Πρώτο, ιστορικό πορτρέτο άστρου σε άλλο γαλαξία

Χρησιμοποιώντας ένα από τα ισχυρότερα οπτικά τηλεσκόπια του κόσμου, αστρονόμοι κατάφεραν για πρώτη φορά να ζουμάρουν στην επιφάνεια ενός άστρου έξω από τον δικό μας Γαλαξία -ένας τεχνικός άθλος που μεταξύ άλλων μας δίνει μια εικόνα για τον αναπόφευκτο θάνατο του Ήλιου.

Από την εποχή του Γαλιλαίου μέχρι σχετικά πρόσφατα, ακόμα και τα πλησιέστερα και μεγαλύτερα άστρα δεν ήταν ορατά παρά ως σημειακές κουκίδες.

Χάρη όμως στην πρόοδο της τεχνολογίας, τα σημερινά τηλεσκόπια μπορούν να διακρίνουν πλανήτες που περιφέρονται γύρω από κοντινά άστρα, ή ακόμα και να ζουμάρουν στην επιφάνεια άστρων εντός του Γαλαξία.

Η νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Astronomy & Astrophysics κοιτάζει πολύ μακρύτερα, μέχρι το Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου -έναν από τους μικρούς δορυφόρους γαλαξίες του Μίλκι Ουέι, ορατός με γυμνό μάτι στον ουρανό του νότιου ημισφαιρίου.

Συγκεκριμένα, οι παρατηρήσεις αφορούν το άστρο WOH G64, το βρίσκεται στην εντυπωσιακή απόσταση των 160.000 ετών φωτός από τη Γη, περίπου 1,6 φορές η διάμετρος του Γαλαξία.

To άστρο περιβάλλεται από ένα ωοειδές κέλυφος αερίου  (ESO/K. Ohnaka et al.)

Το άστρο είναι τόσο ευδιάκριτο λόγω του πελώριου μεγέθους του. Πρόκειται για έναν «ερυθρό γίγαντα», ένα άστρο παραπλήσιου μεγέθους με τον Ήλιο το οποίο έχει εξαντλήσει τα πυρηνικά του καύσιμα και έχει διογκωθεί κατά εκατοντάδες φορές, πριν τελικά καταρρεύσει και μετατραπεί σε λευκό νάνο.

Το WOH G64, ένα από τα μεγαλύτερα άστρα που γνωρίζουμε στο Σύμπαν, είναι 2.000 φορές πιο μεγάλο από τον Ήλιο και 282.000 φορές πιο φωτεινό.

«Για πρώτη φορά, καταφέραμε να ζουμάρουμε στην επιφάνεια ενός ετοιμοθάνατου άστρου έξω από τον Μίλκι Ουέι» δήλωσε σε δελτίο Τύπου ο Κείτσι Ονάκα του Πανεπιστημίου «Αντρές Μπέλο» στη Χιλή, επικεφαλής της διεθνούς μελέτης.

«Ανακαλύψαμε ένα ωοειδές κέλυφος να περιβάλλει το άστρο» συνέχισε. «Είμαστε ενθουσιασμένοι επειδή μπορεί να σχετίζεται με τη δραματική εκτίναξη υλικού από το ετοιμοθάνατο άστρο πριν εκραγεί σε σουπερνόβα.

Ο ερυθρός γίγαντας και το κέλυφός του σε καλλιτεχνική απεικόνιση (ESO/L. Calçada)

Η μελέτη κατέστη εφικτή χάρη στην τελευταία αναβάθμιση του «Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLΤ) που διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Αστεροσκοπείου του Νότου (ESO) στη Χιλή. Πρόκειται για τέσσερα επιμέρους οπτικά τηλεσκόπια που μπορούν να λειτουργήσουν από κοινού για να προσφέρουν εικόνες εξαιρετικά υψηλής ανάλυσης.

Η σύγκριση των δεδομένων με παλαιότερες παρατηρήσεις του ερυθρού γίγαντα WOH G64 δείχνουν ότι η φωτεινότητα του άστρου μειώνεται.

«Διαπιστώσαμε ότι το άστρο έχει περάσει σημαντικές αλλαγές τα τελευταία δέκα χρόνια, κάτι που μας προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τη ζωή ενός άστρου σε πραγματικό χρόνο» σχολίασε ο Γκερντ Βάιγκελτ του Ινστιτούτου Ραδιοαστρονομίας «Μαξ Πλανκ» στη Βόννη.

H θέση του άστρου στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου πάνω από τα τηλεσκόπια του VLT (ESO/K. Ohnaka et al./Y. Beletsky)

Οι ερευνητές υποψιάζονται ότι η λαμπρότητα  του άστρου μειώνεται λόγω των αερίων που εκτινάσσονται και κόβουν τη θέα.

Το άστρο θα είναι όλο και πιο δύσκολο να παρατηρηθεί καθώς γίνεται όλο και χλωμότερο. Όταν όμως έρθει η έκρηξη σουπερνόβα, οι αστρονόμοι θα είναι έτοιμοι να την καταγράψουν με κάθε λεπτομέρεια.

O Ήλιος δεν διαθέτει αρκετή μάζα για να εκραγεί σε σουπερνόβα, θα περάσει όμως στην φάση του ερυθρού γίγαντα σε περίπου 5 δισεκατομμύρια χρόνια.

Η νέα μελέτη δίνει έτσι μια εικόνα για το πώς θα μοιάζει ο Ήλιος όταν φουσκώσει και καταπιεί τους πλησιέστερους πλανήτες, τον Ερμή και την Αφροδίτη, πιθανώς όμως και τη Γη.