Ρωσικό πετρέλαιο: Ο σκοτεινός στόλος και τα απίστευτα δισεκατομμύρια δολάρια

Το μεσημέρι της περασμένης Παρασκευής, το θηριώδες τάνκερ «Atila» 301.000 τόνων με σημαία Καμερούν, έπλεε με ανοιχτό το GPS μεταξύ των ακτών της Μαυριτανίας και του Πράσινου Ακρωτηρίου. Μερικές ώρες νωρίτερα η KPLER, η μητρική του γνωστού marine traffic που ασχολείται με αναλύσεις στον πετρελαϊκό τομέα, είχε συλλάβει το «Atila» λίγο πιο βόρεια, ανοιχτά των ακτών της Δυτικής Αφρικής, να μεταγγίζει πετρέλαιο από δύο άλλα μικρότερα τάνκερ, το 159.000 τόνων «Sakaraya» και το 158.000 τόνων «Cankiri». Στις περιπτώσεις αυτές τα GPS απενεργοποιούνται, αλλά οι δορυφόροι «βλέπουν» τη δραστηριότητα του «σκοτεινού στόλου», σημειώνει σε εκτενές ρεπορτάζ το Πρώτο Θέμα.

Σύμφωνα με το marine traffic προορισμός του «Atila» είναι το λιμάνι του Κέιπ Τάουν στη Νότια Αφρική, η οποία είναι ένας από τους καλύτερους πελάτες για το ρωσικό πετρέλαιο, ειδικά μετά την επιβολή των κυρώσεων λόγω της εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία.

Ήταν όμως η «ελληνική» πτυχή του μεγάλου παιχνιδιού με το ρωσικό πετρέλαιο που ώθησε την περασμένη εβδομάδα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εκδώσει ψήφισμα με το οποίο ζητά από τα κράτη-μέλη την αποτελεσματική εφαρμογή των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί κατά της Ρωσίας.

Το ψήφισμα έρχεται μετά τις αποκαλύψεις μεγάλων αμερικανικών ΜΜΕ, όπως το Bloomberg και το CNN για τα… Ελντοράντο του ρωσικού μαύρου χρυσού στο Λακωνικό κόλπο. Τα αμερικανικά ΜΜΕ με φωτογραφικά ντοκουμέντα αποκάλυψαν την επιχείρηση που έχει στηθεί στο Λακωνικό κόλπο, στα διεθνή ύδατα, 6 ναυτικά μίλια μακριά από τις ακτές, όπου δεξαμενόπλοια που ανήκουν στο λεγόμενο «σκιώδη στόλο» κάνουν μεταφορτώσεις ρωσικού πετρελαίου παρακάμπτοντας τις διεθνείς κυρώσεις που έχουν επιβληθεί σε βάρος της Ρωσίας.

«Απίστευτα προσοδοφόρο»

Όπως επισημαίνουν στελέχη ναυτιλιακών εταιρειών, τα κέρδη που μπορούν να προκύψουν από μία παράκαμψη των κυρώσεων κατά της Ρωσίας είναι τεράστια, λόγω των σημαντικών χρηματικών ποσών που κυκλοφορούν στην εμπορία του φορτίου ενός και μόνο δεξαμενόπλοιου: «Είναι κάτι απίστευτα προσοδοφόρο» σχολιάζουν. «Ο πειρασμός να το κάνουν αυτό είναι τεράστιος για τους εμπόρους και για όλους όσοι εμπλέκονται στη συγκεκριμένη εφοδιαστική αλυσίδα. Μπορούν να βγάλουν 10 – 40 εκατ. δολάρια μέσα σε τέσσερις ή πέντε μήνες. Δεν υπάρχει κάποια άλλη ευκαιρία στον κόσμο για να το κάνουν αυτό».

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ουκρανικού think tank KSE, τα τελευταία δύο χρόνια ο όγκος του ρωσικού πετρελαίου που μεταφέρεται από αυτά τα δεξαμενόπλοια αυξάνεται σταθερά φτάνοντας τα 4,1 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα τον Ιούνιο του 2024, δηλαδή αντιπροσωπεύει το 70% των συνολικών θαλασσίων εξαγωγών της Ρωσίας.

