Κρεμλίνο προς Ρωσίδες: «Πατριωτικό καθήκον να κάνετε παιδιά»

«Χωρίς τα παιδιά, δεν θα υπήρχε χώρα», αναφώνησε ο Βιατσεσλάβ Βολόντιν, πρόεδρος της Κάτω Βουλής της Ρωσίας και στενός σύμμαχος του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν.

Οι Ρώσοι βουλευτές είχαν μόλις ψηφίσει ομόφωνα, στις 12 Νοεμβρίου, την έγκριση νομοσχεδίου που απαγορεύει ως «προπαγάνδα» πάσης φύσεως διάδοση εικόνων και πληροφοριών υπέρ ενός τρόπου ζωής χωρίς γάμο και παιδιά.

Κατά τον πρόεδρο του σώματος, έκαναν το πατρικό καθήκον τους και το ίδιο οφείλουν να πράξουν οι νεαρές Ρωσίδες, κάνοντας παιδιά.

Μπορεί ο νέος νόμος -που μένει πια τυπικά να εγκριθεί από την Άνω Βουλή της Ρωσίας, στις 20 Νοεμβρίου, προτού υπογραφεί από τον Πούτιν- να διέπεται βολικά από… δημιουργική ασάφεια ως προς το ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, όμως ο  Βιατσεσλάβ Βολόντιν ήταν σαφής για τις προθέσεις.

«Πρέπει να γίνουν τα πάντα για να διασφαλιστεί ότι οι νέες γενιές των πολιτών μας θα μεγαλώσουν με επίκεντρο τις παραδοσιακές οικογενειακές αξίες».

Σε αυτό το φόντο, αναμένεται σύντομα να απαγορευτούν από παντού -από το διαδίκτυο και τα βιβλία, έως τις εγχώριες τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές ή τις διαφημίσεις- εικόνες και αναφορές που αντιβαίνουν στο νέο νόμο.

Όχι μόνο όσες σχετίζονται με εκ πεποιθήσεως εργένηδες, εργένισσες και άτεκνα ζευγάρια, αλλά ακόμη και με γυναίκες που δυσκολεύονται στον ρόλο της μητέρας ή οικογένειες -και δη πολύτεκνες- που παλεύουν να τα βγάλουν πέρα στους χαλεπούς καιρούς του πολέμου στην Ουκρανία, των δυτικών κυρώσεων και της κρίσης κόστους ζωής.

Τα προβλεπόμενα πρόστιμα είναι εξοντωτικά.

Με μέσο μηνιαίο μισθό περίπου τα 74.000 ρούβλια το 2023 στη Ρωσία, φτάνουν τα 400.000 ρούβλια (περίπου 3.800 ευρώ) για μεμονωμένους πολίτες, ενώ αγγίζουν τα 5 εκατομμύρια ρούβλια (47.500 ευρώ) για νομικά πρόσωπα.

Οργανώσεις εκφράζουν πλέον φόβους για καταστολή της αντισύλληψης και του δικαιώματος στην άμβλωση, καθώς η Ρωσία βρίσκεται αντιμέτωπη με οξεία δημογραφική κρίση.

Μια 33χρονη Ρωσίδα κάνει βόλτα με το καρότσι το μωρό της, στην πόλη Γιαροσλάβ (REUTERS/Evgenia Novozhenina)

«Η πατρίδα χρειάζεται παιδιά»

Προς επίρρωση, οι τηλεοράσεις και οι δρόμοι στη Ρωσία έχουν ήδη πλημμυρίσει με σχετικές διαφημίσεις.

Σε μια από τις μεγαλύτερες καμπάνιες, δύο φωτογραφίες δείχνουν ένα έμβρυο στη μήτρα και έπειτα έναν μαθητή να χαιρετά, φορώντας στρατιωτικού τύπου μπερέ.

«Υπερασπιστείτε με σήμερα, για να μπορώ να σας υπερασπιστώ αύριο», είναι το σλόγκαν, σε σαφείς μιλιταριστικούς τόνους.

Υπάρχουν πλείστα άλλα παραδείγματα -ακόμη και ένα ριάλιτι, το «Μαμά στα 16», με πρωταγωνίστριες έφηβες που μένουν έγκυες από τους ανώριμους συντρόφους τους, αλλά αντί μιας άμβλωσης επιλέγουν να κάνουν οικογένεια, με επαναλαμβανόμενο επιμύθιο το «έζησαν όλοι καλά».

Αυτό είναι και το μήνυμα άλλωστε που στέλνει στους Ρώσους πολίτες το Κρεμλίνο, ενόσω το ποσοστό γεννήσεων στη χώρα βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 25 ετών.

Κατά τον πρόεδρο Πούτιν -που εντάσσει την εισβολή στην Ουκρανία στο αφήγημα περί υπαρξιακής μάχης κατά της παρακμάζουσας Δύσης, παρουσιάζοντας τη Ρωσία ως οχυρό των «παραδοσιακών αξιών»- το ιδανικό θα ήταν κάθε Ρωσίδα να αποκτά τουλάχιστον τρία παιδιά.

Προσώρας οι εκκλήσεις του προσκρούουν σε ένα «τείχος» γενικευμένης ανασφάλειας του μέσου Ρώσου για το μέλλον, πέφτοντας έτσι στο κενό.

