Τζον Κένεντι: Το «πορτρέτο» του από τον εμβληματικό Λέοντα Καραπαναγιώτη

Στις 22 Νοεμβρίου 1963, μια σειρά από πυροβολισμούς στο Ντάλας των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής οδηγεί σε ένα από τα πιο συνταρακτικά γεγονότα του 20ου αιώνα, τη δολοφονία του αμερικανού προέδρου, Τζον Κένεντι.

Ο Κένεντι δεν ήταν μόνο ο πολιτικός ηγέτης της μίας από τις δύο υπερδυνάμεις εκείνης της εποχής. Ήταν ένας παγκόσμια δημοφιλής σταρ των ’60s, που με την επίσης δημοφιλή σύζυγό του Τζάκι, αποτελούσαν ένα από τα κορυφαία σε δημοτικότητα και προβολή ζευγάρια του πλανήτη.

Όμως, ποιος πραγματικά, και σε βάθος, ήταν ο Τζον Κένεντι; Έχουμε την τύχη να έχουμε στη διάθεσή μας, το «πορτραίτο» του αμερικανού ηγέτη από τον εμβληματικό δημοσιογράφο και μετέπειτα διευθυντή της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ», Λέοντα Καραπαναγιώτη.

Πορτρέτο

Ο Κένεντι δολοφονήθηκε πριν καν συμπληρώσει το τρίτο έτος της θητείας του προέδρου των ΗΠΑ. Λίγα χρόνια νωρίτερα, όταν αναλάμβανε τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο του 1961, ο Καραπαναγιώτης έγραφε στο περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» για τον Τζον Κένεντι που ο ίδιος γνώρισε, καθώς τον είχε ακολουθήσει σε ένα μεγάλο μέρος της προεκλογικής του εκστρατείας.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 21.1.1961, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Με το πρόσωπο αρρυτίδωτο, τα μαλλιά άφθονα και συχνά άτακτα, το χαμόγελο πλατύ, τα μάτια καθαρά, τους ώμους ανασηκωμένους, τα βήματα μεγάλα, τις κινήσεις άνετες, αν και καμμιά φορά απότομες, την φωνή ευχάριστη, αν και καμμιά φορά σκληρή, τα ρούχα μάλλον αυστηρά, συνήθως κομψά, πάντα νεανικά, ο κ. Κέννεντυ δεν δείχνει τα 43 του χρόνια, και όταν, σε μία δύσκολη στιγμή, συγκεντρώνεται, δεν δείχνει ούτε τα σαράντα.

»Όλα του τα πλέον εμφανή χαρακητριστικά, όπως η χάρη, η ειλικρίνεια της όψης του, η θερμότητα με την οποία αναπτύσσει τα επιχειρήματά του, οι συνεχείς αναφορές στους λόγους του είτε στο ιστορικό παρελθόν, είτε στα λόγια και τα βιβλία των καθηγητών του, η κάπως ακατάστατη κομψότητά του, η αδυναμία που τρέφει για τις “ιδέες” και η εκτίμηση την οποία επίσης τρέφει για τον “ρεαλισμό”, προδίδουν τον φοιτητή ή τον πανεπιστημιακό διδάκτορα.

Περίπλοκη κλειστή προσωπικότητα

(…) Όλοι όσοι τυχαίνει να έλθουν σε μία κάπως πιο συχνή τριβή μαζί του. Οι τελευταίοι βρίσκουν τελικά στον Κέννεντυ έναν άνθρωπο περίπλοκο, ασφαλώς όχι εύκολο, πολύ συχνά κλειστό.

»Από τους ανθρώπους που αποτελούν, το “επιτελείο” του, που εργάζονται, από αρκετά ήδη χρόνια, στο πλευρό του (…) κανείς δεν τολμά να πη πως τον ξεύρει πολύ καλά.

