Το Μεταναστευτικό, η ακροδεξιά και οι πρακτικές της ΕΕ από τα χρονοντούλαπα της ιστορίας

Η Ευρώπη παλεύει εδώ και χρόνια να περιορίσει τον αριθμό των μεταναστών που εισέρχονται παράνομα, θεσπίζοντας όλο και πιο σκληρές πολιτικές.

Οι κινήσεις αυτές φαίνεται τώρα να αποδίδουν, με τον αριθμό των μεταναστών που περνούν σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μειώνεται δραματικά, σε σχέση με τα υψηλά επίπεδα του περασμένου έτους.

Όμως, παρά τη μείωση των αφίξεων των μεταναστών, το αντιμεταναστευτικό συναίσθημα ανθεί, με τους ηγέτες να υιοθετούν ή να εξετάζουν σκληρότερες πολιτικές που τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα θα απέφευγαν μόλις πριν από λίγα χρόνια.

Η αποστολή αιτούντων άσυλο σε τρίτες χώρες χωρίς να εξεταστούν τα αιτήματά τους δεν επιτρέπεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το διεθνές δίκαιο

Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι προσπαθεί να στείλει τους μετανάστες, που διασώθηκαν στη Μεσόγειο, στην Αλβανία. Η Γερμανία, μία από τις πιο φιλόξενες χώρες κατά τη διάρκεια του μεταναστευτικού κύματος το 2015, έχει επεκτείνει τις περιπολίες σε όλα τα χερσαία σύνορά της και η Πολωνία σχεδιάζει να εισαγάγει νομοθεσία για την προσωρινή αναστολή του δικαιώματος των νεοαφιχθέντων να ζητούν άσυλο.

Οι καταστολές έχουν εν μέρει καθοδηγηθεί από ξενοφοβικά, αντιμεταναστευτικά κόμματα που εκμεταλλεύονται τους φόβους για «ανεξέλεγκτη μετανάστευση». Τα επιχειρήματά τους κερδίζουν ένα πιο δεκτικό ακροατήριο από τους Ευρωπαίους που ανησυχούν ότι η εισροή μεταναστών είναι ανεξέλεγκτη και είναι απογοητευμένοι που περίπου το 80% των αποτυχημένων αιτούντων άσυλο δεν φεύγουν ποτέ, σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε.

Οι ηγέτες τους, ορισμένοι από τους οποίους βρίσκονται αντιμέτωποι με εκλογές, το έχουν λάβει υπόψη τους. Στη Γερμανία, οι Χριστιανοδημοκράτες – το κόμμα της πρώην καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, η οποία ως γνωστόν καλωσόρισε τους μετανάστες το 2015 – πιέζουν έντονα για αυστηρότερα μέτρα για τον έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης και προηγείται στις δημοσκοπήσεις, όπως αναφέρουν οι NYT.

«Η ακροδεξιά είναι η κυρίαρχη τάση όσον αφορά τη μετανάστευση τώρα», δήλωσε η Susi Dennison, ανώτερη συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων στο Παρίσι.

Αυστηρότερα μέτρα;

Η Ευρώπη έχει δοκιμάσει πολλές μεθόδους όλα αυτά τα χρόνια για να περιορίσει την άφιξη παράνομων μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων αμφιλεγόμενων προγραμμάτων που πλήρωναν χώρες όπως τη Λιβύη και την Τουρκία για να τους σταματήσουν να έρχονται από παράνομες και επικίνδυνες οδούς μέσω θαλάσσης.

Άλλα μέτρα θεωρήθηκαν είτε πολύ σκληρά είτε παράνομα. Μια έκθεση της Ε.Ε. του 2018 που περιγράφει τις επιλογές κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αποστολή αιτούντων άσυλο σε τρίτες χώρες χωρίς να εξεταστούν τα αιτήματά τους δεν επιτρέπεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το διεθνές δίκαιο.

Έτσι, ήταν ένα σημάδι του πόσο πολύ έχει μετακινηθεί η συζήτηση προς τα δεξιά όταν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επαίνεσε το σχέδιο της Ιταλίας να στείλει μετανάστες στην Αλβανία ως «εξωστρεφή σκέψη». Σύμφωνα με το σχέδιο της Μελόνι, οι μετανάστες θα ελέγχονται στην Αλβανία και θα παραμένουν σε κέντρα κράτησης, ενώ θα περιμένουν τις αποφάσεις επί των αιτήσεων ασύλου τους.

Αυτοί οι αυξημένοι συνοριακοί έλεγχοι φαίνεται να κάνουν τη διαφορά και να έχουν αλυσιδωτές αντιδράσεις.

Ένα πρόσφατο πρωινό στη γερμανική πόλη Görlitz, η οποία βρίσκεται στα πολωνικά σύνορα, η αστυνομία έκανε τυχαίους ελέγχους σε άτομα που περνούσαν στη Γερμανία με αυτοκίνητα και λεωφορεία από δύο από τις κύριες γέφυρες που διασχίζουν τον ποταμό Neisse, ζητώντας να δουν την ταυτότητά τους.

