Η ακτινογραφία των αλλαγών στη δικαιοσύνη

H ακτινογραφία των αλλαγών της δικαιοσύνης, εκείνων που έχουν ήδη ξεκινήσει, όπως ο δικαστικός χάρτης και η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, και εκείνων που έχουν ήδη δρομολογηθεί, – οι αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο, ο ψηφιακός φάκελος και οι εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης δικαστικών διαφορών μέσω της οδού της διαμεσολάβησης- παρουσιάστηκε σε εκδήλωση του υπουργείου Δικαιοσύνης, υπό την πολιτική του ηγεσία, που πραγματοποιήθηκε παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.

Η αίθουσα του συνεδριακού κέντρου της Εθνικής Ασφαλιστικής ήταν κατάμεστη από κόσμο. Η ηγεσία όλων των δικαστηρίων, δικαστικοί και εισαγγελικοί λειτουργοί, εκπρόσωποι δικηγορικών και συμβολαιογραφικών συλλόγων, πολιτικοί και εκπρόσωποι του Τύπου παρακολούθησαν το βίντεο που προβλήθηκε στην αρχή της εκδήλωσης με κωδικοποιημένες τις αλλαγές στο χώρο της δικαιοσύνης. Εκτός από το δικαστικό χάρτη, η δικαστική αστυνομία, θεσμός που ξεκίνησε επί των ημερών του πρώην υπουργού Κώστα Τσιάρα , ο οποίος ήταν επίσης παρών στην εκδήλωση, εμβληματικές αλλαγές σε πολλά πεδία απονομής δικαίου με σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία , αλλά και ο προγραμματισμός για τη δημιουργία νέων δικαστικών κτιρίων και ανακατασκευή των υπαρχόντων αποτέλεσαν τον «οδικό χάρτη» που είχε …ντυθεί με τηλεοπτικά πλάνα.

Ο Πρωθυπουργός με την έναρξη της ομιλίας του χαρακτήρισε τη δικαιοσύνη «οξυγόνο»

Η εκδήλωση του υπουργείου Δικαιοσύνης, υπό την πολιτική του ηγεσία, που πραγματοποιήθηκε παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.

Ο πυρήνας των αλλαγών

Στον πυρήνα αυτών των αλλαγών βρίσκονται οι πολίτες, οι οποίοι προσφεύγουν για την αναζήτηση δικαστικής προστασίας στο, κατά γενική ομολογία, ύστατο καταφύγιό τους, αλλά και η προσπάθεια επίλυσης των όποιων διαφορών μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα και με σεβασμό στα δικαιώματα όλων των διαδίκων, χωρίς ο χρόνος της έκδοσης της απόφασης να αποβαίνει σε βάρος της ποιότητας της απονομής της δικαιοσύνης.

Ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης προσέγγισε τις αλλαγές που φέρουν τη σφραγίδα του ιδίου και του υφυπουργού Δικαιοσύνης Ιωάννη Μπούγα επικαλούμενος μία φράση του Άλμπερτ Αϊνστάιν . « Ο «ασάλευτος χρόνος» της Ελληνικής Δικαιοσύνης, δίνει τη θέση του, στην κατά τον Αϊνστάιν, «επιτάχυνση του χρόνου». Μαζί με τις συντελούμενες μεγάλες αλλαγές της ψηφιακής μετάβασης, η Ελληνική Δικαιοσύνη εισέρχεται οριστικά στον 21ο αιώνα», είπε χαρακτηριστικά ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή του απευθυνόμενος σε ένα ακροατήριο που εδώ και πολλές δεκαετίες γνωρίζει εκ των έσω όλα τα προβλήματα και τις παθογένειες της δικαιοσύνης προσπαθώντας η κάθε μία και ο καθένας από το δικό του πόστο να εισφέρει στην καλύτερη λειτουργία του θεσμού που υπηρετούν, χωρίς να παραγνωρίζουν ότι τα βήματα που πρέπει να γίνουν είναι πολλά ακόμα για να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα που ανακύπτουν στην καθημερινή δικαστηριακή πρακτική.

