Το Ουκρανικό «περιμένοντας τον Τραμπ»

Γράφει ο Παναγιώτης Τσάκωνας*

Μετά από 1.000 μέρες από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και 4.000 μέρες από την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία, οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές αναδιατάσσονται έχοντας στραμμένο το βλέμμα τους στις δυνητικές εξελίξεις που προοιωνίζεται η νίκη του Ντόναλντ Τράμπ στις προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Εξελίξεις που σύμφωνα με τις προεκλογικές εξαγγελίες του νέου αμερικανού προέδρου μοιάζουν «δυνητικά θετικές» για την Ρωσία, η οποία αισθάνεται ότι ο χρόνος κυλά υπέρ της στο πολεμικό μέτωπο και «πιθανά αρνητικές» για την Ουκρανία, όπου η ρωσική στρατιωτική πίεση δείχνει όλο και περισσότερο να αποδίδει.

Η συνειδητή κλιμάκωση που αποφάσισε ο Μπάιντεν

Είναι σε αυτή ακριβώς την συγκυρία που ο απερχόμενος πρόεδρος Τζο Μπάιντεν αποφάσισε να προμηθεύσει την Ουκρανία με πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς ATACMS με άμεσο στόχο η χρήση τους, η οποία πραγματοποιήθηκε αμέσως επιφέροντας πλήγματα σε στρατιωτικούς στόχους εντός ρωσικού εδάφους, να ενισχύσει και κυρίως να παρατείνει το –ήδη αποδυναμωμένο κατά 40%- πλεονέκτημα που απέκτησε η Ουκρανία τον περασμένο Αύγουστο μέσω της κατάληψης μέρους της ρωσικής επικράτειας στο Κουρσκ.

Απώτερος στόχος της συγκεκριμένης απόφασης η ενίσχυση της διαπραγματευτικής ισχύος της Ουκρανίας στο ενδεχόμενο έναρξης διαπραγματεύσεων με την Ρωσία, κυρίως στην προοπτική «ανταλλαγής» ρωσικού εδάφους με τα καταληφθέντα από την Ρωσία εδάφη στην ανατολική Ουκρανία.

Η συνειδητή αυτή κλιμάκωση της αντιπαράθεσης που αποφάσισε ο πρόεδρος Μπάιντεν διευκολύνθηκε βεβαίως και σε μεγάλο βαθμό «νομιμοποιήθηκε» από την προηγηθείσα από την πλευρά της Ρωσίας κλιμάκωση μέσω της ανάπτυξης (και επικείμενης άμεσης εμπλοκής) 10.000 περίπου στρατιωτών από την Βόρεια Κορέα στην περιοχή του Κουρσκ.

Η ΕΕ

Συντασσόμενη πλήρως με τον απερχόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ η Ευρωπαϊκή Ένωση επαναβεβαίωσε και εκείνη την πλήρη στήριξή της στην Ουκρανία. Στην τελευταία συνέντευξη τύπου με την λήξη της πεντάχρονης θητείας του, ο απερχόμενος επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοσέπ Μπορέλ χαρακτήρισε «τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας ως την μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια και την σταθερότητα της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο» τονίζοντας ότι «η τύχη της Ουκρανίας θα καθορίσει τη μοίρα της Ευρώπης» και προειδοποιώντας ότι «αν ο Πούτιν πετύχει στην Ουκρανία, ολόκληρη η ΕΕ θα πληρώσει ένα πολύ υψηλό λογαριασμό, πολύ πιο ακριβό από κάθε είδους στρατιωτική υποστήριξη που θα μπορούσε να παρέχει σήμερα».

Παράλληλα, παρουσίασε τις αποφάσεις που έχει λάβει η ΕΕ για την στρατιωτική στήριξη στην Ουκρανία: 45 δισ. ευρώ για παραδόσεις στρατιωτικού εξοπλισμού, εκπαιδευτικές αποστολές, πρόσθετη βοήθεια από τον «Ευρωπαϊκό Μηχανισμό για την Ειρήνη», ενώ  σημείωσε ότι μέρος αυτών των χρημάτων προέρχεται από έκτακτα έσοδα από ρωσικά δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία.

Το ΝΑΤΟ

Στην ίδια «γραμμή πλεύσης» και η Ατλαντική Συμμαχία με τον νέο Γενικό Γραμματέα Μαρκ Ρούτε να επιβεβαιώνει την στήριξη του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, ακριβώς όπως το τελευταίο «Στρατηγικό Δόγμα» του ΝΑΤΟ στην Μαδρίτη και η πιο πρόσφατη Σύνοδος της Συμμαχίας στην Ουάσιγκτον σημείωναν, δηλαδή «για ό,τι χρειαστεί και για όσο διάστημα χρειαστεί».

