Τρόφιμα: Η κλιματική κρίση βάζει «μπουρλότο» και στην ελληνική παραγωγή

Καμπανάκι για τη βιωσιμότητα στην αγροτική παραγωγή και στα τρόφιμα χτυπάει ο Σύνδεσμος Εμπόρων της Κεντρικής Λαχαναγοράς Αθηνών (ΣΕΚΛΑ), με αφορμή την διεθνή διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα COP29

Κι ενώ τα νέα από τo Mπακού του Αϊζερμπαϊτζάν δεν είναι διόλου ενθαρρυντικά – καθώς η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη πλησιάζει ολοταχώς στο όριο του +1,5 βαθμού Κελσίου, οι καλλιεργητές στην Ελλάδα βιώνουν ήδη οδυνηρά τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Μαζί με αυτούς, τις αρνητικές συνέπειες βιώνουν και οι καταναλωτές, που έρχονται αντιμέτωποι όχι μόνο με ανατιμήσεις αλλά και με ελλείψεις σε φρέσκα ελληνικά τρόφιμα.

Πολλές ελλείψεις καλύπτονται προς το παρόν από τις εισαγωγές, όμως με αρνητικές μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις για τον πρωτογενή τομέα και τη διατροφική επάρκεια της χώρας. Ήδη φέτος, καταγράφηκε για πρώτη φορά μετά από τρία χρόνια έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων (φρούτων-λαχανικών), μια αρνητική εξέλιξη που συνδέεται και με την κλιματική αλλαγή.

«Η κλιματική κρίση συμβαίνει τώρα. Δεν μπορούμε να αγνοούμε τις νέες συνθήκες, ούτε να κρυβόμαστε. Ζητάμε άμεσα μέτρα για τη βιώσιμη παραγωγή φρούτων και λαχανικών στην Ελλάδα και στη ζώνη της Μεσογείου», τονίζει ο πρόεδρος του ΣΕΚΛΑ, Νίκος Καλόγρης. Εν μέσω της COP29, οι χονδρέμπόροι φρούτων και λαχανικών ζητάνε να καταδειχθεί ο ρόλος της Ελλάδας ως μοχλός για μία πιο βιώσιμη παραγωγή τροφίμων στην Ανατολική Μεσόγειο».

Μεταξύ άλλων θέτουν το θέμα της μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ως καίριο στόχο για τη βιομηχανία τρόφιμων, με έμφαση στη μείωση των αποβλήτων και τη βελτιστοποίηση των μεταφορικών και ενεργειακών πόρων.  Ζητάνε όμως, και αυτοί, οικονομική ενίσχυση. Διαφορετικά προειδοποιούν ότι «το κόστος της μετάβασης των εναλλακτικών και βιώσιμων πρακτικών κινδυνεύει να μετακυλήσει για ακόμα μια φορά στον καταναλωτή και στην ελληνική επιχειρηματική κοινότητα» – προϊδεάζοντάς μας, άλλη  μια φορά, για ανατιμήσεις σε βασικά τρόφιμα.

Μειωμένη κατά -16% ήταν η ελληνική αγροτική παραγωγή το 2023 – πανευρωπαϊκό ρεκόρ.

Συρρίκνωση αγροτικής παραγωγής

Θλιβερή απόδειξη της συρρίκνωσης της αγροτικής παραγωγής στην Ελλάδα, είναι η νέα αρνητική πρωτιά που μας χάρισε η Εurostat. Το 2023 η Ελλάδα είχε τη μεγαλύτερη πτώση στον όγκο αγροτικής παραγωγής, με -16%, με μεγάλη απόσταση από τις αμέσως χειρότερες (Εσθονία, Λετονία και Ισπανία με -9%).

Στη ΕΕ ο όγκος της αγροτικής παραγωγής μειώθηκε κατά μέσο όρο στο -2,3%, ενώ αυξήθηκε η ονομαστική τιμή για για αγροτικά αγαθά και υπηρεσίες (+0,8%), καταλήγοντας σε οριακή συρρίκνωση της αξίας της παραγωγής της αγροτικής βιομηχανίας κατά -1,5%.

Μια πιο αναλυτική «ακτινογραφία» της φθίνουσας πορείας της αγροτικής παραγωγής  στην Ελλάδα δίνουν οι οικονομικοί λογαριασμοί της ΕΛΣΤΑΤ για τη γεωργία το  2023.

Συγκεκριμένα καταγράφεται πτώση της ακαθάριστης αξίας παραγωγής του γεωργικού κλάδου κατά -2,42% σε τρέχουσες τιμές. Σε σταθερές τιμές (2022) η πτώση προσεγγίζει το -16%.  Η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της γεωργικής παραγωγής μειώθηκε κατά -5,1%, η καθαρή προστιθέμενη αξία κατά -7,2%, ενώ το καθαρό επιχειρηματικό εισόδημα από τη γεωργία μειώθηκε κατά 9,12%.

