Το Πολυτεχνείο, η Δικτατορία, η Κύπρος και η Μεταπολίτευση

Συμπληρώνονται 51 χρόνια από την Εξέγερση του Πολυτεχνείου, την κορυφαία, όπως θεωρήθηκε, αντιστασιακή εκδήλωση του ελληνικού λαού κατά της Δικτατορίας της 21ης Απριλίου.

Η δημοσιογραφική αποτίμηση, δεν ξέρω αν ισχύει και για την ιστορική, είναι ότι οι αντιστασιακές ενέργειες κατά την διάρκεια της Επταετίας ήταν ελάχιστες, σε σχέση με τις αναμενόμενες και το Πολυτεχνείο, μπορεί να αποτέλεσε την κορυφαία εκδήλωσή τους, δεν ήταν, όμως, αυτό που έριξε τη δικτατορία.

Έριξε το καθεστώς του Παπαδόπουλου. Υπάρχει άσβεστο μίσος μεταξύ των οπαδών του Παπαδόπουλου και του Ιωαννίδη παρόλο που οι δύο τους (Παπαδόπουλος και Ιωαννίδης), παρομοιάστηκαν από την Δέσποινα Παπαδοπούλου ως Δάμων και Φιντίας.  Στις φυλακές, όσο διάστημα προαυλίζονταν δεν μιλούσαν μεταξύ τους.

Τι τους χώρισε; Γιατί ο Ιωαννίδης κινήθηκε κατά του Παπαδόπουλου;

Κατά την καταγεγραμμένη εκδοχή διότι υπήρξε δυσαρέσκεια από τους χαμηλόβαθμους αξιωματικούς για την «εξέλιξη της Επανάστασης» υπονοώντας στοιχεία διαφθοράς και διολίσθησής της σε κοινοβουλευτικές πρακτικές (Πείραμα Μαρκεζίνη), πρακτικές που ήρθε να ανατρέψει το στρατιωτικό κίνημα.

Από πλευράς Απριλιανών, οπαδών του Παπαδόπουλου, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι το Πολυτεχνείο ήταν δημιούργημα του σταθμάρχη της CIA στην Ελλάδα, Ρίτσαρντ Ουέλς, ο οποίος αργότερα, δολοφονήθηκε από την 17η Νοέμβρη, με σκοπό να αντικατασταθεί ο Παπαδόπουλος στην εξουσία, διότι ήταν ανυπάκουος στις αμερικανικές επιθυμίες.

Οι «Παπαδοπουλικοί» προβάλλουν τον εξωφρενικό ισχυρισμό ότι τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στο Πολυτεχνείο ήταν επιλεγμένα και πως και ο ραδιοσταθμός του  δόθηκε κατασκευασμένος.

Το μόνο,  αποδεικτικό κατ αυτούς, στοιχείο που προβάλλουν είναι πως οι πρωταγωνιστές του παρασκηνίου δολοφονήθηκαν όλοι και υπονοούμενα των αστυνομικών Μάλλιου-Μπάμπαλη στη φυλακή.

Οι Απριλιανοί ισχυρίζονται, επίσης, ότι κατά τη νύκτα του Πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου οι Αθηναίοι βγήκαν στα μπαλκόνια τους και τους έραιναν με λουλούδια αλλά κάτι τέτοιο, ακόμη, και αν συνέβη, θα ήταν μεμονωμένη ενέργεια.

Θεωρούν οι Απριλιανοί, τους οποίους χωρίζει χάσμα με τους Ιωαννιδικούς, πως η Δικτατορία της 21ης Απριλίου δεν ήταν αμερικανοκίνητη, είχε προετοιμαστεί χρόνια πριν, πως ο βασικός πυρήνας της ήταν ο ΙΔΕΑ και πως πρόλαβαν την δικτατορία που προετοίμαζε ο βασιλιάς με τον τότε Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Γρηγόρη Σπαντιδάκη με αμερικανική προτροπή για να επέλθει πολιτική ομαλότητα στη χώρα.

Για ποιο λόγο ήθελαν δικτατορία οι Αμερικανοί;

Κατά τους Απριλιανούς, (όπως εκμυστηρεύθηκε στον γράφοντα ο τελευταίος εξ αυτών Επίλαρχος ε.α. Ιωάννης Αλμπάνης, είς εκ των 67 αρχικώς μεμυημένων στην Ομάδα Παπαδόπουλου από τον Παττακό, πριν εκδηλωθεί το πραξικόπημα) διότι την εποχή εκείνη «έπεσαν» στα χέρια του ΝΑΤΟ πληροφορίες ότι τα σχέδια που ετοίμαζε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας ήταν να επιτεθεί στο Ισραήλ και να ελέγξει τα πετρέλαια και τη Μέση Ανατολή με σχέδιο τανάλιας η μια πλευρά του οποίου προέβλεπε κάθοδο από την Ελλάδα.