Μέχρι τις 20 Ιανουαρίου και την ανάληψη των καθηκόντων του Ντόναλντ Τραμπ, καμία από τις δύο πλευρές της σύγκρουσης δεν επιθυμεί αυτή να καταστεί ανεξέλεγκτη. Μάλιστα η Ρωσία έχει μεγαλύτερο συμφέρον από την Ουκρανία προκειμένου η σημερινή επισφαλής κατάσταση να παραμείνει σε ελεγχόμενα πλαίσια ώστε να μην «κάψει» από μόνη της και πριν ο Ντόναλντ Τραμπ αναλάβει καθήκοντα μια διαπραγμάτευση που είναι βέβαιο ότι θα της εξασφαλίζει την διατήρηση των περιοχών που έχει ήδη καταλάβει στην ανατολική Ουκρανία.

Πώς μπορεί να εξελιχθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία

Κανείς παρά ταύτα δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το πώς μπορεί να εξελιχθεί μια αντιπαράθεση όπου η μια πλευρά δεν αφήνει αναπάντητες τις ρητορικές προκλήσεις ή/και τις επιχειρησιακές πρωτοβουλίες και αποφάσεις για κλιμάκωση της άλλης.

Στο πλαίσιο αυτό την κλιμάκωση της συμμετοχής στρατιωτικών δυνάμεων από την Βόρεια Κορέα ακολούθησε η διάθεση από τις ΗΠΑ και την Μεγάλη Βρετανία πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς (ATACMS και Storm Shadow, αντίστοιχα) και χρήση τους από την Ουκρανία έναντι ρωσικών στρατιωτικών στόχων και κατόπιν η «απάντηση» της Ρωσίας πλήττοντας βιομηχανικούς στόχους στην περιοχή Ντνπρο της Ουκρανίας με υπερηχητικό πύραυλο μεσαίου βεληνεκούς (Oreshnik).

Παράλληλα, η κλιμάκωση από πλευράς Ρωσίας συμπληρώθηκε και διευρύνθηκε μέσω της προσπάθειας εκφοβισμού των ευρωπαϊκών κρατών μετά την αναφορά του ίδιου του Πούτιν στην ικανότητα του συγκεκριμένου πυραυλικού συστήματος, ικανού να φέρει πυρηνικές κεφαλές, να πλήξει κράτη-μέλη της ΕΕ.

Μέχρι την εγκατάσταση Τραμπ

Είναι ενδιαφέρον ότι τα ήδη επισφαλή στοιχεία της επιβαρυμένης αυτής ατμόσφαιρας στο Ουκρανικό μέτωπο ενισχύει το στοιχείο της «αβεβαιότητας» το οποίο επιχειρεί να «ενσπείρει» στους στρατηγικούς υπολογισμούς του Ρώσου προέδρου η Γαλλία, η μοναδική πυρηνική δύναμη της Ευρώπης, τονίζοντας ότι όσον αφορά στην υποστήριξη της Ουκρανίας αυτή πρέπει να είναι αμέριστη χωρίς τα κράτη-μέλη της ΕΕ να θέτουν κόκκινες γραμμές ενώ η ίδια η Γαλλία δεν αποκλείει ακόμα και την αποστολή γαλλικών στρατιωτικών δυνάμεων στο πεδίο της μάχης.

Μέχρι την εγκατάσταση του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και ενώ το μέτωπο της Δύσης (ΗΠΑ/ΝΑΤΟ και Ε.Ε.) παραμένει αρραγές υποστηρίζοντας την «απόλυτη ήττα» της Ρωσίας δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν τον τερματισμό του πολέμου μέσω μιας συμφωνίας που θα προκύψει από διαπραγμάτευση.

Ταυτόχρονα, για τους επόμενους δύο μήνες, η κατάσταση στο μέτωπο του πολέμου στην Ουκρανία θα παραμένει επισφαλής καθώς και οι δύο πλευρές (κυρίως η Ουκρανία) θα προσπαθούν να διασφαλίσουν όσο το δυνατόν καλύτερη θέση στην επερχόμενη διαπραγμάτευση που θα επιχειρήσει να προωθήσει ο Ντόναλντ Τραμπ προκειμένου να κλείσει το σοβαρότερο και περισσότερο δαπανηρό μέτωπο για τα αμερικανικά συμφέροντα.

* Ο Παναγιώτης Τσάκωνας είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων και σπουδών ασφάλειας στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επικεφαλής του προγράμματος ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.