Όχι, δεν είμαστε «υπερβολικές»

Το πρώτο δεκάμηνο του 2024 καταγράφηκαν 15.571 υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας με θύμα γυναίκα. Πέρυσι καταγράφηκαν λιγότερες, εικάζω πως αυτό συνέβη επειδή λιγότερες κατήγγειλαν κι όχι επειδή τα περιστατικά ήταν πράγματι λιγότερα. Οι γυναικοκτονίες φέτος είναι 13. Κι εύχομαι ειλικρινά να μην αυξηθούν. Κι ενώ τυπικά όλες και όλοι καταδικάζουμε τη βία κατά των γυναικών τα στοιχεία του ευρωβαρόμετρου για τη χώρα μας έρχονται να επιβεβαιώσουν πως έχουμε πολλή δουλειά ακόμη.

Είμαστε εύκολοι και εύκολες στην ενοχοποίηση του θύματος, ή πιο σωστά της επιζώσας. Τι φορούσε, είχε πιει, λες κι έχει σημασία. Για το 18% σύμφωνα με το ευρωβαρόμετρο έχει. Κι αν αυτό δεν αρκεί, για το 28% των Ελλήνων είμαστε «υπερβολικές».

Βέβαια, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας μια στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία από σύντροφο της ενώ σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών το σπίτι είναι το πιο επικίνδυνο μέρος για μια γυναίκα καθώς το 60% των γυναικοκτονιών έλαβε χώρα εκεί που θα έπρεπε να νιώθουν ασφαλείς. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το 2023 οι γυναικοκτονίες ξεπέρασαν τις 85.000, ήτοι μία κάθε δέκα λεπτά. Είμαστε «υπερβολικές»;

Το πρόβλημα όμως ξεκινά από πιο πίσω, από το πως μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Κι η αλήθεια είναι πως μεγαλώνουμε διαφορετικά τους γιους από τις κόρες μας. Μπορεί σε πρώτη ανάγνωση να καταδικάζουμε τη βία κατά των γυναικών αλλά αν ξύσεις την επιφάνεια – όπως αποδεικνύεται κι από τα ευρήματα του Ευρωβαρόμετρου – οι πατριαρχικές νόρμες και ο ανδροκεντρισμός δεν έχουν αντιμετωπιστεί στη ρίζα τους. Δηλαδή πολύ πριν μετουσιωθούν σε «βία».

Στο σπίτι, στο σχολείο, στους χώρους εργασίας και βέβαια στο διαδίκτυο. Το 34% των ελλήνων θεωρεί αποδεκτό ή αποδεκτό υπό συνθήκες «ένας άντρας να ελέγχει τις δραστηριότητες ή τις σχέσεις της συζύγου/φιλενάδας του». Το ποσοστό αυξάνεται όταν το ερώτημα αφορά τον έλεγχο των οικονομικών της συντρόφου, με το 55% να το θεωρεί αποδεκτό ή αποδεκτό υπό συνθήκες.

Αυτά τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου είναι ενδεικτικά μιας αντίληψης που θέλει τη σύντροφο κτήμα του συντρόφου, κι αν συνδυάσουμε την ιδιοκτησιακή αντίληψη με την λογική του «τα εν οίκω μη εν δήμω» που φαίνεται πως ευαγγελίζονται 1 στους 4 άντρες 25-39 ετών σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, τότε είναι ίσως ασφαλές να συμπεράνουμε πως η αντίληψη και γενικευμένη είναι και επικίνδυνη και εκκινεί από το γεγονός πως μεγαλώνουμε διαφορετικά τους γιούς από τις κόρες μας.

Από τα ροζ και τα μπλέ, μέχρι τα μαθήματα και τις πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες. Οι οδηγίες είναι διαφορετικές. Στην τάξη, τα κορίτσια σπρώχνονται στα φιλολογικά, πρέπει να είναι «όμορφα» και «φρόνιμα» και τα αγόρια «δυναμικά» και «αθλητικά» κι ας είναι κι «ατίθασα», «αγόρια είναι», βρε αδερφέ.

Αργότερα, στην εφηβεία, τα αγόρια σπρώχνονται να αποκτήσουν σύντομα πολλές σεξουαλικές εμπειρίες ενώ τα κορίτσια πρέπει να είναι «σίγουρα», «έτοιμα» και «προσεκτικά».

Τα δύο μέτρα και τα δύο σταθμά συνεχίζουν, με γυναίκα με πολλούς συντρόφους είναι «εύκολη» και «τσούλα» ενώ ένας άντρας «έμπειρος». Μια γυναίκα που αναρτά φωτογραφίες και βίντεο με μαγιο «ψάχνεται» ή «προκαλεί», ένας στρέητ άντρας με ανάλογη διαδικτυακή συμπεριφορά δεν προκαλεί συζητήσεις.

Ο άντρας πρέπει να «επιμένει», να είναι «δυναμικός», να «διεκδικεί». Η γυναίκα πρέπει να είναι άπιαστη, συνετή, να μην προκαλεί, να μην είναι «γλωσσού».

Ακόμη κι όταν μεγαλώνουμε, γυναίκες και άνδρες, οι γυναίκες «σιτεύουν» ενώ οι άντρες είναι «εργένηδες» ή «χρυσοί εργένηδες» αν έχουν χρήματα.

Μια σκληρά εργαζόμενη γυναίκα την ρωτούν «ποτέ θα κάνει οικογένεια», ερώτημα που δεν θα τεθεί ποτέ σ´έναν άντρα αντίστοιχου προφίλ, όπως δεν θα τεθεί και το «με ποιον κοιμήθηκε για να πάρει προαγωγή». Ένας άντρας δεν θα χρειαστεί να στείλει μήνυμα στους φίλους του ότι «έφτασε σπίτι» ούτε θα κρατά τα κλειδιά στο χέρι για να μπει γρήγορα μέσα. Δεν θα ερωτηθεί «πότε θα γίνει πατέρας», και «αν νιώθει τύψεις που άφησε τα παιδιά του» για να πάει στη δουλειά ή μια βόλτα.

Όταν αυτά τα αφήσουμε πίσω, ίσως δεν θα είναι απαραίτητη η Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών. Μέχρι τότε, θα επιμένουμε. Όχι δεν είμαστε «υπερβολικές», εξοργισμένες είμαστε.