«Υπάρχουν τρεις τρόποι για να βγάλεις τα προς το ζην σε αυτόν τον χώρο: να σαι πρώτος, πιο έξυπνος ή να εξαπατήσεις». Αυτή ήταν η συμβουλή για την απόλυτη επιτυχία του Διευθύνοντα συμβούλου μιας μεγάλης -ανδροκρατούμενης- επενδυτικής τράπεζας της Wall Street στην ταινία, «Ο Δρόμος του Χρήματος», τον οποίο υποδυόταν ο Τζέρεμι Άιρονς.

Ενώ στην ταινία, τα ακριβοπληρωμένα στελέχη –όσα «επιβίωσαν»- έτρεχαν για να «μπαλώσουν» τη κατάσταση ενόψει της οικονομικής κατάρρευσης, στην πραγματική ζωή, οι άνθρωποι που μπλέκονται σε αυτά τα «βελούδινα» μονοπάτια προς την κορυφή, καταβάλουν ένα βαρύτατο τίμημα, που περιλαμβάνει και την ζωή τους.

Ένα από τα χειρότερα μυστικά του εταιρικού κόσμου, όπως αναφέρει ο Τζος Ντόουντς, Αμερικανός ψυχοθεραπευτής απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Γειλ –ειδικός σε εργαζόμενους αυτού του χώρου-, είναι τα τα επικίνδυνα επίπεδα άγχους σε πολλές κορυφαίες εταιρείες.

Είναι γεγονός ότι  μέσα στο 2023 περισσότεροι από 1.900 CEOs εγκατέλειψαν τη δουλειά τους το 2023 και 19 πέθαναν, αριθμό ρεκόρ από το 2023, αναφέρει ο Ντόουντς στην ανάλυσή του στο Fast Company, κορυφαίο ιστότοπο για εταιρικά ζητήματα.

Μελέτη της της Deloitte σε περισσότερα από 1.100 στελέχη από όλο τον κόσμο διαπίστωσε ότι το 82% των ανώτερων εταιρικών ηγετών «λένε ότι έχουν βιώσει εξάντληση, ένδειξη εξουθένωσης».

Περίπου το 96% όσων αναφέρουν ότι αισθάνονται εξαντλημένοι λένε ότι «η ψυχική τους υγεία έχει επιδεινωθεί». Και μια πρόσφατη μελέτη του Εθνικού Γραφείου Οικονομικών Ερευνών σε 1.600 Διευθύνοντες Συμβούλους εταιρειών εισηγμένων στο χρηματιστήριο των ΗΠΑ διαπίστωσε ότι όταν υπάρχουν «πτώσεις σε ολόκληρη τη βιομηχανία», η μέση διάρκεια ζωής ενός CEO μειώνεται κατά 1,5 χρόνο.

«Κάθε ικανοποίηση που νιώθουν εξαφανίζεται γρήγορα και νιώθουν πιο υποχρεωμένοι από ποτέ να ξεκινήσουν την επόμενη προσπάθεια να εντυπωσιάσουν»

Στην ψυχοθεραπεία που κάνει σε τέτοια άτομα, ο Ντόοντς παρατηρεί ότι έχει να κάνει με «Δυστυχισμένους Πετυχημένοι», όπως τους αποκαλεί, δηλαδή άτομα που πετυχαίνουν τακτικά αυτό που προσπαθούν, αλλά εξακολουθούν να αισθάνονται άγχος, κατάθλιψη και κενό. «Οι γύρω τους μπορεί να πιστεύουν ότι τα έχουν όλα μαζί — και επιφανειακά τα έχουν. Αλλά ανεξήγητα, κατά βάθος, συχνά νιώθουν μιζέρια» λέει.

«Οι δυστυχισμένοι πετυχεμήνοι έχουν συχνά εξαιρετικές δουλειές, ελκυστικές συντρόφους και τρόπο ζωής που ζηλεύουν οι φίλοι τους. Μπορεί πηγαίνουν από τη μια νίκη στην άλλη, πιστεύοντας ότι το επόμενο επίτευγμα θα τους επιτρέψει τελικά να χαλαρώσουν. Αλλά κάθε ικανοποίηση που νιώθουν εξαφανίζεται γρήγορα και νιώθουν πιο υποχρεωμένοι από ποτέ να ξεκινήσουν την επόμενη προσπάθεια να εντυπωσιάσουν» εξηγεί ο ειδικός.

Μπορεί να φαίνονται επιφανειακά εξωστρεφείς και να δείχνουν ως η «ψυχή του πάρτι» αλλά ο Ντόουντς, λέει ότι κρυφά αισθάνονται εξαντλημένοι όταν περιτριγυρίζονται από ανθρώπους και μπορούν πραγματικά να χαλαρώσουν μόνο όταν είναι μόνοι.