»Παρά τις ώρες που πέρασαν κουβεντιάζοντας μαζί του-και ο καινούργιος πρόεδρος αγαπά να συζητή θέματα πολλά και ποικίλα με ανθρώπους που έχουν  μία ειδικότητα σ’ αυτά, παρά τα παιχνίδια γκολφ που έπαιξαν μαζί του (γιατί ο κ. Κέννεντυ αγαπά, όπως και ο Πρόεδρος Αϊζενχάουερ, το γκόλφ, χωρίς να κάνη επίδειξη της αδυναμίας του αυτής) παρά τους λόγους που του έγραψαν και τους οποίους τόσες φορές ο υποψήφιος πρόεδρος άλλαξε ενώ τους εκφωνούσε ομολογούν, την ώρα των απολογισμών, ότι πολλές πτυχές του χαρακτήρα του τους ξεφεύγουν.

»Στη συνομιλία δεν δείχνεται κλειστός και, αντίθετα, δείχνει περιέργεια και ενδιαφέρον, ανοίγεται, συζητεί, ακούει και αντικρούει. Αλλά ο συνομιλητής του φεύγει συνήθως με την εντύπωση ότι, ενώ είχε την ευκαιρία να συζητήση με τον κ. Κέννεντυ, δεν έμαθε πολλά για τον ίδιο τον άνθρωπο τον οποίο μόλις έχει αφήσει.

Τζον Κένεντι

Eνθουσιασμός και υστερία

»Στους δρόμους δημιουργεί πολύ εύκολα κύματα ενθουσιασμού και, συχνά, υστερίας. Οι άνθρωποι, τώρα, που εργάζονται μαζί του, τον εκτιμούν, τον θαυμάζουν, τον συμπαθούν, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι αποκτούν μαζί του την οικειότητα και την στενή επαφή που είναι απαραίτητες προϋποθέσεις της αγάπης.

»Ο ίδιος ο κ. Κέννεντυ δεν είναι αγέρωχος, δεν είναι άκαμπτος, δεν είναι υπεροπτικός και, αντίθετα, μάλιστα, είναι από εκείνους που είναι πάντα πρόθυμοι να ακούσουν τις γνώμες τρίτων και οι οποίοι, πράγμα σπανιώτερο είναι έτοιμοι να παραδεχθούν τα σφάλματά τους.

(…)

Θάρρος, ακαμψία και πείσμα

»Ολοι – οι φίλοι όπως και οι εχθροί – του αναγνωρίζουν τα τρία αυτά χαρακτηριστικά. Θάρρος επέδειξε την εποχή του πολέμου όταν υπηρετούσε στον Ειρηνικό με το Αμερικανικό Ναυτικό, Ακαμψία επιδεικνύει πολύ συχνά όταν αρνήται να συμμορφωθή με ωρισμένους από τους κανόνες του Αμερικανικού πολιτικού παιχνιδιού, κάθε φορά που κρίνει ότι οι κανόνες αυτοί αντιβαίνουν, στην ατομική του αξιοπρέπεια.

»Πείσμα, τέλος, επέδειξε από τη στιγμή που απεφάσισε, αμέσως μετά την αποτυχία του κ. Στήβενσον στις εκλογές του 1956, να επιζητήση το χρίσμα του Δημοκρατικού κόμματος για το αξίωμα του προέδρου, ως την ώρα που καταμετρήθηκαν οι ψήφοι και αναδείχθηκε από τις κάλπες νικητής.

Τρεις μειονότητες

»Η διακριτικότητά του, η ακαμψία του, ο κλειστός του χαρακτήρας, οφείλονται μήπως στο γεγονός ότι ο κ. Κέννεντυ είναι μια ιδιάζουσα προσωπικότητα ακριβώς επειδή ανήκει σε τρεις διαφορετικές μειονότητες, μία θρησκευτική -είναι καθολικός- μία εθνική -είναι Ιρλανδικής καταγωγής- μία κοινωνική -είναι εκατομμυριούχος- ;

»Πολλοί το έχουν νομίσει και έχουν πρεσβεύσει ότι η οικονομική του κατάσταση του δημιουργεί την φυσική άνεση που φαίνεται να αισθάνεται, ότι η θρησκευτική του πίστη τον έχει κάνει άκαμπτο και ότι το σύμπλεγμα που του δίδει η αίσθηση ότι ανήκει σε μία εθνική μειονότητα τον έχει κάνει περισσότερο αποφασισμένο να “φθάση”, να επιτύχη μ’ άλλα λόγια στους σκοπούς που έθεσε στον εαυτό του για την ζωή του.

