Αποτελεί «παράδοση» τα τελευταία χρόνια να αμφισβητείται από στελέχη της Δεξιάς ο ρόλος του Πολυτεχνείου στην πτώση της Χούντας. Κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, είναι ουκ ολίγοι οι «πρόθυμοι» που κάνουν λόγο για τους «μύθους» του Πολυτεχνείου, αναφερόμενοι στο αν υπήρχαν νεκροί το βράδυ της 17ης Νοεμβρίου του 1973, ενώ επαναλαμβάνουν άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο ότι η εξέγερση των φοιτητών ήταν υποκινούμενη από «ξένα κέντρα». Πάνω απ’ όλα αμφισβητείται η σπουδαιότητα της εξέγερσης και ο ρόλος που έπαιξε στην πτώση της Χούντας.

Σε αυτόν το ρόλο επιδίδεται συνήθως ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης. Αντίστοιχες παρεμβάσεις έχουν κάνει στο παρελθόν ο Μάκης Βορίδης, με λίγα λόγια μιλάμε για δύο υπουργούς που προέρχονται από τον ακροδεξιό ΛΑΟΣ. Είναι γνωστό ότι ο πρώην πρόεδρος του ΛΑΟΣ, Γιώργος Καρατζαφέρης, στον οποίο είχαν βρει πολιτική στέγη οι κ.κ. Γεωργιάδης και Βορίδης, αμφισβητούσε σχεδόν τα πάντα για το Πολυτεχνείο.

Στο ίδιο πλαίσιο, τέτοιου τύπου παρεμβάσεις έχουν γίνει και από τον πρώην υφυπουργό Παιδείας Άγγελο Συρίγο, αλλά και από τον πρώην γενικό γραμματέα Τουρισμού -και ταμία του ιδρύματος Μητσοτάκη- Κωνσταντίνο Λούλη.

Το φιλοχουντικό αφήγημα

Το αφήγημα των περισσότερων από τους ανωτέρω εντάσσεται σε μια προσπάθεια κύκλων της Δεξιάς να περιορίσει και να μειώσει τον αντίκτυπο που είχε η φοιτητική εξέγερση. Μήτρα όλων αυτών είναι τα όσα έχει υποστηρίξει κατά καιρούς ο ακροδεξιός Κωνσταντίνος Πλεύρης, νοσταλγός του Μεταξά και επικεφαλής του κόμματος της 4ης Αυγούστου που για πολλά χρόνια υπήρξε ο «θεωρητικός» της ακροδεξιάς.

Στο βιβλίο του «Γεγονότα 1965-1977 – Τα άγνωστα παρασκήνια», στα συμπεράσματα του για το Πολυτεχνείο (σελ. 430) αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το Πολυτεχνείον φυσικά δεν ανέτρεψε την Χούνταν. Υπήρξε μια εκδήλωσις περισσότερο εργατών και ολιγώτερον φοιτητών. Ουδείς φοιτητής του Πολυτεχνείου εφονεύθη κατά την διάρκειαν των επεισοδίων εντός ή εκτός του Πολυτεχνείου. Ουδείς άνθρωπος, φοιτητής ή μη εφονεύθει, εντός του Πολυτεχνείου. Οι «ηρωϊκοί νεκροί» του Πολυτεχνείου είναι ανύπαρκτοι. Οπωσδήποτε στο Πολυτεχνείον υπήρξε μία εξέγερσις της οποίας η εκδήλωσις οφείλεται στην αδράνεια της Πολιτείας που αντί να την καταστείλη εν τη γενέσει της ησχολείτο με εισαγγελικάς γνωμοδοτήσεις και συζητήσεις».

Διάψευση από τα… δεξιά

Η πρώτη διάψευση σε όλα αυτά δεν έρχεται από κάποιο στέλεχος της Αριστεράς. Τουναντίον, προέρχεται από την κατάθεση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, πρώην πρωθυπουργού και αρχηγού της ΕΡΕ, αφού διαδέχθηκε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1963. Το βράδυ των γεγονότων ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος βρέθηκε στο πεδίο του Πολυτεχνείου, προς υποστήριξη των εξεγερμένων.

O επικεφαλής της ΕΡΕ και τελευταίος πρωθυπουργός πριν τη Χούντα, Παναγιώτης Κανελλόπουλος.

«Θεωρώ ότι υπεύθυνοι δια την σφαγήν εις το Πολυτεχνείον και δια τους φόνους, που εσημειώθησαν κατά το επόμενον διήμερον, είναι όσοι είχαν την πραγματικήν εξουσίαν επί των σωμάτων ασφαλείας και επί των ενόπλων δυνάμεων. Ποίοι, εξ αυτών, ήσαν περισσότερον ή ολιγότερον υπεύθυνοι, ποίοι εκ των εκτελεστών των διαταγών τούτων ανέλαβον φονικάς πρωτοβουλίας, δεν το γνωρίζω», ανέφερε στην κατάθεσή του για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.