Στο μεταξύ ο σκιώδης στόλος δεξαμενόπλοιων ενδυναμώνει συνεχώς την παρουσία του στα διεθνή ύδατα. Από τον Ιανουάριο ως τον Αύγουστο του 2024, στην Ευρώπη καταγράφηκε αύξηση 277% δεξαμενόπλοιων του «σκοτεινού στόλου», τα οποία διέσχισαν τα στενά της Δανίας σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2022. Την ίδια περίοδο, τα στενά του Ντόβερ και του Γιβραλτάρ παρουσίαζαν 355% αύξηση σε σύγκριση με το 2022, ενώ στη διώρυγα του Σουέζ παρατηρήθηκε αύξηση 649% το ίδιο διάστημα. Σημαντικές αυξήσεις του σκιώδους αριθμού πλοίων καταγράφηκαν και στα στενά της Κορέας και στα στενά της Μαλάκα στη Μαλαισία.

Τον Ιούνιο του 2024 το 70% του θαλάσσιου πετρελαίου της Ρωσίας μεταφερόταν από τον σκιώδη στόλο, για τη συγκρότηση του οποίου η Ρωσία εκτιμάται ότι δαπάνησε 10 δισεκατομμύρια δολάρια σύμφωνα με το KSE. Αυτό περιελάμβανε το 89% των συνολικών αποστολών αργού πετρελαίου της Ρωσίας, τα περισσότερα από τα οποία διαπραγματεύονταν πάνω από το ανώτατο όριο τιμών των 60 δολαρίων ανά βαρέλι από τα μέσα του 2023 και το 38% των ρωσικών μεταφορών προϊόντων πετρελαίου.

Ο ναυλομεσιτικός οίκος BRS Shipbrokers χωρίζει τον σκιώδη στόλο σε τέσσερις κατηγορίες:

1 Πλοία στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις και ταξιδεύουν υπό ρωσική η ιρανική σημαία.

2. Πλοία ιδιωτικών συμφερόντων που είναι η μεγαλύτερη και γηραιότερη κατηγορία στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις και μεταφέρουν ιρανικό πετρέλαιο στην Κίνα.
3. Πλοία που αγοράστηκαν για να μεταφέρουν αποκλειστεί ρωσικό πετρέλαιο.
4. Πλοία που ανήκουν σε νεοσύστατες ναυτιλιακές εταιρείες που εμφανίστηκαν αμέσως μετά την επιβολή των πρώτων κυρώσεων και δραστηριοποιούνται τόσο στο εμπόριο ρωσικού πετρελαίου όσο και εμπορικές διαδρομές

Παράλληλα σύμπαντα

Με την πάροδο του χρόνου το θέμα με τον σκιώδη στόλο όμως έχει πάρει άλλες διαστάσεις σχεδόν… μεταφυσικές.

Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη το συνέδριο Capital Link Maritime Forum. Συμμετείχαν υψηλόβαθμα στελέχη ναυτιλιακών εταιρειών όπου αποκάλυψαν «έναν ολοκαίνουριο κόσμο» μέσα στον οποίο κινείται η ναυτιλία. Οι διαπιστώσεις τους προκάλεσαν εντύπωση.

«Το παγκόσμιο εμπόριο έχει διχοτομηθεί οι κυρώσεις και οι δασμοί έχουν κλιμακωθεί, ενώ έχει αυξηθεί ο παγκόσμιος στόλος που αγνοεί τις δυτικές κυρώσεις. Φαίνεται ότι υπάρχουν παράλληλα σύμπαντα, παράλληλες ναυτιλίες και οι δύο πλευρές πιστεύουν ότι δίκιο και δεν χρειάζεται να απολογηθούν, επειδή υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ανεξαρτησία» επισήμανε ο Μάρκ Ο΄Νιλ διευθύνων σύμβουλος της Columbia Ship Management.

«Εχουμε ένα πλήρες παράλληλο σύμπαν μία παράλληλη ναυτιλιακή βιομηχανία -που επιλέγει ποιους κανόνες να ακολουθήσει και ποιους να παραβιάσει. Όταν μιλάμε για τον σκιώδη στόλο, αυτές οι περιγραφές δεν ισχύουν πλέον» είπε και έφερε ένα παράδειγμα: «φανταστείτε μία κατάσταση όπου βγαίνουμε στους δρόμους και υπάρχουν αυτοκίνητα που κυκλοφορούν ανασφάλιστα, οι οδηγοί δεν έχουν δίπλωμα, επιτρέπεται να παραβιάζουν κάθε όριο ταχύτητας, δεν σταματούν στα κόκκινα φανάρια και η στάση τους είναι ‘οι κανόνες δεν ισχύουν για μένα’. Αυτή η αναλογία είναι μάλλον υπερβολική προς το παρόν, αλλά θα φτάσουμε εκεί πολύ σύντομα».