Από την πλευρά του ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν παρέλειψε να αναφέρει με έμφαση ότι «όταν αναφερόμαστε, συνεπώς, στην ανάγκη τολμηρών, μεγάλων αλλαγών και μεταρρυθμίσεων, μιλώ σε έναν βαθμό και αυτοκριτικά στο όνομα πολλών προηγούμενων κυβερνήσεων που τελικά έμειναν μακριά από τα προβλήματα που συσσωρεύονταν, στρεφόμενες περιστασιακά μόνο προς τη Δικαιοσύνη, ενίοτε κιόλας για να την καταστήσουν βραχίονα δικών τους σκοπιμοτήτων. Τέτοιες εμπειρίες, δυστυχώς, έχουμε ακόμα και είναι πολύ νωπές».

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης

Ο Πρωθυπουργός με την έναρξη της ομιλίας του χαρακτήρισε τη δικαιοσύνη «οξυγόνο».

«Η Δικαιοσύνη είναι σαν το οξυγόνο. Η παρουσία της περνάει ίσως απαρατήρητη, αλλά η απουσία της καθιστά τη ζωή αδύνατη. Όπως το ανθρώπινο σώμα δεν επιβιώνει χωρίς οξυγόνο έτσι και η δημοκρατία δεν μπορεί να αναπνεύσει, δεν μπορεί να προοδεύσει, δεν μπορεί να εξελιχθεί χωρίς τον πνεύμονα της απονομής δικαίου».

Σε άλλο σημείο ο Πρωθυπουργός ανέφερε ότι «κεντρικό μέλημα της κυβέρνησης εδώ και 5 χρόνια αποτελεί η θωράκιση του κράτους δικαίου και ο εκσυγχρονισμός, η μεταρρύθμιση συνολικά, της Δικαιοσύνης, όχι γιατί μας λείπουν οι άξιοι δικαστές, όσο γιατί ειδικά το συγκεκριμένο πεδίο το πολιορκούν παθογένειες πολλών δεκαετιών».

Η ομιλία του υπουργού Δικαιοσύνης Γιώργου Φλωρίδη

Ο Υπουργός Δικαιοσύνης αναφέρθηκε στις εκτεταμένες αλλαγές στο ποινικό σύστημα της χώρας και τις διατάξεις για την ενδοοικογενειακή βία, η οποία ψηφίστηκε τον περασμένο Φεβρουάριο και ισχύει από την 1η Μαΐου ως νόμος 5090/2024, επισημαίνοντας ότι «αντιστρέψαμε την βασική, για πολλά χρόνια, αντίληψη, για την αντιμετώπιση των εγκληματούντων».

«Εφαρμόσαμε την βασική αρχή των πιο πετυχημένων ποινικών συστημάτων, σύμφωνα με την οποία δεν είναι το ύψος των ποινών και η λεγόμενη «εικονική αυστηρότητα», που αποτρέπουν την τέλεση των εγκλημάτων, αλλά η δημιουργία της βεβαιότητας στους υποψήφιους δράστες ότι για κάθε παράβαση θα υπάρχει ανάλογη τιμωρία, η οποία όμως θα εκτίεται. Αυτή είναι η αρχή, που δίνει σημαντικό βάρος στην προληπτική-αποτρεπτική λειτουργία του ποινικού συστήματος. Οι πρώτες ενδείξεις από την εφαρμογή των νέων Ποινικών διατάξεων είναι ενθαρρυντικές, αν και είναι νωρίς ακόμα για μια επιστημονικά αξιόπιστη αξιολόγηση. Η δεύτερη, όχι ιεραρχικά, αλλά εξόχως σημαντική προτεραιότητα που έθεσε ο Πρωθυπουργός, ήταν ότι έπρεπε να απαντήσουμε, επίσης εμπράκτως, στο ερώτημα που απασχολεί τον δημόσιο διάλογο χρόνια τώρα, εάν η ελληνική δικαιοσύνη είναι μεταρρυθμίσιμη. Η απάντηση δόθηκε σε λιγότερο από ένα χρόνο από την έναρξη της νέας κυβερνητικής θητείας. Την περασμένη άνοιξη η Βουλή ψήφισε, τη σημαντικότερη, κατά την άποψή μας, μεταρρύθμιση στον τομέα της Δικαιοσύνης. Τον Δικαστικό Χάρτη, με την κατάργηση των Ειρηνοδικείων και των Ειρηνοδικών και την ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, όπου παρατηρούνται και οι μεγάλες καθυστερήσεις στην έκδοση των δικαστικών αποφάσεων.