Το 1982, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος επανέρχεται στο θέμα, μιλώντας αυτή τη φορά στην ολομέλεια της Βουλής. Αναφέρει: «Δεν πρέπει να υπάρχει πλέον κανείς σ’ αυτό τον τόπο που να λέει βέβηλα ψέματα για την εξέγερση του Πολυτεχνείου».

«Πολλοί νεκροί υπήρξαν…»

»Γιατί αυτό που προσπαθούν να πουν και να γράψουν μερικοί, ότι δεν υπήρξαν νεκροί, δεν υπήρξαν πολλοί τραυματίες, δεν υπήρξε τρομοκρατία, είναι βαρύτατο βέβηλο ψέμα. Είμαι αγανακτισμένος, γιατί παρά το γεγονός ότι έγινε δίκη, παρά το γεγονός ότι ως μάρτυρες είπαμε τα όσα έγιναν τη νύχτα εκείνη, εξακολουθούν ορισμένοι να γράφουν και να λένε και υπάρχουν εύπιστα αυτιά τα οποία ακούν και παραδέχονται αυτές τις διαδόσεις, ότι δεν υπήρξαν νεκροί. Πολλοί νεκροί υπήρξαν. Από το απόγευμα στις 7 άρχισε να χύνεται αίμα μπροστά στο Πολυτεχνείο, εκεί στην οδό Μάρνη».

Για τον Άδωνι Γεωργιάδη, όταν ήταν ακόμα στον ΛΑΟΣ του Γιώργου Καρατζαφέρη, εκείνοι που «πέθαναν» (sic) ήταν «τρεις, τέσσερις στα πέριξ». Η αναφορά αυτή γίνεται σε εκπομπή του κ. Γεωργιάδη από εκείνες με τις οποίες έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό και μπορείτε να τη δείτε εδώ.

Το εντυπωσιακό είναι ότι ακόμα και το πόρισμα του εισαγγελέα Δ. Τσεβά που ασχολήθηκε με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου μιλάει για «34 νεκρούς», ενώ υπάρχει και άλλη μαρτυρία, του επικεφαλής του τανκ που έριξε την πύλη του Πολυτεχνείου το βράδυ της 17ης Νοεμβρίου του 1973.

Οι νεκροί του Πολυτεχνείου

Ο λόγος για τον τότε υπίλαρχο Μιχαήλ Γουνελά, ο οποίος στην κατάθεσή του κατά τη διάρκεια της δίκης των πρωταίτιων της Χούντας, αναφέρει: «Οταν με ρωτήσανε αν το άρμα μπορεί να ρίξει την πύλην, τους λέω ότι το άρμα μπορεί, αλλά μήπως προκληθούν θύματα. Και μάλιστα μου λέει ο αστυνομικός διευθυντής που ήταν εκεί ότι θύματα δυστυχώς έχουν ήδη δημιουργηθεί. Εννοώντας προφανώς τους νεκρούς οι οποίοι είχαν φονευθεί προ της… Εγώ έμαθα εκεί έξω από αστυφύλακες ότι υπήρχαν νεκροί. Τώρα πού, πώς και υπό ποίας συνθήκας, δεν το ξέρω».

Ο Μιχαήλ Γουνελάς, επικεφαλής των 5 αρμάτων μάχης που βρέθηκαν έξω από το Πολυτεχνείο.

Χαρακτηριστική είναι επίσης η μαρτυρία μητέρας ενός θύματος εκείνης της βραδιάς, της Ανθή Μυρογιάννη, μητέρας του μητέρα του 20χρονου σπουδαστή Μιχάλη Μυρογιάννη, ο οποίος εκτελέστηκε εν ψυχρώ, με σφαίρα στο κεφάλι, από τον ταγματάρχη Νικόλαο Ντερτιλή στη συμβολή των οδών Στουρνάρη και Πατησίων. Η κυρία Μυρογιάννη σε εκπομπή της ΕΡΤ ανέφερε ότι η Χούντα επιχείρησε να εξαγοράσει τη σιωπή της, μετά τη δολοφονία του παιδιού της.

«Πήραμε ένα τηλεφώνημα και μου είπανε “κυρία Μυρογιάννη” – μου μίλησε αυτός, δεν θα ξεχάσω, τόσο ωραία – “ό,τι έγινε για το παιδί σας έγινε. Δεν μπορεί να διορθωθεί τίποτα. Μπορείτε τώρα να εξασφαλίσετε το οικονομικό πρόβλημα, να ζήσετε βασίλισσα! Όσα χρήματα θελήσετε θα σας δώσουμε, αρκεί να μην μιλήσετε όταν γίνει το δικαστήριο”». Τη σχετική εκπομπή μπορείτε να δείτε εδώ.