«Γεννάτε, γιατί χανόμαστε»

Στο πρώτο εξάμηνο του έτους -ενόσω ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν ήδη στον τρίτο χρόνο- οι γεννήσεις στη Ρωσία ήταν 599.600, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα επίσημα στοιχεία.

Ήταν κατά 16.000 λιγότερες σε ετήσια βάση και στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1999.

Τα ποσοστά θνησιμότητας αυξάνονται, αντίθετα, λόγω και του πολέμου στην Ουκρανία, ενώ η Ρωσία βιώνει επίσης brain drain από τη μαζική φυγή κυρίως νέων ανθρώπων.

Κάπως έτσι ο σημερινός πληθυσμός της Ρωσίας -περίπου 144 εκατομμύρια- είναι μειωμένος κατά 2,5% συγκριτικά με τα δεδομένα μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, το 1991.

Για το Κρεμλίνο, δεν χωρά αμφιβολία ότι τα στοιχεία αυτά είναι «καταστροφικά για το μέλλον του έθνους».

Αν και το πρόβλημα της υπογεννητικότητας είναι χρόνιο στη χώρα, η ρωσική ηγεσία ακολουθεί πλέον επιθετική πολιτική για την ανάσχεση του φαινομένου, χαρακτηρίζοντάς το κρίσιμο πρόβλημα ζήτημα εθνικής ασφάλειας και ύψιστης προτεραιότητας.

Με την οικονομία ωστόσο προσαρμοσμένη στις ανάγκες του πολέμου, τα περιθώρια αύξησης των κοινωνικών δαπανών είναι εξαιρετικά σφιχτά.

Προς το παρόν έχουν δοθεί μικρές αυξήσεις στα επιδόματα πολυτέκνων, δοκιμάζονται διάφορα πιλοτικά προγράμματα και εξετάζονται διάφορες -ακόμη και ανορθόδοξες- προτάσεις.

Φέρονται να περιλαμβάνουν μισθό για τις μητέρες που μένουν σπίτι για το μεγάλωμα των παιδιών.

Τεστ γονιμότητας σε όλες τις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία -μέτρο που εφαρμόζεται ήδη στη Μόσχα για εργαζόμενες στον δημόσιο τομέα.

Χρηματοδοτούμενα από την κυβέρνηση πρώτα ραντεβού και νύχτες γάμου σε ξενοδοχεια.

Απενεργοποίηση της πρόσβασης στο διαδίκτυο αργά το βράδυ για να ενθαρρυνθούν οι σεξουαλικές επαφές των ζευγαριών.

Ρωσικές περιφέρειες εφαρμόζουν ήδη δικά τους μέτρα.

Αρκετές προσπαθούν να δελεάσουν νεαρές φοιτήτριες, ηλικίας 18-23 ετών, στη μητρότητα, με εφάπαξ επιδόματα.

Στο Κράι Πριμόρσκι, στη ρωσική Άπω Ανατολή, ο περιφερειακός υπουργός Υγείας πρότεινε ακόμη και την αξιοποίηση των εργασιακών διαλειμμάτων για σεξουαλικές συνευρέσεις ζευγαριών, με στόχο την τεκνοποίηση.

Παρεμβατική πολιτική, ασφυκτικός έλεγχος

Παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο εάν ανάλογα μέτρα θα μπορούσαν πράγματι να αποτελέσουν λύση στη χρόνια δημογραφική κρίση, που τώρα επιδεινώνει ο πόλεμος στην Ουκρανία, η οικονομική ανασφάλεια και η αβεβαιότητα και για την επόμενη ημέρα.

Παρά την κινητοποίηση των ρωσικών αρχών, προτεραιότητα σε αυτή τη φάση παραμένει η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», με τις αμυντικές δαπάνες να αντιστοιχούν στο 40% του προϋπολογισμού για το 2025.

Το αποτέλεσμα είναι οι κοινωνικές δαπάνες και οι δημόσιες υπηρεσίες να έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα.

Το σκηνικό συμπληρώνει δε μια σειρά κατασταλτικών μέτρων στη ρωσική κοινωνία και των ατομικών δικαιωμάτων, στο όνομα της καταπολέμησης της «δυτικής προπαγάνδας».

Ο νέος νόμος κατά της «προπαγάνδας υπέρ της ατεκνίας» έρχεται να προστεθεί σε άλλους περιορισμούς στην ελευθερία έκφρασης:

από την αντίθεση στον πόλεμο στην Ουκρανία, μέχρι απαγόρευση κάθε περιεχομένου που θεωρείται ότι προωθεί «μη παραδοσιακούς τρόπους ζωής», συμπεριλαμβάνοντας τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στη λίστα με τις εξτρεμιστικές και τρομοκρατικές οργανώσεις.

Πλέον οι ρωσικές αρχές έχουν υιοθετήσει μια ολοένα και πιο παρεμβατική προσέγγιση, περιορίζοντας την πρόσβαση στις αμβλώσεις.

Κατά την αυτοεξόριστη πια Ρωσίδα ακτιβίστρια Ντάρια Σερένκο, συνιδρύτρια του κινήματος Φεμινιστική Αντιπολεμική Αντίσταση, η κατάσταση που διαμορφώνεται για τις συμπατριώτισσές της είναι πλέον ξεκάθαρη.

«Το κράτος θέλει να έχει το μονοπώλιο στο σώμα σου, στη φωνή σου, στην ιδιωτική σου ζωή, σε όλα».