Μια προσπάθεια που ξεκίνησε πριν από 113 χρόνια με το νόμο ΓΩ/1911 της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά ουδέποτε τελεσφόρησε.

Η μεταρρύθμιση αυτή, εφαρμόζεται ήδη ως νόμος 5108/2024 από τον περασμένο Σεπτέμβριο, σε μεγάλο βαθμό επιτυχώς, χάρη στη συνεργασία των διοικήσεων των δικαστηρίων, των δικαστών, των δικηγόρων και των δικαστικών υπαλλήλων.

Αυτή η αλλαγή, είναι η βάση πάνω στην οποία στηρίζεται και θα στηριχθεί όλο το οικοδόμημα των αλλαγών στο Ποινικό Δίκαιο που ήδη εφαρμόζεται και στο Αστικό Δίκαιο που ακολουθεί. Είναι το εφαλτήριο, να προχωρήσει η Δικαιοσύνη στην επιτάχυνση των διαδικασιών της, στην γρήγορη, ποιοτική και αποτελεσματική λειτουργία της.

Σ’ αυτή τη βάση θεμελιώνεται και η επερχόμενη μεγάλη αλλαγή στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, που θα επιτρέψει επιτέλους στον δικαστή να ασχολείται με την ουσία των υποθέσεων που δικάζει και όχι με διαδικαστικές υπεκφυγές, ενώ ταυτόχρονα θα επιταχύνει την έκδοση των αποφάσεων.

Μια ακόμα εμβληματική αλλαγή με πολλαπλές θετικές συνέπειες στην ταχύτητα και ποιότητα απόδοσης της Δικαιοσύνης, είναι ήδη υπό επεξεργασία. Πρόκειται για την δημιουργία του Κώδικα Εναλλακτικής Επίλυσης των Διαφορών, που ελπίζουμε να ψηφιστεί μέχρι το επόμενο καλοκαίρι. Ένα σύγχρονο θεσμικό οικοδόμημα, που πιστεύουμε ότι θα συμβάλλει αποφασιστικά στην ταχεία επίλυση των διαφορών, εκτός της βασικής δικαιοδοτικής λειτουργίας, με την θετική και σημαντική συμβολή του δικηγορικού Σώματος.

Ο Γιώργος Φλωρίδης

Αυτό σημαίνει, περαιτέρω ενίσχυση της ταχύτητας στην απονομή της Δικαιοσύνης, όχι μόνο για τις υποθέσεις που θα επιλύονται στα πλαίσια αυτού του Κώδικα, αλλά γιατί αυτές οι υποθέσεις δεν θα φτάνουν στα τακτικά δικαστήρια και έτσι θα μειώνεται ακόμα περισσότερο ο φόρτος τους.

Αυτός ο νέος Κώδικας, ελπίζουμε ότι θα οδηγήσει και τις Νομικές Σχολές της χώρας, να εντάξουν τη διδασκαλία του στα μαθήματα κορμού. Οι Νομικές Σχολές όλου του κόσμου και φυσικά της χώρας μας, διδάσκουν στους μελλοντικούς δικηγόρους ότι βασικό στοιχείο του λειτουργήματός τους είναι η αντιπαράθεση, η «μάχη» σε εισαγωγικά με τον αντίδικό τους. Πιστεύουμε ότι είναι η εποχή να διδαχθούν και τις μεθόδους διαπραγμάτευσης και συναινετικής επίλυσης των διαφορών, προς όφελος όλων.