Οι ελάχιστοι

Πέρα από τους νεκρούς, επιχειρείται μια προσπάθεια απαξίωσης της εξέγερσης, με επιχειρήματα τύπου «ήταν ελάχιστοι οι φοιτητές» και ότι «ο κόσμος δεν ακολούθησε τους εξεγερθέντες». Επ’ αυτού έχει σημασία η κατάθεση που έδωσε ο αστυνομικός διευθυντής Αθηνών, Λουκάς Χριστολουκάς. Σύμφωνα με την αναφορά του, στις 14 Νοεμβρίου στο Πολυτεχνείο βρίσκονται περί τα «1000 άτομα, διαφόρων σχολών» και το βράδυ πέριξ του χώρου, διαδηλώνουν περί τα 5.000 άτομα.

Την επόμενη μέρα, 15 Νοεμβρίου, ο Λουκάς Χριστολουκάς κάνει λόγο για ενίσχυση των φοιτητών με άλλα 250 άτομα (φοιτητές και οικοδόμους) που έρχονται από την Πάτρα, ενώ ο κόσμος πέριξ του Πολυτεχνείου που διαδηλώνει, ξεπερνάει τα 10.000 άτομα.

Μετά την εισβολή του τανκ στην πύλη του Πολυτεχνείου η αστυνομία προχωρά σε συλλήψεις. Την ίδια ώρα όμως, συρρέει κόσμος από παντού σε συμπαράσταση των φοιτητών, με τις μαρτυρίες να κάνουν λόγο για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Η αναφορά Χριστολουκά κάνει λόγο για 866 συλλήψεις, εκ των οποίων 317 είναι σπουδαστές διαφόρων σχολών, 54 μαθητές και 475 εργάτες. Επιπλέον στην αναφορά του σημειώνει ότι εντός του Πολυτεχνείου υπήρξαν «περί των 1.500-2.000 εγκλείστων».

Το επόμενο μεσημέρι, το Σάββατο 18 Νοεμβρίου, ο Παπαδόπουλος κηρύσσει και πάλι στρατιωτικό νόμο. Τις επόμενες μέρες και για μία εβδομάδα έως και την πτώση του από τον αδελφικό του φίλο, ταξίαρχο Ιωαννίδη, οι αρχές βαράνε στο ψαχνό και σκοτώνουν κόσμο. Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία του τελευταίου πρωθυπουργού πριν τη Δικτατορία, Παναγιώτη Κανελλόπουλου:

«Πήγα το πρωί στο γραφείο της οδού Ομήρου 52. Έφτασε κι ο κ. Μαύρος. Είχε αρχίσει να δημιουργείται στην Αθήνα το πρωτοφανές φαινόμενο να πυροβολούνται στους δρόμους
άοπλοι άνθρωποι».

»Πίστεψα στην αρχή ότι πυροβολούσαν στον αέρα. Πού να φανταστώ τι γινόταν; Οι πυροβολισμοί συνεχίσθηκαν. Πέρασαν και από την οδό Ακαδημίας τανκς και πυροβολούσαν. Για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε την κατάσταση ο κ. Μαύρος και εγώ, ανεβήκαμε στον 4ο όροφο στο διαμέρισμα του νομομαθούς και βουλευτού κ. Νικ. Γαζή. Μείναμε εκεί μιάμιση ώρα συσκεπτόμενοι. Τότε πληροφορηθήκαμε ότι ρίχνουν στο ψαχνό και σκοτώνουν αόπλους ανθρώπους στους δρόμους…»

Η κατάθεση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου συνεχιζόταν ως εξής: «Την Κυριακή συνεχίσθηκαν οι φόνοι αόπλων στους δρόμους της Αθήνας. Τη Δευτέρα έκανα νέα δήλωση με την οποία κατήγγειλα αυτή την
επίθεση κατά του ελληνικού λαού, την 100% απρόκλητο και έλεγα ότι δεν είναι δυνατόν να πυροβολούν αόπλους. Μετά από τη δήλωση αυτή ετέθην εις κράτησιν κατ’ οίκον».

Η σημασία του Πολυτεχνείου

Ένα άλλο κομμάτι στο παζλ του αφηγήματος της απαξίωσης του Πολυτεχνείου ως κομβικού γεγονότος στην πτώση της Χούντας, είναι ότι η Δικτατορία δεν έπεσε απ’ αυτό. Τα γεγονότα όμως λένε ότι το Πολυτεχνείο ήταν η θρυαλλίδα των εξελίξεων που οδήγησε στην κατάρρευση.