Κατά τον ίδιο,  αυτό εκμυστηρεύθηκε, κρυφίως, στον Παπαδόπουλο, ο Ελληνοαμερικανός πράκτορας της CIA Τομ Καραμεσίνης διότι έβλεπαν, οι  Αμερικανοί, έναν δισταγμό εκ μέρους του βασιλιά να αναλάβει πρωτοβουλία.

Ο βασιλιάς, -πάντα κατά τους Απριλιανούς τους οποίους επικαλείται ο Αλμπάνης, ο οποίος βρέθηκε μαζί τους στις φυλακές και άκουσε τις διηγήσεις τους- των βαθύτερων ανησυχιών των Αμερικανών,  χωρίς να είναι ενήμερος ζήτησε από τον Σπαντιδάκη να οργανώσει τα σχετικά σχέδια και ο Σπαντιδάκης, κάλεσε τον αρμόδιο αξιωματικό, επικεφαλής του 3ου Επιτελικού Γραφείου Γεώργιο Παπαδόπουλο και του έδωσε την εντολή. Η απάντηση του Παπαδόπουλου, ο οποίος γνώριζε περισσότερα, ήταν: αφήστε το σε μένα. Το άφησαν και βρέθηκαν΄, πραγματικά, αιχμάλωτοί του.

Την επομένη του Πραξικοπήματος, ο βασιλιάς καθυστερούσε να ορκίσει την κυβέρνηση των Πραξικοπηματιών, μέχρι που ένα από τα γνωστά πρωτοπαλίκαρα της ομάδας έβγαλε το περίστροφό του και τον απείλησε. Τόσο καλά.

Κατά την Απριλιανή αφήγηση η δικτατορία της 21ης Απριλίου δεν ήταν αντίθετη των Αμερικανών αλλά δεν έκανε και όλα τα θελήματά τους. Επρόκειτο για υπερεθνικιστές αξιωματικούς που θέλησαν να «σώσουν» την Ελλάδα.

Όπως διηγείται ο Αλμπάνης, μετά το αποτυχημένο αντικίνημα του Βασιλιά, στις 15 Δεκεμβρίου 1967, επισκέφθηκε τον Παπαδόπουλο ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Φίλιπ Τάλμποτ και αφού του ευχήθηκε καλή επιτυχία του ενεχείρισε σημείωμα του προέδρου Τζόνσον με το οποίοι οι Αμερικανοί του συνιστούσαν: μην θίξετε θέμα Βορείου Ηπείρου, Σκοπιανό και Μειονότητας Θράκης. Ειρήσθω εν παρόδω πως κατά την επίσκεψη του βασιλιά στις ΗΠΑ, πριν το βασιλικό κίνημα, την βασίλισσα συνόδευε η δημοσιογράφος Αλεξάνδρα Στεφανοπούλου η οποία άκουσε τον Τζόνσον να λέει στον βασιλιά: .«You better get rid of the Colonels». «Καλύτερα να απαλλαγείτε από τους συνταγματάρχες».

Με το Πολυτεχνείο ανατράπηκε ο Παπαδόπουλος, τέθηκε σε κατ οίκον περιορισμό (υπήρχε ανησυχία ότι ορισμένοι από την ομάδα των πραξικοπηματιών του Ιωαννίδη ήθελαν να τον εκτελέσουν) και τον έλεγχο ανέλαβε ο Ιωαννίδης, διοικητής της ΕΣΑ με πολλά συμπλέγματα. Απέφευγε τις επαφές με πολιτικά η διπλωματικά πρόσωπα και επιζητούσε να συνομιλεί με τους πράκτορες της CIA.

Το αν έπεσε θύμα των πρακτόρων της αμερικανικής υπηρεσίας ή της δικής του ανικανότητας να συλλάβει σύνθετες πολιτικές καταστάσεις και του τυφλού εθνικιστικού πάθους του κατά των τούρκων και του Μακαρίου, μένει, ακόμη, να διερευνηθεί.

Πάντως, αποτέλεσμα της πολιτικής του ήταν η απώλεια του 1/3 της Κύπρου.

Υπάρχουν δύο σημαντικά γεγονότα στα οποία οι Απριλιανοί έχουν διαφορετική προσέγγιση από την επικρατούσα και αξίζει να αναφερθούν..

Το ένα είναι η ελληνοτουρκική συνάντηση της Κεσάνης στην οποία κατά την παραδεδεγμένη άποψη οι δικτάτορες πήγαν απροετοίμαστοι. Οι Απριλιανοί υποστηρίζουν πως πήγαν, απλώς, για να υπογράψουν και πως το πλαίσιο συμφωνήθηκε από τις προηγούμενες δημοκρατικές κυβερνήσεις.

Το άλλο είναι η απόσυρση της Μεραρχίας της Κύπρου, ενέργεια την οποία αποδίδουν στον βασιλιά. Η Μεραρχία απεσύρθη, λένε, μετά τα γεγονότα της Κοφίνου και τις απειλές της Τουρκίας περί εισβολής. Ο Βασιλιάς προετοίμαζε το αντικίνημά του, δεν ήθελε αναστατώσεις και συμφώνησε να την αποσύρει σε αντίθεση με την επιμονή Παπαδόπουλου να παραμείνει η Μεραρχία στο νησί.