Αντίπαλοι

»Οι αντίπαλοί του τον κατηγορούν για σκληρό και αμείλικτο. Δεν έχουν τελείως άδικο: Ο πρόεδρος Κέννεντυ είναι ένας άνθρωπος αποφασισμένος να πραγματοποιήση τις φιλοδοξίες του και ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά τον κόσμο της πολιτικής ώστε να μην του απομένουν πολλές ψευδαισθήσεις και να μην αφίνη στους υπολογισμούς του, μεγάλο τόπο σε καθαρώς συναισθηματικούς παράγοντες.

»Σαν πολιτικός είναι ικανός, σαν οργανωτής εξαίρετος και σαν μαχητής δεν ξέρει τι θα πη κόπος, αλλά ξέρει, αντίθετα, πολύ καλά τι θα πουν συμβιβασμοί ή τακτικές υποχωρήσεις. Όλα αυτά όμως είναι πράγματα φυσικά σ’ έναν άνθρωπο αποφασισμένο να “φθάση” και να “επιτύχη” στον σκληρό κόσμο της Αμερικανικής πολιτικής.

»Εκείνο που είναι περισσότερο ενδιαφέρον -ακριβώς γιατί δεν είναι τόσο συνηθισμένο και γιατί τον κάνει να διακρίνεται από τους άλλους συναδέλφους του της πολιτικής ζωής -είναι ότι διαμόρφωσε βαθμιαία πεποιθήσεις τις οποίες δεν είναι διατεθειμένος να θυσιάση και ότι έχει ιδέες τις οποίες θεωρεί βασικές και τις οποίες αρνείται να μεταβάλη σε αντικείμενα συνδιαλλαγών. Χωρίς να είναι διανοούμενος, διαβάζει πολύ και χωρίς να είναι δογματικός, δεν εγκαταλείπει τις θέσεις του.

(…)

Ιδέες

»Ο ίδιος ομολογεί ότι στην πολιτική του σταδιοδρομία ξεκίνησε με ιδέες μάλλον συντηρητικές και προσανατολίστηκε μόνο βαθμιαία προς τον φιλευθερισμό. Έτσι, όταν το 1954 η Αμερικανική Γερουσία υιοθέτησε μια πρόταση μομφής εναντίον του διαβοήτου Μακκάρθυ, ο τότε γερουσιαστής Κέννεντυ ήταν μεταξύ εκείνων που δεν έλαβαν μέρος στην ψηφοφορία.

(…)

»Στις ιδιωτικές του συνομιλίες, λέγει ότι το 1954 ήταν μάλλον συντηρητικός και δεν είχε αντιληφθή την φθορά που προκαλούσε στην Αμερικανική δημοκρατία το μακκαρθικό κύμα. Ίσως, πράγμα που ο ίδιος δεν αναφέρει, να έπαιξε στην περίπτωση εκείνη κάποιο ρόλο και το γεγονός ότι ο Μακκάρθυ ήταν, επίσης, ένας Ιρλανδός καθολικός…

»Ανεξάρτητα από την όχι τόσο ευχάριστη αυτήν υπόθεση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Κέννεντυ είναι ένας από τους ανθρώπους που ωριμάζουν με μεγάλη ταχύτητα. Φαίνεται ότι άρχισε την πολιτική του σταδιοδρομία περισσότερο για να ικανοποιήση τις φιλοδοξίες της οικογένειάς του παρά τις ιδικές του.

»Αλλά από την στιγμή που εισήλθε στην πολιτική, θέλησε να κινηθή μόνος. Κατέβαλε σοβαρές προσπάθειες για να εξοικειωθή με τα προβλήματα που έπρεπε να αντιμετωπίση σαν γερουσιαστής και ένοιωσε γρήγορα την ανάγκη για στερεώτερες βάσεις από τον εύκολο εμπειρισμό των περισσοτέρων συναδέλφων του.

