενέργειας περισσότερο από ποτέ, ως αποτέλεσμα της αναγκαστικής διαφοροποίησής της από αέριο ρωσικού αγωγού σε LNG.

Οπως είπε ένας trader φυσικού αερίου στους FT, επί του παρόντος οι αποθήκες φυσικού αερίου της Ευρώπης είναι γεμάτες και το χειμερινό ισοζύγιο φυσικού αερίου φαίνεται να διαμορφώνεται ομαλά. Εάν όμως προκύψουν για οποιονδήποτε λόγο διακοπές εφοδιασμού, τότε οι ισορροπίες θα διαταραχθούν.

Το LNG, ως παγκόσμιο εμπόρευμα, συχνά αποστέλλεται σε αγοραστές που πληρώνουν την υψηλότερη τιμή. Η παγκόσμια προσφορά είναι περιορισμένη, πράγμα που σημαίνει ότι η Ευρώπη πρέπει να ανταγωνιστεί την Ασία όταν η ζήτηση είναι υψηλή. Αυτό απαιτεί υψηλότερες τιμές φυσικού αερίου για να έχουν κίνητρο οι έμποροι να πουλήσουν στην Ευρώπη η οποία πλέον έχει αυξημένες ανάγκες από την παγκόσμια αγορά.

Σε περίπτωση που η Ευρώπη βιώσει έναν πολύ πιο κρύο χειμώνα, τα επίπεδα αποθήκευσης θα μπορούσαν να μειωθούν σε περίπου 35%

Είναι ενδεικτικό ότι το 2021, το LNG αντιστοιχούσε μόνο στο 20% περίπου των συνολικών προμηθειών φυσικού αερίου της ευρύτερης Ευρώπης. Το ρωσικό φυσικό αέριο αντιστοιχούσε στο 30%. Το LNG αποτελεί πλέον το 34% των προμηθειών φυσικού αερίου της ευρύτερης Ευρώπης.

Η διελκυστίνδα Ευρώπης-Ασίας για τις προμήθειες LNG είναι πιο έντονη κατά τους κρύους μήνες, όταν η ζήτηση θέρμανσης αυξάνεται. Ωστόσο, οι δύο τελευταίοι χειμώνες ήταν ήπιοι, επιτρέποντας στην Ευρώπη να μειώσει τη ζήτηση φυσικού αερίου και LNG. Οι ήπιες θερμοκρασίες επέτρεψαν επίσης στην περιοχή να τελειώσει τον χειμώνα με επίπεδα ρεκόρ αερίου στις αποθήκες της.

Τα σενάρια για το φυσικό αέριο

Σε ένα βασικό σενάριο, το οποίο προϋποθέτει φυσιολογικές θερμοκρασίες, οι αναλυτές και οι έμποροι αναμένουν ότι η Ευρώπη θα τελειώσει τον χειμώνα με τις αποθήκες αερίου σε πληρότητες 45% έως 55%, που σημαίνει λιγότερο από ό, τι τους δύο προηγούμενους ήπιους χειμώνες, όταν η Ευρώπη βρέθηκε στο τέλος της σεζόν υψηλής ζήτησης με τις αποθήκες περίπου 60% γεμάτες.

Σε περίπτωση, δε, που η Ευρώπη βιώσει έναν πολύ πιο κρύο χειμώνα, τα επίπεδα αποθήκευσης θα μπορούσαν να μειωθούν σε περίπου 35%, λένε οι αναλυτές.

Τα επίπεδα αποθήκευσης στο τέλος του χειμώνα καθορίζουν πόση ποσότητα αερίου χρειάζεται για να γεμίσουν ξανά οι αποθήκες τους επόμενους έξι μήνες. Αυτονόητο είναι πως όσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο στο τέλος του χειμώνα, τόσο περισσότερο LNG χρειάζεται να εισαχθεί, γεγονός που θα μπορούσε ενδεχομένως να επηρεάσει αυξητικά τις τιμές του φυσικού αερίου ακόμη και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όταν η ζήτηση πέφτει.

Η Acer, η ενεργειακή εποπτική αρχή της ΕΕ, προειδοποίησε σε πρόσφατη έκθεση: «Εάν οι αποσύρσεις φυσικού αερίου αυτόν τον χειμώνα υπερβούν σημαντικά εκείνες  των δύο προηγούμενων, οι αγοραστές της ΕΕ μπορεί να χρειαστεί να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους στις αγορές LNG για να αναπληρώσουν τα αποθέματά τους το 2025, οδηγώντας πιθανώς σε αύξηση των τιμών χονδρικής».

Πηγή: ΟΤ