Σουηδία – Νορβηγία: Το σχέδιο «κρατήστε μετρητά» γιατί… ποτέ δεν ξέρεις

Πίσω ολοταχώς από τα δύο σκανδιναβικά κράτη (Σουηδία και Νορβηγία) που δείχνουν να επανεξετάσουν τα σχέδια για μια κοινωνία χωρίς μετρητά λόγω του φόβου ότι τα πλήρως ψηφιακά συστήματα πληρωμών θα τις αφήσουν ευάλωτες στις ρωσικές απειλές για την ασφάλεια…

Η Σουηδία και η Νορβηγία υπαναχωρούν από τα σχέδιά τους για κοινωνίες χωρίς μετρητά, λόγω φόβων ότι τα πλήρως ψηφιακά συστήματα πληρωμών θα τις καταστήσουν ευάλωτες στις ρωσικές απειλές για την ασφάλεια.

Τα ψηφιακά συστήματα πληρωμών προσφέρουν ευκολία στις συναλλαγές αλλά μήπως είναι αρκετά ευάλωτα;

Τα δύο προηγμένα τεχνολογικά κράτη έχουν κάνει άλματα προόδου στα ψηφιακά συστήματα πληρωμών όμως η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (2022) έφερε κλιμάκωση του υβριδικού πολέμου και αύξηση των κυβερνοεπιθέσεων που αποδόθηκε σε φιλορωσικές ομάδες.

Το 2018, ο πρώην υποδιοικητής της κεντρικής τράπεζας της Σουηδίας προέβλεψε ότι η χώρα θα είχε «απεξαρτηθεί» από τα μετρητά μέχρι το 2025. Πράγματι, η σκανδιναβική χώρα έχει αναπτύξει εδώ και πάνω από μια δεκαετία ένα προηγμένο σύστημα πληρωμών.

Το Swish και το Vipps

Πρόκειται για το Swish που έξι τράπεζες εγκαινίασαν το 2012 και λειτουργεί μέσω εφαρμογής στο κινητό. Είναι σχεδόν παντού από πάγκους στην αγορά μέχρι τις καφετέριες και τα καταστήματα ρούχων.

Η Νορβηγία άργησε μια δεκαετία αλλά το 2022 έθεσε σε λειτουργία ένα αντίστοιχο σύστημα με την επωνυμία Vipps (συγχωνεύθηκε με το δανέζικο MobilePay) που είναι επίσης πολύ δημοφιλές στην σκανδιναβική χώρα.

Τα σχέδια τους όμως ανατράπηκαν βιαίως… Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και η επακόλουθη αύξηση του διασυνοριακού υβριδικού πολέμου και των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, για τις οποίες η ευθύνη ρίχνεται σε φιλορωσικές ομάδες, έχουν προκαλέσει δεύτερες σκέψεις. Η σουηδική κυβέρνηση αναθεώρησε πλήρως τη στρατηγική άμυνας και ετοιμότητάς της και εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ. Η Νορβηγία έχει αυστηρότερους ελέγχους στα σύνορά της με τη Ρωσία.

Με τα δεδομένα να αλλάζουν πλήρως στη Σουηδία κυκλοφόρησε ένα φυλλάδιο με τίτλο: «Αν έρθει κρίση ή πόλεμος» με σκοπό να σταλεί σε κάθε σπίτι. Το φυλλάδιο κυκλοφορεί από το υπουργείο Άμυνας και συμβουλεύει τους πολίτες να χρησιμοποιούν τακτικά μετρητά και να έχουν απόθεμα τουλάχιστον μιας εβδομάδας σε φυσικό χρήμα.

«Τέλος» στους εμπόρους που αρνούνται να πάρουν μετρητά

Η κυβέρνηση εξετάζει επίσης το ενδεχόμενο θέσπισης νομοθεσίας για την προστασία της δυνατότητας πληρωμής με μετρητά για ορισμένα αγαθά.    Καταστήματα και τα εστιατόρια αρνούνται ουσιαστικά να μην πληρώνονται με μετρητά, αρκεί να αναρτήσουν γνωστοποίηση με τους περιορισμούς που θέτουν στους τρόπους πληρωμής.

