Ο Βελάθκεθ στο διάστημα: Για το Orbital της Σαμάνθα Χάρβεϊ

Η βρετανίδα Σαμάνθα Χάρβεϊ είναι, ως γνωστόν, η κάτοχος του βραβείου Μπούκερ από τις 12 Νοεμβρίου για το μυθιστόρημά της «Orbital» (εκδ. Jonathan Cape, ενώ αναμένεται στα ελληνικά από τις εκδ. Gutenberg).

Σε αυτό έξι αστροναύτες και κοσμοναύτες ταξιδεύουν για λογαριασμό του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού γύρω από τον πλανήτη Γη συλλέγοντας μετεωρολογικά δεδομένα και παρακολουθώντας τις ηπείρους, την ανατολή του Ήλιου, τους παγετώνες και τις ερήμους.

Ο καθένας και η καθεμία διατηρούν μία σύνδεση με τους δικούς τους ανθρώπους επί Γης μέσα από αναμνήσεις ή μηνύματα.

Ο Σον ειδικά κρατάει σαν «φυλαχτό» την καρτ ποστάλ που του έδωσε η γυναίκα του όταν γνωρίζονταν, όπου πάνω της απεικονίζεται ο πασίγνωστος πίνακας του Βελάσκεθ «Las Meninas» (ή «Οι δεσποινίδες των τιμών»).

Πρόκειται για μια πολύπλοκη και αινιγματική σύνθεση σχετικά με την πραγματικότητα και την ψευδαίσθηση. Ο πίνακας δείχνει ένα μεγάλο δωμάτιο στο Αλκάθαρ της Μαδρίτης κατά τη βασιλεία του Φιλίππου Δ.

Κάποιες φιγούρες κοιτάζουν εκτός του καμβά προς τον θεατή, ενώ άλλοι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Η νεαρή ινφάντα Μαργαρίτα Τερέσα είναι περικυκλωμένη από δύο δεσποινίδες επί των τιμών (εκ των οποίων η μια της προσφέρει ρόφημα και η δεύτερη υποκλίνεται), συνοδούς, σωματοφύλακα, δυο νάνους και ένα σκύλο. Λίγο πίσω τους ο Βελάθκεθ απεικονίζει τον εαυτό του να εργάζεται σε ένα μεγάλο καμβά. Συγκεκριμένα, κοιτάζει προς τα έξω, εκεί όπου θα στεκόταν ο θεατής του πίνακα.

Στο φόντο υπάρχει ένας καθρέπτης που αντανακλά το άνω μέρος των σωμάτων του βασιλιά και της βασίλισσας. Φαίνονται να βρίσκονται εκτός του εικονιζομένου χώρου σε μια θέση παρόμοια με του θεατή, αν και ορισμένοι μελετητές έχουν πιθανολογήσει ότι η εικόνα τους είναι αντανάκλαση του πίνακα στον οποίο εργάζεται ο ζωγράφος.

Όλα αυτά τα ανακαλεί ο Σον καθώς επιστρέφει νοερά σε ένα μάθημα του σχολείου όταν ήταν 15 ετών. Και ξαναθυμάται την επισήμανση της γυναίκας του: «Καλωσήρθατε στον λαβύρινθο με τους καθρέφτες που είναι η ανθρώπινη ζωή».

Κάποια στιγμή στην εξέλιξη του μυθιστορήματος ο Πιέτρο τού υποδεικνύει μία λεπτομέρεια: το πραγματικό θέμα του πίνακα είναι ο σκύλος. «Έχει τα μάτια του κλειστά» του λέει.  «Σε έναν πίνακα όπου τα πάντα αφορούν την όραση και ποιος βλέπει ποιον, ο σκύλος είναι το μόνο πλάσμα που δεν κοιτάζει πουθενά, τίποτε και κανέναν… Ένα ζώο περιτριγυρισμένο από την παραδοξότητα των ανθρώπων… Το μόνο πλάσμα μέσα στον πίνακα που αφαιρετικά μπορεί να θεωρηθεί ελεύθερο».