Σε σταθερές τιμές (του 2022) η πτώση είναι πολύ μεγαλύτερη, και προσεγγίζει το -40% σε καθαρή  προστιθέμενη αξία.

Την  ίδια στιγμή οι επιδοτήσεις της γεωργικής παραγωγής μειώθηκαν κατά 2,12%, οι φόροι αυξήθηκαν κατά 2,29%, το καθαρό λειτουργικό πλεόνασμα μειώθηκε κατά 7,74% και οι καταβληθέντες τόκοι αυξήθηκαν κατά 9,63%.

Τα στοιχεία αυτά πρέπει να ιδωθούν σε συνδυασμό με πρόσφατες έρευνες, όπως αυτή της  Greenpeace, που δείχνει ότι τα μικρά αγροκτήματα στην Ελλάδα τεινουν να γίνουν είδος προς εξαφάνιση. Μεταξύ 2007-2011 χάθηκε πάνω από το 1/3 των μικρών αγροκτημάτων, τα οποία όμως αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 90% των καλλιεργειών στην Ελλάδα. Την ίδια στιγμή το εισόδημα των μικρών καλλιεργητών μειώθηκε κατά 29%.

Ελαιοκαλλιεργητές σε απόγνωση

Σήμα κινδύνου για μείωση παραγωγής λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας εκπέμπουν οι ελαιοκαλλιεργητές σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.  Μπορεί οι προσδοκίες για μείωση των τιμών στο ελαιόλαδο – λόγω καλύτερης σοδειάς, να έχουν φέρει αισιοδοξία στην αγορά, όμως σε περιοχές της Πελοποννήσου, της Κρήτης, της Στερεάς ακόμα και της Βόρειας Ελλάδας, η κατάσταση είναι αποκαρδιωτική.

Για «εθνική ανομβρία και αδιαφορία» κάνει λόγο ο Συνδέσμος Αγροτικών Συνεταιρισμών & Επιχειρήσεων Ελλάδος (Σ.Α.Σ.Ο.Ε.Ε.), σε επιστολή προς τους αρμόδιους φορείς. Την κραυγή αγωνίας των αγροτών ανέδειξαν στη βουλή κόμματα της αντιπολίτευσης – από το ΠΑΣΟΚ ως τη Νέα Αριστερά.

Ο ΣΑΣΟΕ υποστηρίζει ότι η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με πρωτοφανή κρίση στον πρωτογενή τομέα, με τον πυλώνα της αγροτικής μας οικονομίας—την ελαιοκαλλιέργεια, να πλήττεται σοβαρά από την κλιματική κρίση.

Τα μέλη του Συνδέσμου μεταφέρουν «εφιαλτικές εικόνες», που οφείλονται κυρίως στην έλλειψης υποδομών για ορθή διαχείριση των υδάτινων πόρων. Όπως σημειώνουν, οι  προοπτικές για τη μείωση της παραγωγής ελαιολάδου είναι σοβαρές, με αναμενόμενες απώλειες που μπορεί να φτάσουν σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ.

Εκτός από την κλιματική κρίση, ένα άλλο πρόβλημα είναι η έλλειψη εργατικών χεριών – με την διαθεσιμότητα εποχιακών εργατών να έχει μειωθεί ως και 40% τα τελευταία χρόνια.

Ο ΣΑΣΟΕ ζητάει σχεδιασμό και υλοποίηση έργων υποδομής για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων – έργα άρδευσης και ταμιευτήρες για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των καλλιεργειών, αλλά και δημιουργία κινήτρων για τη διατήρηση και προσέλκυση πληθυσμών στην ύπαιθρο, ώστε να αντιμετωπιστεί η δημογραφική κρίση.

Σήμα κινδύνου και από την ΕΘΕΑΣ

Μέτρα στήριξης για τους ελαιοπαραγωγούς που επλήγησαν έχει ζητήσει με επιστολή της και η προς την ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, η Εθνική Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ).

Το κοκτέιλ «καύσωνα – ανομβρίας – ξηρών ανέμων, έχει προκαλέσει «έντονο υδατικό στρες», ιδίως σε δέντρα που βρίσκονται σε μη αρδευόμενες περιοχές – νησιωτικές και ορεινές.

Οι βροχοπτώσεις των τελευταίων ημερών δεν είναι ικανές να αντιστρέψουν τη ζημιά που έχει γίνει, αφού ήδη η μείωση παραγωγής κυμαίνεται από 25%-40%, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα μεγαλύτερη, ενώ υπάρχουν και ποιοτικές ζημιές.

«Καθίσταται σαφές, πως πλέον οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής πλήττουν ανεπανόρθωτα τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις με επακόλουθο τη μείωση του αγροτικού εισοδήματος» διαπιστώνει η ΕΘΕΑΣ, ζητώντας πρώτα απ’ όλα να γίνει μια σωστή καταγραφή της κατάστασης.