Όταν ο παραλογισμός της Χούντας λογόκρινε την Αλίκη Βουγιουκλάκη

Ήταν 21 Απριλίου του 1967 όταν οι στρατιωτικές δυνάμεις έκαναν την εμφάνισή τους στους δρόμους της ελληνικών πόλεων και η χώρα έμπαινε σε μια σκοτεινή περίοδο για τα επόμενα επτά χρόνια. Μια περίοδο φόβου και διωγμών, χωρίς ελευθερίες και δικαιώματα που σήμερα θεωρούνται δεδομένα. Μια χώρα στον «πάγο» και τη Χούντα.

Και μαζί με τους ζωές, στον «πάγο» μπήκε και η Τέχνη. Ή για την ακρίβεια μπήκε κάτω από τον έλεγχο των πραξικοπηματιών. Η λογοκρισία έγινε εκείνα τα 7 χρόνια κομμάτι της καθημερινότητας.

Για όλους εμάς που δεν ζήσαμε εκείνη τη σκοτεινή περίοδο, έπρεπε να περάσουν περίπου 39 χρόνια για να πάρουμε μια ρεαλιστική γεύση για το τι σήμαινε η λογοκρισία εκείνης της εποχής. Και αυτό χάρη στον Βασίλη Δούβλη και το φιλμ του «Στοργή στο Λαό», που κυκλοφόρησε το 2013.

Ένα ντοκιμαντέρ που βασίστηκε σε άγνωστα -έως τότε- αρχεία της Χούντας και δείχνει με έναν εξοργιστικό και ταυτόχρονα κωμικοτραγικό τρόπο το πως αντιμετώπιζε την Τέχνη. Έναν τρόπο, που στο τέλος δεν ξέρεις αν θέλεις να βάλεις τα γέλια ή τα κλάματα.

«Ψαλίδι» στο γυμνό, τις πορείες και τον Λουίς Μπουνιουέλ

Βλέποντας το ντοκιμαντέρ, καταλαβαίνει κάποιος ότι οι λόγοι που λογόκριναν σκηνές ή και ολόκληρες ταινίες δεν είχαν καμία βάση και λογική.

Ψαλίδι  σε ταινίες που θεωρούσαν ότι συκοφαντούν την Ελλάδα, απευθύνονταν στα κατώτερα ένστικτα του κοινού, είχαν γυμνές σκηνές, τις λέξεις «ελευθερία» και «ειρήνη», πορείες, τους απαγορευμένους καλλιτέχνες – όπως τη Μελίνα Μερκούρη, την Ειρήνη Παππά και τον Μίκη Θεοδωράκη.

Φυσικά από το «ψαλίδι» δεν γλίτωσαν ούτε οι ξένοι δημιουργοί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «κόψιμο» της ταινίας «Ξεχασμένοι από την Κοινωνία» (Los Olvidados) του  Λουίς Μπουνιουέλ με την εξήγηση ότι «στερείται παντελώς καλλιτεχνικής αξίας και αναμφισβητήτως θα επιδράσει επιβλαβώς εις την αισθητικήν ανάπτυξιν του λαού…».

Τα απαγορευμένα

Μέσα σε αυτή τη λογική… χωρίς λογική, από το ψαλίδι της επιτροπής λογοκρισίας στη Χούντα δεν γλίτωσαν οι ταινίες «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού, «Πρόσωπο με πρόσωπο» του Ροβήρου Μανθούλη, «Το μπλόκο» του Άδωνι Κύρου, «Κιέριον» του Δήμου Θέου, «Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης» και «Η κυρά μας η μαμή» του Αλέκου Σακελλάριου, «Ανοιχτή επιστολή» του Γιώργου Σταμπουλόπουλου, «Ο δράκος» και «Οι παράνομοι» του Νίκου Κούνδουρου, «Το κανόνι και τ’ αηδόνι» των Γιώργου και Ιάκωβου Καμπανέλλη, «Ηλέκτρα» του Μιχάλη Κακογιάννη, «Ο κλέφτης» του Παντελή Βούλγαρη, «Ζ» του Κώστα Γαβρά.

Λογοκρισία και στην Αλίκη

Από την λογοκρισία στη Χούντα δεν γλίτωσε ούτε η Αλίκη Βουγιουκλάκη και πιο συγκεκριμένα η ταινία «Η κόρη μου η σοσιαλίστρια». Μια λογοκρισία που δείχνει σε όλο της το μεγαλείο τη γελοιότητα της κατάστασης.

Όπως ακούγεται στο ντοκιμαντέρ, αυτά που τους πείραξε στην ταινία του Αλέκου Σακελλάριου ήταν δύο: μια σκηνή στην πορεία όπου ένας ηθοποιός κρατούσε πλακάτ που έγραφε «Ειρήνη» και «Αγάπη», καθώς και μια άλλη σκηνή που δείχνει τον χωροφύλακα (Χρόνης Εξαρχάκος) να «στυπώνει» το μουστάκι του.

Όταν αυτά τα πλάνα έφυγαν, η ταινία κυκλοφόρησε ελεύθερα.