Επίσης, η σημαντική αλλαγή της Δικονομίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, που ξεκίνησε με πρωτοβουλία του ίδιου του δικαστηρίου, ενενήντα πέντε χρόνια μετά την ίδρυσή του το 1929, και η οποία ψηφίστηκε από τη Βουλή και εφαρμόζεται πλέον από τον περασμένο Σεπτέμβριο ως νόμος 5119/2024, έχει ήδη εισαγάγει το δικαστήριο σε μια νέα εποχή, η οποία προβλέπεται λαμπρή και αντάξια της ιστορίας του.

Όλες αυτές οι αλλαγές, που πραγματοποιήθηκαν και πραγματοποιούνται, γίνονται πάντα σε συνεργασία με όλους τους συντελεστές του τομέα της Δικαιοσύνης, αλλά και με το Κοινοβούλιο που έχει σταθερά τον κρίσιμο λόγο και ρόλο, υπηρετούν το βασικό ζητούμενο στον τομέα της Δικαιοσύνης, από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους: την επιτάχυνση της απονομής της.

Δικαιοσύνη που απονέμεται στο σωστό χρόνο, ενισχύει το κράτος δικαίου, αλλά κυρίως, την ανάγκη των πολιτών για γρήγορη δικαστική προστασία.

Ταυτόχρονα, βοηθάνε οι αλλαγές αυτές τη χώρα μας, να πετύχει καλύτερες αξιολογήσεις από τους Διεθνείς Οργανισμούς και τους Διεθνείς Οίκους αξιολόγησης.

Καλύτερες αξιολογήσεις, σημαίνει σοβαρά οικονομικά και όχι μόνο, οφέλη για την πατρίδα μας, κυρίως μέσω της μείωσης του κόστους δανεισμού. Στην πραγματικότητα, σημαίνει οφέλη εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, που αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε καλύτερη κρατική φροντίδα για τη δημόσια παιδεία, τη δημόσια υγεία και την περαιτέρω ισχυροποίηση του κοινωνικού κράτους.

Βρισκόμαστε σε έναν μεσοσταθμό ως προς την υλοποίηση αυτού του σχεδίου.

Σε ένα χρόνο από τώρα, πιστεύουμε ότι θα έχει συντελεστεί η συνολική αναρρύθμιση του τομέα της Δικαιοσύνης, με παρεμβάσεις στον Οργανισμό Δικαστηρίων, στον Κώδικα Δικηγόρων, στον Κώδικα Συμβολαιογράφων, στον Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων και στον Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών, καθώς και με τον εκσυγχρονισμό μετά από 80 χρόνια του κληρονομικού δικαίου.

Ο «ασάλευτος χρόνος» της Ελληνικής Δικαιοσύνης, δίνει τη θέση του, στην κατά τον Αϊνστάιν, «επιτάχυνση του χρόνου». Μαζί με τις συντελούμενες μεγάλες αλλαγές της ψηφιακής μετάβασης, η Ελληνική Δικαιοσύνη εισέρχεται οριστικά στον 21ο αιώνα».

Τα βασικά σημεία της ομιλίας του υφυπουργού Δικαιοσύνης Ιωάννη Μπούγα έχουν ως εξής:

«Αντιμετωπίζουμε τα ζητήματα της Ελληνικής Δικαιοσύνης, με απόλυτο σεβασμό προς την Ανεξαρτησία της, που αποτελεί ουσιώδες συστατικό του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Πεποίθησή μας είναι ότι τα μικρά και μεγάλα προβλήματα στο χώρο της Δικαιοσύνης επιλύονται μόνο με διάλογο και συναίνεση.

Οι συγκρούσεις πάση θυσία πρέπει ν΄ αποφεύγονται. Προϋπόθεση γι΄ αυτό είναι η ειλικρινής και διαρκής συνεργασία και ο σεβασμός του διακριτού ρόλου εκάστου μέρους και των θεσμικών λειτουργιών του: Του Υπουργείου, των Δικαστών και Εισαγγελέων, των Δικηγόρων, ως συλλειτουργών της Δικαιοσύνης, των συμβολαιογράφων, των δικαστικών υπαλλήλων και κάθε άλλου, που άμεσα ή έμμεσα εμπλέκεται στην απονομή της.