Ο αντιπρόεδρος της Navios Maritime Partners συμφερόντων της Αγγελικής Φράγκου, Τεντ Πετρόν, δήλωσε ότι οι κυρώσεις δεν λειτουργούν και ότι ο σκιώδης στόλος πιθανώς να συνέχιζε να δραστηριοποιείται ακόμα και αν ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία τελείωνε αύριο. Υπάρχει όμως και συνέχεια. Σύμφωνα με τις νέες αναλύσεις, ο σκιώδης στόλος κάνει καλό στα κέρδη των ναυλαγορών, λένε στελέχη εταιρειών με δεξαμενόπλοια.

«Εάν υπάρχει ένας αριθμός πλοίων που δεν ανταγωνίζονται στο παγκόσμιο στόλο δεξαμενόπλοιων αυτό επηρεάζει τη διαθεσιμότητα και μειώνει την πραγματική προσφορά του κυρίου στόλου, οπότε αυτό στηρίζει περαιτέρω την αγορά» δήλωσε ο Μπάρι Κέλεχερ, οικονομικός διευθυντής της Ardmore Shipping. Ήτοι λιγότερα «νόμιμα» δεξαμενόπλοια στη θάλασσα για μεταφορά πετρελαίου, άρα υψηλότερα ναύλα. Είναι θέμα προσφοράς και ζήτησης.

Ο εμπορικός διευθυντής της Tsakos Energy Navigation, Ντέιβιντ Τσάπμαν, δήλωσε: «Για εμάς ήταν στην πραγματικότητα θετικό από τα πλοία του σκιώδους στόλου που βγήκαν από την αγορά ήταν ουσιαστικά τα πλοία που υποβάθμιζαν την κανονική αγορά εξαρχής». Είπε επίσης ότι αυτά τα πλοία του σκιώδους στόλου δεν βελτιώνονταν καθόλου και πιθανότατα δεν θα επιστρέψουν στην κανονική αγορά λόγω του υψηλού κόστους ελέγχου, των εγκρίσεων και των επιθεωρήσεων που απαιτούνται για τον έλεγχο του κράτους λιμένα: «Ελπίζουμε ότι αυτά τα πλοία θα καταλήξουν απλώς να γίνουν ξυραφάκια μετά τη διάλυσή τους».

Οι κυρώσεις

Οι ευρωβουλευτές ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χαρακτηρίσει τη Ρωσία χώρα υψηλού κινδύνου για «ξέπλυμα χρήματος» και χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Αυτό σημαίνει ότι η τράπεζα και άλλες χρηματοπιστωτικές οντότητες πρέπει να διενεργούν επιπλέον ελέγχους όταν συναλλάσσονται με τη Ρωσία.

Τα Ευρωπαϊκά μέτρα απαιτούν πιο στοχευμένες κυρώσεις, όπως τον προσδιορισμό όλων των μεμονωμένων πλοίων του σκιώδους στόλου, καθώς και των ιδιοκτητών, των διαχειριστών, των λογαριασμών των τραπεζών, των ασφαλιστικών εταιρειών. Ζητούν επίσης την άμεση απαγόρευση της χρήσης δυτικών συμφερόντων πλοίων για τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου ενώ παράλληλα επιβάλλουν κυρώσεις στα πλοία που διέρχονται από τα ύδατα της ΕΕ χωρίς γνωστή ασφάλιση, προκειμένου να προστατευτούν τα ύδατα της Ηπείρου και να αποφευχθεί η οικονομική επιβάρυνση από τον καθαρισμό πετρελαιοκηλίδων.

Το σχέδιο των νέων κυρώσεων για τα πλοία καλεί τα κράτη σημαίας να διαγράψουν τα υπό κύρωση πλοία από τα νηολόγια τους κάτι που οι ΗΠΑ κάνουν κατά κόρον τελευταία μέσω του Γραφείου Ελέγχου Εξωτερικών Περιουσιακών Στοιχείων (OFAC).

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συνεργαστούν στενά με το Ηνωμένο Βασίλειο σε μέτρα για τον περιορισμό της χρήσης της Μάγχης από τα πλοία του ρωσικού σκιώδους στόλου ενώ ζητά από τις χώρες με διεθνή στενά να απαιτούν από τα πλοία να επιδεικνύουν την απόδειξη της ασφάλισης προστασίας και αποζημίωσης και την τήρηση ελάχιστων προτύπων ασφαλείας.