Ο Ιωάννης Αλμπάνης υποστηρίζει ότι κατά τις αφηγήσεις των ηγετών του Πραξικοπήματος στις φυλακές, μετά την Κεσάνη ο Παπαδόπουλος προέβλεψε πως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις θα εκτραχυνθούν και γι αυτό επεδίωξε την μεταφορά του Πατριαρχείου από την Κωνσταντινούπολη σε έναν χώρο έξω από το Άγιο Όρος, κοντά στην Ουρανούπολη. Υπήρξε συνεννόηση με τον Αθηναγόρα αλλά το σχέδιο δεν ευοδώθηκε. Ο Παπαδόπουλος το θεώρησε σημάδι υπονόμευσης του καθεστώτος του.

Η δικτατορία του 67 και η επταετής διάρκειά της αποτελεί καθοριστική περίοδος της ελληνικής ιστορικής εξέλιξης. Μιλάμε για το πριν και το μετά. Αποτέλεσε τον επιθανάτιο ρόγχο του ΙΔΕΑ, της οργάνωσης των αξιωματικών στη Μέση Ανατολή που πρωταγωνίσθησε και στον Εμφύλιο και θέλησε να καθορίσει τις μεταπολεμικές πολιτικές εξελίξεις. Εν πολλοίς τις καθόρισε. Μέχρι το 74 και με αντίτιμο την κυπριακή τραγωδία.

Χαρακτηριστικό της ήταν πως η ενέργεια των αξιωματικών αυτών να επιβάλλουν δικτατορία δεν βρήκε σύμφωνους όλους τους συναδέλφους τους, πολλοί από τους οποίους αντιστάθηκαν. Το έκαναν λόγω της προσήλωσής τους στον βασιλιά ή λόγω των δημοκρατικών τους πεποιθήσεων; Ερωτηματικό. Πάντως, η πιο ονομαστή αντίδραση προήλθε από το Ναυτικό με το γνωστό Κίνημα και την ανταρσία του Βέλους.

Στον στρατό Ξηράς θεωρούν πως το ναυτικό βλέπει τις Ένοπλες Δυνάμεις με μια υπεροψία.

Το αριστερό αφήγημα θέλει την αντίσταση κατά της Δικτατορίας να την έχει κάνει η Αριστερά και εκεί περιορίζει την προσέγγισή της.

Από τις πρώτες, όμως, πράξεις την ίδια χρονιά ήταν το αντικίνημα του Βασιλιά ενώ σημαντικός αριθμός μη αριστερών στρατιωτικών αντέδρασε με τον ένα ή άλλο τρόπο. Ούτε ο Παναγούλης, ούτε ο Μουστακλής ήταν αριστεροί.

Αντιστασιακή δράση μεμονωμένων αριστερών ομάδων υπήρξε και, μάλιστα, σχετικά έντονη αλλά δεν είχε τη δυναμική να ανατρέψει τη δικτατορία.

Η κομμουνιστική αριστερά κατά τη διάρκεια της δικτατορίας διασπάστηκε σε ΚΚΕ και ΚΚΕ εσ με το ΚΚΕ εσ να προτείνει αντιδικτατορικό αγώνα για να πέσει η δικτατορία, άρα συμμαχία ακόμη και με τη Δεξιά και το ΚΚΕ να διατηρεί την επαναστατική του γραμμή. Περισσότερο σαφής ήταν η γραμμή αριστερίστικών οργανώσεων (ΟΜΛΕ και άλλων που μεταδικτατορικά πήραν διάφορα ονόματα του είδους ΚΚΕ μ-λ, Μ-Λ ΚΚΕ κλπ) που πρότειναν ένοπλο αγώνα για την πτώση της δικτατορίας και την εγκαθίδρυση λαϊκού καθεστώτος.

Αξιοσημείωτο είναι ότι και η οργάνωση του Ανδρέα Παπανδρέου, το ΠΑΚ, είχε την γραμμή της ένοπλης αντιπαράθεσης με το δικτατορικό καθεστώς αλλά πολλοί αντιστασιακοί θεωρούσαν την επιλογή αυτή, εκ μέρους του Παπανδρέου, υποκριτική και σκόπιμη για να τραβήξει το ενδιαφέρον. Πάντως, κατά πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας, υπήρξαν στελέχη του ΠΑΚ τα οποία εκπαιδεύθηκαν στον ένοπλο αγώνα στη Μέση Ανατολή.

Η μεταπολίτευση αποτέλεσε μια άλλη, πολύ διαφορετική περίοδο της ελληνικής  ιστορίας και πολλοί αναλυτές θεωρούν πως με την οικονομική κρίση ολοκληρώθηκε.

Η σπουδαιότητα της πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής παραγωγής της αμφισβητείται και δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν τα πρόσωπα και τις πολιτικές της περιόδου αυτής ως υπαίτια της σημερινής ελληνικής καχεξίας (κατ άλλους τραγωδίας).