Ο Μίχαελ Ένγκλερ, αξιωματικός της ομοσπονδιακής γερμανικής αστυνομίας, δήλωσε ότι οι συνάδελφοί του σταματούν τώρα συνήθως περίπου δέκα μετανάστες την ημέρα, σε σύγκριση με περίπου 250 τον Οκτώβριο του περασμένου έτους. Ο λόγος, είπε: λιγότεροι μετανάστες καταφέρνουν να φτάσουν μέχρι εκεί, καθώς η Πολωνία -στην εξωτερική περιφέρεια του μπλοκ- σφίγγει τα δικά της σύνορα.

Τι πυροδοτεί το αντιμεταναστευτικό κλίμα

Ένας λόγος είναι ο τεράστιος αριθμός των μεταναστών την τελευταία δεκαετία και η αποτυχία πολλών κυβερνήσεων να τους ενσωματώσουν αποτελεσματικά. Μέρος της ευθύνης αποδίδεται επίσης σε εξτρεμιστικά κόμματα που υπερβάλλουν για το πρόβλημα και τους κινδύνους. Καθώς προσέλκυσαν ψηφοφόρους, ώθησαν επίσης τα πιο κεντρώα κόμματα να ακολουθήσουν πιο σκληρή γραμμή.

Ενώ ο αριθμός των μη εξουσιοδοτημένων μεταναστών που επιχείρησαν να περάσουν στην Ε.Ε. μειώθηκε κατά 43% τους πρώτους δέκα μήνες του τρέχοντος έτους σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι, αυτό ακολουθεί ένα έτος κατά το οποίο το μπλοκ γνώρισε τον υψηλότερο αριθμό τέτοιων διελεύσεων από το 2016. Εκείνη την περίοδο, η Ευρώπη βρισκόταν στη δίνη μιας μεταναστευτικής κρίσης που καθοδηγούνταν εν μέρει από περισσότερους από ένα εκατομμύριο Σύρους και Αφγανούς πρόσφυγες που έφευγαν από τον πόλεμο.

Σύμφωνα με την Frontex, τον οργανισμό εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., το 2023 σημειώθηκαν περίπου 380.000 παράτυπες διελεύσεις συνόρων στο μπλοκ.

Επιπλέον, σε περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια Ουκρανούς έχει προσφερθεί προσωρινή προστασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022.

Επίσης, η αγανάκτηση προκαλεί η αποτυχία απέλασης των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο, ένα έργο που μπορεί να είναι περίπλοκο.

Τι συμβαίνει στη Γερμανία

Συχνά οι χώρες προέλευσης των μεταναστών αρνούνται να τους πάρουν πίσω, ειδικά εάν οι άνθρωποι καταστρέφουν τα έγγραφα που αποδεικνύουν πού γεννήθηκαν. Ενώ η διαδικασία απέλασης καθυστερεί, οι μετανάστες μπορούν να μετακινηθούν απαρατήρητοι σε άλλες χώρες του μπλοκ, καθώς υπάρχουν λίγοι περιορισμοί στα ταξίδια μεταξύ πολλών ευρωπαϊκών εθνών.

Οργή για τους αιτούντες που δεν έλαβαν άσυλο ξέσπασε στη Γερμανία τον Αύγουστο, αφού ένας Σύρος του οποίου η αίτηση για άσυλο είχε απορριφθεί ομολόγησε ότι μαχαίρωσε θανάσιμα τρία άτομα και τραυμάτισε άλλους οκτώ σε ένα φεστιβάλ στην πόλη Solingen. Η επίθεση έγινε λίγους μήνες αφότου ένας αστυνομικός σκοτώθηκε σε επίθεση με μαχαίρι στο Mannheim. Ο Αφγανός που κατηγορήθηκε σε εκείνη την υπόθεση είχε επίσης αρνηθεί το άσυλο, αλλά στη συνέχεια παντρεύτηκε έναν Γερμανό και βρέθηκε στη χώρα νόμιμα.

Ωστόσο, ορισμένοι ηγέτες έχουν επίσης επισημάνει δημόσια την ανάγκη της Ευρώπης για εργάτες καθώς ο πληθυσμός στην Ευρώπη γερνάει και το ποσοστό γεννήσεων παραμένει χαμηλό, αφήνοντας κενά στο εργατικό δυναμικό.

Ο Πέδρο Σάντσεθ, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι η μετανάστευση «δεν είναι απλώς ζήτημα ανθρωπισμού, αλλά είναι επίσης απαραίτητη για την ευημερία της οικονομίας μας και τη βιωσιμότητα του κράτους πρόνοιας». Το κλειδί, είπε, «είναι στη σωστή διαχείριση».