Το Εθνικό Βραβείο των ΗΠΑ στον Πέρσιβαλ Έβερετ για τη διασκευή του Μαρκ Τουέιν

Από χθες το βράδυ ο αμερικανός συγγραφέας Πέρσιβαλ Εβερετ είναι ο κάτοχος του Εθνικού Βραβείου Λογοτεχνίας των ΗΠΑ (National Book Award), από τα σημαντικότερα του είδους, για το μυθιστόρημα «James» (εκδ.Doubleday). Ενα αφήγημα με «αρχή, μέση και τέλος» και ένα βασικό εύρημα: την ιστορία του Χάκλμπερι Φιν και του σκλάβου Τζιμ μέσα από τα μάτια και τη φωνή του δεύτερου. Οι χαρακτήρες της κλασικής περιπέτειας του Μαρκ Τουέιν αναφέρονται και εδώ, αλλά αυτή τη φορά η αφήγηση ανήκει στον μαύρο αντιήρωα. Ως ένα σημείο, λοιπόν, είναι βιβλίο της εποχής του – και παίρνει νέες διαστάσεις μετά τον εκλογικό θρίαμβο Τραμπ –, χωρίς αυτό να είναι το βασικό του χαρακτηριστικό.

Στα βασικά της πλοκής: ο σκλάβος Τζιμ της Μις Γουότσον γίνεται ο βασικός χαρακτήρας στο μυθιστόρημα, αποκτά φωνή και μέσα από τα δικά του μάτια ξαναβλέπουμε τον κόσμο του Μισισίπι στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν η κατάργηση της δουλείας είναι το κεντρικό ζήτημα του νέου έθνους (θίγεται αρκετές φορές μέσα στο βιβλίο). Ο Τζιμ έχει την οικογένειά του, την οποία χρειάζεται να αποχωριστεί για να δραπετεύσει καθώς μαθαίνει ότι η Γουότσον θέλει να τον πουλήσει στη Νέα Ορλεάνη. Στην απόδραση προς το ποτάμι συναντιέται – όπως και στο πρωτότυπο – με τον Χακ Φιν για να συνεχίσουν μαζί το ταξίδι. Στο τέλος θα πρέπει να καταφύγει στο Μιζούρι, όπου ένας λευκός έχει αγοράσει τη γυναίκα και την κόρη του. Για να είναι πιο «πιστός» στον μύθο του πρωτοτύπου ο βετεράνος Εβερετ διατηρεί τις ντοπιολαλιές των μαύρων. Σε μία από αυτές, άλλωστε, μιλάει ο Τζιμ – Τζέιμς του τίτλου (και αυτό καθιστά δύσκολο το έργο ενός επίδοξου μεταφραστή).

Λογοτεχνικότητα

Ο 68χρονος Έφερετ συμμετέχει σίγουρα στη συζήτηση για τη διαφορετικότητα και τη «συμπερίληψη», αλλά δεν θέλει να κριθεί σε αυτό το επίπεδο. Γι’ αυτό είναι εμφανής η διάθεσή του να προσφέρει μία ολοκληρωμένη ιστορία με διακριτούς χαρακτήρες και βάθος. Από τη στιγμή που το «James» απευθύνεται στη βιβλιοφιλική κοινότητα, έχει πολλές αρετές για να αρέσει. Βασίζεται σε έναν τίτλο κλασικό, που αποτελεί από μόνος του αναφορά στην παγκόσμια λογοτεχνία. Απολύτως ταυτισμένο με τη νεανική-και-ταυτόχρονα-«ενήλικη» λογοτεχνία. Δεύτερον, σίγουρα «αφουγκράζεται» την εποχή μας – πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει; –, χωρίς όμως να γίνεται σημαία. Και ο Εβερετ, όπως όλοι, θέλει να κριθεί στο επίπεδο της λογοτεχνικότητας. Εκεί φαίνεται να έχει δώσει τη μεγαλύτερη μάχη. Ο Τζιμ είναι ένας χαρακτήρας με σάρκα και οστά, πραγματική «φωνή» (κάποια στιγμή διδάσκει στα παιδιά του πώς πρέπει να μιλάνε τα «νέγρικα» για να αρέσουν στους λευκούς), αδυναμίες και αρετές. «Είσαι ένα μυστήριο» για μένα, του λέει ο Χακ Φιν αποτυπώνοντας τη στάση της φιλελεύθερης κοινωνίας απέναντι στους μαύρους και το γεγονός ότι και οι δύο κοινότητες έτρεφαν τις ίδιες ελπίδες απέναντι στο νεαρό έθνος όπου μπορούσαν να συμβιώσουν. Ως ανάγνωσμα πάλι πατάει στους άξονες «ήρωας δραπετεύει – ταξιδεύει στο ποτάμι – μαζί με τον φίλο του» και με έναν τρόπο απευθύνεται επίσης σε νεότερες ηλικίες.

Ο Π. Εβερετ γεννήθηκε το 1956 στο Fort Gordon της Τζόρτζια και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Νότια Καρολίνα. Σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι και στο Πανεπιστήμιο του Ορεγκον κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Brown. Σήμερα είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, όπου διευθύνει το Τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας. Από τον Gutenberg κυκλοφόρησαν νωρίτερα μέσα στη χρονιά τα «Δέντρα» (μτφ. Παναγιώτης Τομαράς), όπου μια σειρά δολοφονιών φέρεται να συνδέεται με το λιντσάρισμα του 14χρονου Αφροαμερικανού Εμετ Τιλ, μισό αιώνα νωρίτερα. Στα ελληνικά τον γνωρίσαμε από τα βιβλία των εκδ. Πόλις: «Το σβήσιμο» (2004), «Αμερικανική έρημος» (2006), «Πληγωμένοι» (2008) και «Η θεραπεία του νερού» (2013).