Το ομολογεί επίσης ένας ακραιφνής Δεξιός, ο Ευάγγελος Αβέρωφ. Σε υπόμνημά του προς τον Χουντικό πρόεδρο, στρατηγό Γκιζίκη, τον Ιανουάριο του 1974, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αν σήμερα συμβή ένα επεισόδιον όπως εκείνο του Πολυτεχνείου, ή άλλο ανάλογον, δεν θα βοηθήσουν 15.000 άτομα αλλά 150.000 άτομα, και έπειτα από ολίγους μήνας 500.000 άτομα διαφόρων προελεύσεων και στάσεων».

Tο κλίμα που έχει δημιουργήσει το Πολυτεχνείο επιβεβαιώνει και άλλη μια επιστολή, προς τον τότε Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ. Αποστολέας είναι ο πτέραρχος Χαράλαμπος Ποταμιάνος, ο οποίος είχε διατελέσει υπουργός το 1961 και είχε προσωπική φιλία με τον Αμερικανό υπουργό. Του γράφει:

«Κατά τις ταραχές του Νοεμβρίου 1973, αμέσως πριν από το τελευταίο πραξικόπημα, όταν σκοτώθηκαν πολλοί διαδηλωτές, φημολογούνταν ότι τα θύματα ανέρχονταν σε εκατοντάδες κι αυτό προκάλεσε ισχυρά αισθήματα αποστροφής για τον στρατό και την αστυνομία. Στην περίπτωση νέου ξεσπάσματος ταραχών, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι τα στρατεύματα κι η αστυνομία θα υπακούσουν στην εντολή να πυροβολήσουν κατά του πλήθους».

Η επιστράτευση και η πτώση

Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους της Χούντας, ήταν πως επί των ημερών της οι Ένοπλες Δυνάμεις είχαν ενισχυθεί στο μέγιστο βαθμό. Σύμφωνα με μαρτυρίες ο Ιωαννίδης που διαδέχθηκε τον Παπαδόπουλο στην εξουσία κι ενώ είχε ανακύψει το σοβαρό θέμα της Κύπρου – καθώς προετοιμαζόταν το πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου – υποστήριζε ότι οι Τούρκοι δεν πρόκειται να κινηθούν εναντίον μας και ότι αν τελικά καταλήγαμε σε σύρραξη, ο ίδιος θα βρισκόταν «σε τρεις μέρες στην Κωνσταντινούπολη».

Την άποψη αυτή δεν την συμμεριζόταν ο πράκτορας της CIA και συχνός συνομιλητής του Ιωαννίδη, Ρον Έστες. Ο ίδιος μάλιστα δήλωσε πως όταν άκουσε τον Ιωαννίδη να επαίρεται για την στρατιωτική δύναμη της χώρας, του απάντησε ότι «όντως θα βρίσκεται σε τρεις μέρες την Κωνσταντινούπολη, αλλά ως αιχμάλωτος πολέμου!». Το σχετικό απόσπασμα, μπορείτε να το δείτε εδώ.

Τα ανωτέρω έχουν τη σημασία τους, καθώς με τη γενική επιστράτευση που έγινε επ’ αφορμή της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, το χουντικό αφήγημα περί «ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων», κατέρρευσε ως χάρτινος πύργος. Κανείς δεν είναι σίγουρος αν οι χιλιάδες επίστρατοι θα ακολουθήσουν τελικά τις εντολές. Το κλίμα που επικρατεί περιγράφεται από τον Σταύρο Ψυχάρη, στο βιβλίο του «Τα παρασκήνια της Αλλαγής», σελ. 25:

«Μια βδομάδα πριν δεν θα υπήρχε αμφιβολία: η ομάδα Ιωαννίδη ασκούσε σχεδόν απόλυτο έλεγχο στις ένοπλες δυνάμεις. Τώρα όμως, επτά ημέρες από το πραξικόπημα στην Κύπρο και λίγα 24ωρα μετά την τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο, πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Πρώτα-πρώτα δεκάδες χιλιάδες επιστρατευμένοι Έλληνες έχουν καταταχθεί στις ένοπλες δυνάμεις και είναι τουλάχιστον αμφίβολο αν θα υπακούσουν σε διαταγές των «ολίγων αφρόνων»».

Στο ίδιο βιβλίο, σελ. 144 αναφέρεται επίσης: «Από τη στιγμή που ο κόσμος που ήτανε στο Πολυτεχνείο μπήκε μέσα στο στρατό, στην επιστράτευση, είπε «εμείς δεν πολεμάμε γι’ αυτούς, θα σας καθαρίσουμε […] Σκοτώσατε τα παιδιά, κάνατε ό,τι κάνατε, μας φέρατε κι εδώ μέσα χωρίς οργάνωση». […] Από τη στιγμή που μπαίνεις μέσα και έχεις δηλαδή 10 φαντάρους και σου φέρνουν 15 πολίτες… καταλαβαίνεις ότι εκεί δεν ελέγχεται το πράγμα.».

Headlines