Κράμα

»Σήμερα, είναι ένα κράμα ιδεαλισμού και ρεαλισμού. Εξακολουθεί να τρέφεται από μία πίστη στα πεπρωμένα της χώρας του και στον ρόλο τον οποίο καλείται να παίξει στη διεθνή σκηνή.

»Γι’ αυτόν, η Αμερική είναι μία χώρα που θα πρέπει να προσαμοσθή περισσότερο στα φιλελεύθερα ιδανικά που πρεσβεύει και προβάλλει, αν πρόκειται να πείση για την αξία τους τον υπόλοιπο κόσμο.

»Ο ίδιος αισθάνεται μεγαλύτερη αγωνία από τους προκατόχους του για την έκβαση του σημερινού ανταγωνισμού ανάμεσα στους δύο κόσμους και πιστεύει ότι ο κάπως κυνικός “ρεαλισμός” που εχαρακτήρισε κατά τα τελευταία έτη τόσες και τόσες ενέργειες της Αμερικανικής διπλωματίας, έφθειρε ένα μέρος από το γόητρον των Ηνωμένων Πολιτειών.

»Χωρίς να είναι ξένος, όπως άλλωστε δείχνει καθαρά και η πολιτική του επιτυχία προς τον “ρεαλισμό”, ενδιαφέρεται περισσότερο για τα θεμέλια πάνω στα οποία κτίζονται οι πολιτικές επιτυχίες. Δεν είναι ούτε αφελής, ούτε κυνικός.

(…)

»Η σοβαρότητα με την οποία έγινε χθες η εγκατάστασή του κ. Κέννεντυ υποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο ο καινούργιος πρόεδρος αντιμετωπίζει τα καθήκοντά του. Είναι αποφασισμένος, από το “υψηλό και μοναχικό αξίωμά του”, να οδηγήση την Αμερική στη “νέα μεθόριο” που υπήρξε και το προεκλογικό του σύνθημα».

Η μοίρα, όμως, είχε άλλα σχέδια τον Τζον Κένεντι.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η δολοφονία

Όπως γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 23 Νοεμβρίου 1963: «Ο Πρόεδρος Τζων Φιτζέραλντ Κέννεντυ εδολοφονήθη σήμερον την μεσημβρίαν, πληγείς εις το κρανίον διά σφαίρας τυφεκίου ενώ διήρχετο επ’ αυτοκινήτου κεντρικήν οδόν του Ντάλλας, πρωτευούσης του Τέξας, έχων την σύζυγόν του Ζακελίν παρά το πλευρόν του.

»Εξέπνευσε, μίαν περίπου ώραν μετά τον θανάσιμον τραυματισμόν του, εις νοσοκομείον της πόλεως. Ολίγας ώρας αργότερον συνελήφθη άτομον ονόματι Λη Χάρβεϋ Όσβαλντ, πρόεδρος της επιτροπής “Δικιαοσύνη διά την Κούβαν”, o οποίος είχε ζήσει και εις την Σοβιετικήν Ένωσιν και ο οποίος θεωρείται ως ο κυριώτερος ύποπτος διά την δολοφονίαν»

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η Τζάκι Κένεντι

»Η κ. Ζακελίν Κέννεντυ, η οποία εδέχθη εις την αγκάλην της τον θανασίμως τραυματισμένον σύζυγόν της, ανεφώνησεν: “Ω, όχι!”

(…)

»Τρεις πυροβολισμοί ηκούσθησαν εις το σημείον εκείνο. Αίμα έρρευσεν από την κεφαλήν του Προέδρου και η κ. Ζακελίν Κέννεντυ, η οποία ευρίσκετο επίσης εντός του αυτοκινήτου, ανεπήδησε και ανέκραξε: “Μη”.

»Εκ των σφαιρών ετραυματίσθη εντός του αυτοκινήτου κυβερνήτης του Τέξας κ. Τζων Κόνναλυ.