Ο ειδικός μάλιστα αναφέρει ότι οι Δυστυχισμένοι Πετυχημένοι συχνά ντρέπονται να παραδεχτούν ότι δυσκολεύονται. «Ποιος θα μπορούσε να τους κατηγορήσει; Με τόσους πολλούς ανθρώπους που αγωνίζονται για υλική και επαγγελματική επιτυχία, ποιος θέλει να παραδεχτεί ότι αισθάνεται δυστυχισμένος, ακόμη και αγωνία;» λέει ο Ντόουντς.

Το πρόβλημα επιδεινώνεται καθώς, όπως διαπιστώνει ο ψυχοθεραπευτής, σχεδόν κανένας από αυτούς τους Δυστυχισμένους Πετυχημένους δεν μπορεί να καταλάβει γιατί αισθάνεται όπως νιώθουν.

Το σύνδρομο της κορυφής

Οι ειδικοί εμπειρογνώμονες Τζορτζ Πάρσονς και Ρίτσαρντ Πασκάλ κάνουν λόγο για το «σύνδρομο κορυφής», στο οποίο ορισμένοι «νικητές», παρακινούμενοι από την «αναζήτηση για διέγερση» και «εθισμένοι στη δική τους αδρεναλίνη», αγωνίζονται να διατηρήσουν την ορμή και το ενδιαφέρον τους μόλις επιτευχθεί ένα επίτευγμα με κόπο.

Οι δε κοινωνικοί ψυχολόγοι Φίλιπ Μπρίκμαν και Ντόναλντ Κάμπελ επινόησαν τον «ηδονικό κυλιόμενο διάδρομο», σύμφωνα με τον οποίο οι προσδοκίες των ατόμων με υψηλές επιδόσεις αυξάνονται με το επίπεδο επιτυχίας τους, που σημαίνει ότι βιώνουν μόνο ένα εφήμερο κέρδος στην ευτυχία πριν επιστρέψουν στην αρχική τους γραμμή.

 Από τις εμβληματικές σκηνές της ταινίας «Ο δρόμος του Χρήματος», 2011

Οι δυστυχισμένοι πετυχημένοι προέρχονται από όλα τα κοινωνικά στρώματα, αλλά οι ιστορίες τους συχνά μοιράζονται εντυπωσιακές ομοιότητες, λέει ο Τζος Ντόυντς. «Για σημαντικούς λόγους, που συχνά σχετίζονται με τον τρόπο με τον οποίο οι ενήλικες στη ζωή τους εστίαζαν στα επιτεύγματα της παιδικής ηλικίας, απορρόφησαν την ιδέα που έπρεπε να υλοποιήσουν, απλώς για να είναι πολύτιμοι ή άξιοι. Ως αποτέλεσμα, τα επιτεύγματα έχουν αποκτήσει διαφορετική αξία από ό,τι για τους περισσότερους ανθρώπους. Τα επιτεύγματα δεν είναι χαρά – είναι ανάγκη. Τα λανθασμένα μαθηματικά είναι απλά αλλά βάναυσα: αν πρέπει να πετύχεις μόνο για να έχεις αξία, τότε δεν μπορείς ποτέ να σταματήσεις και να χαλαρώσεις. Σταμάτα να πετυχαίνεις και παύεις να είσαι αξιαγάπητος».

«Ζούμε σε μια εποχή που μας κατακλύζουν φιλόδοξες εικόνες όπως ποτέ άλλοτε, όταν πάρα πολλοί από εμάς επικεντρωνόμαστε υπερβολικά στο να μπούμε στη καλύτερη σχολή, να κερδίσουμε το μεγαλύτερο τρόπαιο και να έχουμε τα περισσότερα λεφτά. Αυτά είναι αναγωγικά μέτρα επιτυχίας και είναι κακά για όλους. Αλλά για τους Δυστυχισμένους Πετυχημένους είναι ένας ιδιαίτερα επώδυνος τρόπος ζωής» λέει ο Ντόουντς.

Συνεπώς, μια σύντομη συμβουλή του Αμερικανού ειδικού προς του γραβατωμένους πετυχημένους είναι η εξής: «Αποσυνδεθείτε, πάρτε μια ανάσα και σκεφτείτε εάν η πηγή της ώθησής σας είναι και η πηγή της δυστυχίας σας. Σκεφτείτε το επόμενο στεφάνι που σας περιμένει. Αφού σβήσει η λάμψη του άλματος, πού θα είστε; Πώς θα νιώσετε; Τι θα συνέβαινε αν απλά αποφασίζατε να το αφήσετε να φύγει ή να πάτε σε διαφορετική κατεύθυνση; Ίσως θα αρχίζατε να νιώθετε κάποια ανακούφιση και μια αίσθηση ελέγχου. Θυμηθείτε ότι δεν είστε μόνοι. Και να θυμάστε ότι το να μάθετε να κατανοείτε πραγματικά και να εκτιμάτε τον εαυτό σας θα μπορούσε να είναι το υψηλότερο επίτευγμά σας».

Headlines