Την ίδια τακτική ακολουθούν και οι έμποροι στην Νορβηγία, με όλο και περισσότερους  να έχουν καταργήσει τα μετρητά, αποκλείοντας περίπου 600.000 άτομα που δεν έχουν πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες.

Όπως γράφει μάλιστα ο Guardian η κυβέρνηση ανέλαβε δράση θεσπίζοντας νόμο βάσει του οποίου οι λιανοπωλητές θα τιμωρούνται με πρόστιμο ή άλλες κυρώσεις σε περίπτωση που δεν δέχονται πληρωμές με μετρητά από την 1η Οκτωβρίου.

Στο μεταξύ, το υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Ασφάλειας τόνισε ότι «συνιστά σε όλους να έχουν κάποια μετρητά στο σπίτι τους λόγω της ευπάθειας των ψηφιακών πληρωμών σε κυβερνοεπιθέσεις». Είπε ότι η κυβέρνηση λαμβάνει σοβαρά υπόψη την ετοιμότητα «δεδομένης της αυξανόμενης παγκόσμιας αστάθειας με τον πόλεμο, τις ψηφιακές απειλές και την κλιματική αλλαγή. Ως αποτέλεσμα, έχουν διασφαλίσει ότι το δικαίωμα πληρωμής με μετρητά έχει ενισχυθεί».

Στη Σουηδία τα μετρητά είναι νόμιμο χρήμα αλλά τα καταστήματα και τα εστιατόρια μπορούν ουσιαστικά να μείνουν χωρίς, αρκεί να αναρτήσουν μια ειδοποίηση με τους περιορισμούς τους.

Οι αγορές με μετρητά μειώθηκαν εντυπωσιακά

Ο Max Brimberg, από την κεντρική τράπεζα της Σουηδίας, δήλωσε ότι η απομάκρυνση από τα μετρητά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον ιδιωτικό τομέα. Πολλές από τις τράπεζες της χώρας κατήργησαν τα μετρητά στα τοπικά υποκαταστήματα πριν από λίγο καιρό, γεγονός που έκανε τις ψηφιακές υπηρεσίες πληρωμών να επεκταθούν εύκολα σε ένα πολύ πρόθυμο κοινό.

Το ποσοστό των αγορών με μετρητά στα φυσικά καταστήματα έχει μειωθεί από σχεδόν 40% το 2012 σε περίπου 10% τα τελευταία χρόνια και ο Brimberg δήλωσε ότι υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για την απαξίωση των μετρητών.

Επειδή όλα τα σουηδικά συστήματα πληρωμών αποτελούσαν μέρος ενός οικοσυστήματος, μια επίθεση θα μπορούσε να οδηγήσει την κοινωνία σε αδιέξοδο, είπε.

«Σχεδόν κάθε λειτουργία πρέπει να χρησιμοποιείς κάποιο είδος ανάλυσης πληρωμής ή επαλήθευσης, είτε με ηλεκτρονική ταυτότητα είτε με ηλεκτρονική πληρωμή», είπε. «Όλα αυτά θα κινδύνευαν να υπονομεύσουν τη λειτουργικότητα ολόκληρου του συστήματος στη Σουηδία, εάν αποτύγχαναν», συμπλήρωσε

Η κεντρική τράπεζα εξετάζει το ενδεχόμενο δημιουργίας και έκδοσης μιας «ψηφιακής κορώνας» που θα λειτουργούσε ως «συμπλήρωμα των μετρητών», αλλά η εφαρμογή της θα απαιτούσε πολιτική εντολή.

Ο Hans Liwång, καθηγητής επιστήμης συστημάτων για την άμυνα και την ασφάλεια στο Σουηδικό Πανεπιστήμιο Άμυνας, διαφώνησε ωστόσο, δηλώνοντας  ότι δεν υπάρχουν στοιχεία σχετικά με το αν τα μετρητά είναι καλύτερα από τις ψηφιακές πληρωμές ενόψει των σύγχρονων απειλών. Επικαλούμενος την Ουκρανία, όπου τα ψηφιακά συστήματα αποδείχθηκαν ζωτικής σημασίας για την ανθεκτικότητά της: «Η Ουκρανία είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα του να προχωράς στο μέλλον όταν υπάρχει πόλεμος και όχι προς τα πίσω».