Η ιστορία του ταρώ πέρα από τα μέντιουμ και τις χαρτομαντείες

Υπάρχουν εκείνοι που αναζητούν επαγγελματίες tarot readers (αναγνώστης ταρώ) αυτοπροσώπως ή μέσω της τηλεόρασης, προκειμένου να μάθουν τι μέλλει γενέσθαι όσον αφορά την υγεία, τα χρήματα και τον έρωτα.

Υπάρχουν εκείνοι που χρησιμοποιούν την τράπουλα ως ένα μονοπάτι προς την αυτογνωσία, αδιαφορώντας για το μέλλον. Και υπάρχουν και εκείνοι που απλά έλκονται από την αισθητική, ιστορική, ακόμη και επιστημονική κληρονομιά των θρυλικών καρτών.

Ταρώ: ένα ηρωικό ταξίδι

Το ταρώ δημιουργήθηκε στη βόρεια Ιταλία κατά την εποχή της Αναγέννησης. «Η φαντασία του προέρχεται από τις παρελάσεις των αμαξών, που περιβάλλονταν από μουσικούς και σκηνικά και από αυτό που ονομάζονταν θρίαμβοι, αλληγορικές αναπαραστάσεις των αρετών», λέει στην εφημερίδα El País η Pilar Soler, επιμελήτρια της έκθεσης «La torre invertida: El tarot como forma y símbolo (Το ταρώ ως μορφή και σύμβολο)» στο πολιτιστικό κέντρο Casa Encendida της Μαδρίτης.

Η έκθεση διερευνά τη σχέση της τράπουλας με τη σύγχρονη τέχνη. Στην πραγματικότητα, στην αρχή, ονομαζόταν η τράπουλα των θριάμβων, γεγονός που εξηγεί την προέλευση των καρτών Εγκράτεια, Δικαιοσύνη και Δύναμη. Στις αρετές αυτές έρχονται να προστεθούν και άλλα στοιχεία, όπως οι αρχές της εποχής, π.χ. ο Ιεροφάντης, η Αρχιέρεια, ο Βασιλιάς και ο Αυτοκράτορας, καθώς και αρχέτυπα όπως ο Τρελός, ο Μάγος, ο Κόσμος και διάφορες μορφές από την αστρολογία και τον νεοπλατωνισμό.

Το ταρώ μπορεί να θεωρηθεί ως το ταξίδι του ήρωα. Αφηγείται μια περιπέτεια που αρχίζει με την πρώτη κάρτα, τον Ανόητο, και τελειώνει με την τελευταία, τον Κόσμο. Μπορεί να ερμηνευτεί ως ένα μονοπάτι μύησης.

Σε αντίθεση με το ταξίδι του ήρωα στο έργο του μυθολόγου Τζόζεφ Κάμπελ (αλά Γκιλγκαμές, Οδυσσέας και Λουκ Σκάιγουοκερ), ο Ανόητος δεν επιστρέφει στο σπίτι του. Αλλά και οι δύο περιπτώσεις απαιτούν μια διαδικασία αυτογνωσίας και μεταμόρφωσης, μια αλληγορία της ανθρώπινης εμπειρίας.

Προίκα

Δεν είναι απολύτως σαφές για ποιον σκοπό χρησιμοποιήθηκε αρχικά το ταρώ  – θα μπορούσε να είχε σχεδιαστεί ως παιχνίδι ή προίκα, όπως στην περίπτωση μιας από τις παλαιότερες τράπουλες, της ιταλικής Visconti-Sforza του 15ου αιώνα, η οποία δημιουργήθηκε για να τιμήσει τις οικογένειες από τις οποίες πήρε το όνομά της και τις οποίες ένωσε με γάμο, με όμορφη εικονογράφηση από καλλιτέχνες όπως ο Bonifacio Bembo.

Στο πρόσφατο βιβλίο του «Tarot: Significado e historia (Ταρώ: Σημασία και ιστορία)», ο ειδικός Pedro Ortega Ventureira παρακολουθεί την πορεία του ταρώ, από τα γεννοφάσκια του μέχρι τη σύγχρονη εποχή, περιλαμβάνοντας αξιοσημείωτες τράπουλες όπως η Mantegna, η Sola-Busca, η Rider-Waite-Smith και η Thoth, η οποία σχεδιάστηκε από τον Aleister Crowley, που θεωρείται από ορισμένους ως ο πατέρας του σύγχρονου σατανισμού.

Κάθε μία έχει τα μοναδικά καλλιτεχνικά και συμβολικά χαρακτηριστικά της.

Η αιγυπτιομανία

«Η τράπουλα ταρώ είναι ένα κολοσσιαίο αντικείμενο, η μελέτη του οποίου περιλαμβάνει πολυάριθμους κλάδους», λέει ο Ortega. Η εσωτεριστική της χρήση απέκτησε εξέχουσα σημασία τον 18ο αιώνα, που συνέπεσε με την άνοδο του αποκρυφισμού, και στη συνέχεια ξανά τον 20ό αιώνα μεταξύ κύκλων όπως η Θεοσοφική Εταιρεία της Μαντάμ Μπλαβάτσκυ και το Ερμητικό Τάγμα της Χρυσής Αυγής (οργάνωση αφιερωμένη στην μελέτη και πρακτική του αποκρυφισμού).

«Εκείνη ήταν η εποχή της αιγυπτιομανίας και οι άνθρωποι άρχισαν να εικάζουν, ελλείψει τεκμηριωμένων στοιχείων, ότι η προέλευση του ταρώ έλαβε χώρα στην Αρχαία Αίγυπτο, συνδέοντάς το με μυστικιστικές και αρχετυπικές σοφίες», λέει ο Ortega. Και έτσι, η τράπουλα έγινε εργαλείο αποκρυφισμού στα χέρια μάγων και μυημένων, όπως ο Κουρ ντε Ζεμπελέν και ο Λεβί Ελιφάς που συνδύασαν τη χρήση της με την αλχημεία και τον ερμητισμό.

Στο σήμερα

Στη σύγχρονη εποχή, το ταρώ χρησιμοποιείται συνήθως όχι για τη μαντεία, αλλά ως εργαλείο αυτογνωσίας. Ένας από τους σπουδαίους σύγχρονους tarot readers είναι ο πολύπλευρος Alejandro Jodorowsky.

«Είναι ο μεγάλος ισπανόφωνος ταρολόγος», λέει ο Ortega. «Έφτασε σε αυτό μέσα από την επιρροή της υπερρεαλίστριας ζωγράφου Mary Leonora Carrington, η οποία δημιούργησε επίσης το δικό της ταρώ και το χρησιμοποίησε σε ‘ψυχο-μαγικές’ πρακτικές».

Ο Χιλιανός Jodorowsky υιοθέτησε το ταρώ της Μασσαλίας (η διάσημη τράπουλα της Μασσαλίας, χρονολογείται από το 1672, αν και καθιερώθηκε από μια ανατύπωση της παριζιάνικης εταιρείας Grimaud το 1930), επηρεασμένο από τον υπερρεαλιστή αρχιερέα André Breton, και το αποκατέστησε σε συνεργασία με τον κύριο χαρτοποιό Philipe Camoin χρησιμοποιώντας τα αρχικά του χρώματα, αναζητώντας την πραγματική ουσία της τράπουλας.

*Με πληροφορίες από: El Pais / Sergio C. Fanjul