Στην ευρωπαϊκή δέσμη μέτρων περιλαμβάνονται επίσης η ενίσχυση της παρακολούθησης από μη επανδρωμένα αεροσκάφη και δορυφόρους από τα κράτη-μέλη της ΕΕ για τον εντοπισμό πλοίων του σκιώδους στόλου στα ύδατα της ΕΕ, καθώς και η παρακολούθηση δραστηριοτήτων, όπως οι μεταφορές από πλοίο σε πλοίο τακτική την οποία οι πολιτικοί επιθυμούν διακαώς να απαγορευτεί.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί επίσης τις χώρες της G7 να επιβάλλουν αποτελεσματικότερα το ανώτατο όριο τιμών που έχει επιβληθεί στο ρωσικό πετρέλαιο που μεταφέρεται δια θαλάσσης και να κλείσουν και παραθυράκια που χρησιμοποιεί η Ρωσία για να ανασυσκευάζει και να πωλεί το πετρέλαιο και τα πετρελαιοειδή της σε τιμές αγοράς. Υπενθυμίζεται ότι το πλαφόν που έχει επιβληθεί είναι στα 60 δολάρια το βαρέλι, αλλά το αργό Ουραλίων διαπραγματεύεται πολύ υψηλότερα στα 66,8 δολάρια ανά βαρέλι στην επίσημη αγορά της Αγίας Πετρούπολης, δηλαδή μόλις 2 δολάρια χαμηλότερο από το αμερικανικό αργό.

«Δεν υπάρχει αμφιβολία είμαστε ενάντια στο εμπόριο του σκοτεινού στόλου» έχει δηλώσει ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Χρήστος Στυλιανίδης. Έχει εκφράσει τον προβληματισμό του για τις δραστηριότητες του σκιώδους στόλου στη Μεσόγειο, τονίζοντας ότι αποτελούν απειλή για την Ελλάδα, καθώς λαμβάνουν χώρα τόσο κοντά στην ηπειρωτική Ελλάδα όσο και στα νησιά.

Απειλή για την ναυτική ασφάλεια

Τα σκιώδη πλοία αποτελούν απειλή για την ασφάλεια στη θάλασσα. «Είναι ένα σοβαρό ατύχημα που απλώς περιμένει να συμβεί» σχολιάζουν οι γνωστές. Τα πλοία αυτά λειτουργούν συχνά με ανεπαρκή ή καθόλου ασφάλιση αστικής ευθύνης (P&A), ενώ μεταφέρουν τεράστιες ποσότητες αργού πετρελαίου σε διαδρομές πυκνής κυκλοφορίας μέσω στενών κοντά σε ακτές με το σύστημα αυτόματης αναγνώρισης (AIS) απενεργοποιημένο για να αποκρύψουν τη θέση τους.

Με έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό τέτοιων δεξαμενόπλοιων στην ανοιχτή θάλασσα η κατάσταση είναι ώριμη για μία οικολογική καταστροφή με αστρονομικό λογαριασμό καθορισμού τονίζει το CREA.

Tα «σκιώδη» δεξαμενόπλοια έχουν ήδη εμπλακεί σε 50 περιστατικά από τα στενά της Δανίας μέχρι τη Μαλαισία από την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία αναφέρει το CREA. Είναι θέμα χρόνου να συμβεί ένα μεγάλο καταστροφικό οικολογικό συμβάν.

Όπως αναφέρει το CREA το μέσο δεξαμενόπλοιο του ρωσικού σκιώδους στόλου μπορεί να μεταφέρει περίπου 100.000 τόνους αργού πετρελαίου. Το μέσο κόστος καθαρισμού στην Ευρώπη εκτιμάται σε 8.595 δολάρια ανά τόνο πετρελαίου, που χύθηκε στη θάλασσα.

Η Νοτιοανατολική Ασία επιβαρύνεται με σημαντικά υψηλότερα έξοδα με το κόστος καθαρισμού να ανέρχεται κατά μέσο όρο σε περίπου 16.006 δολάρια ΗΠΑ ανά τόνο. Συνεπώς το κόστος καθαρισμού για μία πετρελαιοκηλίδα που αφορά ένα τυπικό σκιώδες δεξαμενόπλοιο θα μπορούσε να κυμανθεί από 859 εκατομμύρια δολάρια στην Ευρώπη έως 1,6 δισ. δολάρια στη ΝΑ Ασία.

Πάντως σύμφωνα με το CREA τα ρωσικά έσοδα από τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων συνεχίζουν να μειώνονται. Τον Σεπτέμβριο του 2024 μειώθηκαν κατά 2% στα 618 εκατομμύρια ευρώ ημερησίως σηματοδοτώντας τον έκτο συνεχή μήνα πτώσης. Σε ότι αφορά τα έσοδα της Ρωσίας από εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 4% σε μηνιαία στα 42 εκατομμύρια ευρώ ημερησίως.

Εφημερίδα Πρώτο Θέμα