(…)

»Ο Πρόεδρος εσωριάσθη εντός του αυτοκινήτου με το πρόσωπον εις το δάπεδον. Η κ. Κέννεντυ, κλαίουσα, επεχείρησε να κρατήση την αιμόφυρτον κεφαλήν του συζύγου της. “Ω, όχι” εκραύγαζε».

«ΤA NEΑ», 23.11.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Από τα πρώτα, μετά τη δολοφονία, λεπτά υπ’ αριθμόν 1 ύποπτος θεωρήθηκε ο Λί Χάρβεϊ Όσβαλντ.

«Ο αστυνομικός Γκάναουεϊ εδήλωσεν ότι ο συλληφθείς ειργάζετο ως υπάλληλος εις το κτίριον, πλησίον του τόπου της δολοφονίας, όπου ευρέθη το τυφέκιον με το οποίον πιστεύεται ότι εδολοφονήθη ο Τζων Κέννεντυ. (…) Εγνώσθη ότι ο Όσβαλντ ευρίσκετο εντός του κτιρίου της αποθήκης των 12ην τοπικήν ώραν, ήτοι ημίσειαν ώραν προ της αποπείρας.

H σύλληψη του Όσβαλντ

»Η σύλληψις του Όσβαλντ, ο οποιός έχει μεταφερθή εις τας φυλακάς του Φορτ Ουώρθ, εγένετο υπό δραματικάς συνθήκας εντός κινηματοθέατρου. (…) Εις υπάλληλος του κινηματογράφου τούς είπεν ότι εν άτομον, φέρον υποκάμισον χρώματος καφέ είχεν εισέλθει εις την σκοτεινήν αίθουσαν του κινηματογράφου ολίγα λεπτά προηγουμένως.

»Οι αστυνομικοί επεσήμανον τον ύποπτον και ο Τίπιτ (σ.σ. αστυνομικός) επυροβόλησεν εναντίον του. Ο ύποπτος ανταπέδωκε τον πυροβολισμόν, με αποτέλεσμα τον φόνον του Τίπιτ.

»Ο Μακντόναλντ (σ.σ. αστυνομικός) ώρμησεν εναντίον του υπόπτου, ο οποίος εψιθύρισεν: “Όλα ετελείωσαν τώρα”. Οι δύο άνδρες επάλαισαν επί των καθισμάτων πριν ο Μακντόναλντ κατορθώση να καταβάλη τον ύποπτον, ο οποίος τελικώς συνελήφθη.

(…)

»Μετά ανάκρισιν δύο ωρών, πάντως, ο Όσβαλντ εξηκολούθει να αρνήται την ενοχήν του εις την δολοφονίαν του Προέδρου».

Τελικά ο Όσβαλντ θα δολοφονηθεί, από τον ιδιοκτήτη νυχτερινού κέντρου Τζακ Ρούμπι, τρεις ημέρες αργότερα στις 24 Νοεμβρίου, μπροστά τα ματιά των αστυνομικών στην έξοδο του Δημαρχείου του Ντάλλας, όπου στεγαζόταν και το αστυνομικό τμήμα.

Όπως γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ» της 25ης Νοεμβρίου 1963:

«Ενώ ο δολοφονηθείς πρόεδρος Κέννεντυ κηδεύεται σήμερον, εν μέσω παναμερικού ολοφυρμού και παγκοσμίου πένθους, ως μέγας ήρως και μάρτυς, μέγα ζήτημα εδημιουργήθη εις τας Ηνωμένας Πολιτείας λόγω του επακολουθήσαντος χθες φόνου, του κατηγορηθέντος διά την δολοφονίαν Λη Χάρβεϋ Όσβαλντ, υπό μυθιστορηματικάς και λίαν περιέργους και υπόπτους συνθήκας».

Πολλές θεωρίες έχουν εκφραστεί για το ποιος μπορεί να βρισκόταν πίσω από τη δολοφονία του Τζον Κένεντι (πχ. η CIA ή η μαφία), χωρίς όμως να έχει επιβεβαιωθεί κάποια από αυτές.