Δικαστικός Χάρτης

Ο νόμος 5108/2024 συνιστά εμβληματική μεταρρυθμιστική τομή. Για πρώτη φορά η Ελλάς αποκτά Δικαστικό Χάρτη, με την έννοια της θέσπισης ενός συνεκτικού νομοθετήματος, που να ορίζει τους γενικούς κανόνες απονομής της Δικαιοσύνης. Βασική ρύθμιση του Χάρτη η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας και η κατάργηση των Ειρηνοδικείων. Έγινε πραγματικότητα ένα κοινό και διαχρονικό αίτημα, ενώ ενισχύθηκε δομικά και λειτουργικά το δικαστικό σύστημα της Χώρας μας.

Περισσότεροι από 900 δικαστές με επιστημονική γνώση και εμπειρία μετά την ολοκλήρωση της επιμόρφωσής τους θα είναι απολύτως έτοιμοι να δικάζουν όλες τις υποθέσεις του πρώτου βαθμού πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης.

Με τον δικαστικό χάρτη έγινε με κριτήρια αντικειμενικά η κατανομή των δικαστικών σχηματισμών στην Ελληνική Επικράτεια. Με βάση τη νέα χωροταξία, οι δικαστικοί σχηματισμοί σήμερα πλέον ανέρχονται σε 113.

Ιωάννης Μπούγας

Κτηριακές υποδομές

Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελληνικής Δικαιοσύνης εξελίσσεται ένα κτηριακό πρόγραμμα, συνολικού προϋπολογισμού 450 εκατομμυρίων ευρώ για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων υποδομών αλλά και την ανέγερση νέων δικαστικών Μεγάρων με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του ΕΣΠΑ και εθνικούς πόρους.

Η νέα εποχή στην Δικαιοσύνη είναι ψηφιακή

Βρισκόμαστε σε διαρκή επικοινωνία με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και την Κοινωνία της Πληροφορίας και παρακολουθούμε την εξέλιξη των ψηφιακών έργων, συνολικού προϋπολογισμού 220.000.000ευρώ, ώστε να παραδοθούν εγκαίρως και όπως ακριβώς έχουν σχεδιασθεί.

Ιδίως ο ηλεκτρονικός φάκελος της δικογραφίας, θα σχηματίζεται με την κατάθεση του εισαγωγικού δικογράφου κατά την έναρξη της εκκρεμοδικίας. Θα περιέχει όλα τα διαδικαστικά και αποδεικτικά έγγραφα και τις δικαστικές αποφάσεις και θα μεταβιβάζεται ηλεκτρονικά στα Δικαστήρια των ενδίκων μέσων.

Η ψυχή της Δικαιοσύνης είναι οι άνθρωποι, που την υπηρετούν.

Οι δικαστικοί και εισαγγελικοί λειτουργοί, οι δικηγόροι ως συλλειτουργοί της, οι δικαστικοί υπάλληλοι, οι συμβολαιογράφοι οι δικαστικοί επιμελητές. Η Ελλάδα διαθέτει το μεγαλύτερο αριθμό δικαστών, σε σύγκριση με τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης, ωστόσο δεν αξιοποιούνται πλήρως.

Προκειμένου οι δικαστές μας να ασχολούνται με τα αμιγώς δικαιοδοτικά τους καθήκοντα πολλές χιλιάδες υποθέσεων, ήσσονος νομικής και αποδεικτικής δυσχέρειας μεταφέρθηκαν σε δικηγόρους. Με το δικαστικό χάρτη προβλέπεται το ΤΑΧ.ΔΙΚ. να αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση των διαδικασιών για προμήθειες υλικών και επισκευές δικαστικών μεγάρων. Απαλλάσσουμε έτσι τους δικαστές μας από ένα μεγάλο γραφειοκρατικό άχθος.

Από 2022 έως το τέλος του επόμενου δικαστικού έτους θα έχουν προσληφθεί 1.050 περίπου δικαστικοί υπάλληλοι έναντι 750 που θα αποχωρήσουν».