Ο δικτάτορας Πάγκαλος και οι απαγχονισμοί για ένα οικονομικό σκάνδαλο

Το πρωί της 26ης Νοεμβρίου 1925, πλήθος κόσμου, άνδρες και γυναίκες, συγκεντρώνονται στο Γουδή. Τους έχει οδηγήσει εκεί η επιθυμία τους να παρακολουθήσουν την εκτέλεση, δι’ απαγχονισμού, δύο ανδρών. Του αντισυνταγματάρχη της διαχειρίσεως, Διονύση Δρακάτο, και τον αντισυνταγματάρχη Χωροφυλακής Ι. Ζαριφόπουλο. Λίγες μέρες πριν είχαν καταδικαστεί σε θάνατο, ως βασικοί υπεύθυνοι ενός οικονομικού σκανδάλου κατάχρησης δημοσίου χρήματος, που απασχόλησε έντονα την ελληνική κοινή γνώμη την εποχή εκείνη.

Στην υπόθεση ενεπλάκησαν στρατιωτικοί, χρηματιστές, έμποροι και άλλων ιδιοτήτων πολίτες και για κακή τύχη των υπευθύνων ο δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος αποφάσισε να εκμεταλλευτεί την υπόθεση αυτή, προς τόνωση του προφίλ του ως ενός άτεγκτου ηγέτη ενάντια, δήθεν, οποιαδήποτε παραβίαση του νόμου.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 17.10.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Στις 16 Οκτωβρίου 1925 ξεκινά η δίκη.

Το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» καλύπτει την ακροαματική διαδικασία και αναφέρει πως, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, οι 21 κατηγορούμενοι «διά πλαστογραφιών, απατών και άλλων αθεμίτων μέσων αφήρεσαν κατά διαφόρους εποχάς χρήματα του δημοσίου. Το ποσόν το οποίον κατεχράσθησαν υπερβαίνει τα 25 εκατομμύρια δραχμών.

Η απάτη

»Μέλη της σπείρας παρουσιάζοντο εις την επιτροπήν απαιτήσεων Μικράς Ασίας εδρεύουσαν ενταύθα και διεξεδίκουν χρηματικά ποσά διά δήθεν επιτάξεις γενόμενας υπό της στρατιάς Μικράς Ασίας.

»Επί τη βάσει των δηλώσεων τούτων και βοηθούντων των εκ των κατηγορουμένων κρατικών υπαλλήλων, εξεδίδοντο εντάλματα πληρωμών οτέ μεν γνήσια, οτέ δε πλαστά».

Είχαν περάσει τρία χρόνια από την Μικρασιατική Kαταστροφή, και η σπείρα, εκμεταλλευόμενη τις ιδιότητες των μελών της, αποσπούσε μεγάλα ποσά κρατικού χρήματος που προορίζονταν για την αποζημίωση Ελλήνων της Μικράς Ασίας των οποίων οι περιουσίες είχαν επιταχθεί από τον ελληνικό στρατό κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Τα μεσάνυχτα 23ης προς 24η Νοεμβρίου το στρατοδικείο εξέδωσε την απόφαση του κρίνοντας ως ενόχους την πλειοψηφία των κατηγορουμένων, επιβάλλοντας στους περισσότερους από αυτούς πολυετείς φυλακίσεις και καταδικάζοντας σε θάνατο τρεις.

Σύμφωνα με το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της 24ης Νοεμβρίου 1925: «Ο κ. πρόεδρος αναγιγνώσκει την απόφασιν διά της οποίας επιβάλλεται: Η ποινή του θανάτου δι’ αγχόνης εις τους Διονύσιον Δρακάτον διά ψήφων 4 κατά 3.  Εις τον Αριστείδην Αϊδινλήν διά ψήφων 5 και εις τον Γεώργιον Ζαριφόπουλον διά ψήφων 4».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 17.10.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι παρακλήσεις για μη εκτέλεση της θανατικής ποινής

»Μετά την ανάγνωσιν της αποφάσεως, την οποίαν το ακροατήριον δέχεται άνευ της παραμικροτέρας εκδηλώσεως, ο επίτροπος  κ. Μπουφίδης παρακαλεί το δικαστήριον, όπως δι’ αποφάσεώς του εκφράση την ευχήν να μη γίνη η εκτέλεσις των επιβληθεισών θανατικών ποινών εφ’ όσον δεν κατεδικάσθησαν ούτοι ομοφώνως.

»Ο κ. πρόεδρος απαντών λέγει ότι το δικαστήριον λαμβάνει την ευχήν υπ’ όψιν του και θα παρακαλέση την εκτελεστικήν εξουσίαν, όπως μη διατάξη την εκτέλεσιν των επιβληθεισών θανατικών ποινών».

Πράγματι, στις 24 Νοεμβρίου, τα μέλη του δικαστηρίου συναντούν τον δικτάτορα Πάγκαλο και «αφού ανεκοίνωσαν εις αυτόν την απόφασιν του στρατοδικείου διά τους καταχραστάς, τον παρεκάλεσαν να μη εκτελεσθή η ποινή των εις θάνατον δι’ αγχόνης καταδικασθέντων Γ.  Ζαριφοπούλου, Α. Αϊδινλή και Διον. Δρακάτου, αλλά να μετατραπή εις ισόβια δεσμά.

»Διαρκούσης της συνεργασίας ταύτης προσήλθον ο διοικητής του α’ σώματος στρατού κ. Τσερούλης, ο διευθυντής του δικαστικού κ. Μπουφίδης και ο διευθυντής της στρατιωτικής δικαιοσύνης κ. Ανανιάδης. Οι δύο τελευταίοι συνηγόρησαν και αυτοί υπέρ της διατυπωθείσης ευχής του στρατοδικείου».

Ο Πάγκαλος όμως δεν πείστηκε.

Η απόφαση του Πάγκαλου

«Ο κ. πρόεδρος της κυβερνήσεως και ο διοικητής του α’ σώματος στρατού κ. Τσερούλης εκηρύχθησαν υπέρ της γνώμης να εκτελεσθή η ποινή, προς παραδειγματισμόν και περιφρούρησιν του δημοσίου χρήματος.

»Κατόπιν τούτου εδόθη εντολή εις το δικαστικόν τμήμα του α’ σώματος όπως καταρτίση την διαταγήν της εκτελέσεως και ορίση τον τόπον και τας λεπτομερείας αυτής».

Ο Πάγκαλος έδειξε επιείκεια μόνο προς τον Αϊδινλή.

Σύμφωνα με το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της 26ης Νοεμβρίου 1925 «απεφασίσθη απονομή χάριτος μόνον εις τον Αϊδινλήν διότι ούτος είναι πολίτης και δεν διετέλει υπάλληλος του κράτους.

»Η διεύθυνσις των φυλακών ειδοποιήθη από της χθες, όπως μη αποστείλη σήμερον εις τον τόπον της εκτελέσεως τον Αϊδινλήν».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 26.11.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Η εκτέλεση

Η εκτέλεση δια απογχονισμού θα τελούσε υπό την επίβλεψη στρατιωτικού αποσπάσματος. Το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» είχε όλες τις λεπτομέρειες.

«Τα ικριώματα θα τοποθετηθούν περί το λυκαυγές της αύριον. Συμφώνως προς το σχετικόν διάταγμα, μετά την καθαίρεσιν κατά τους νομίμους τύπους και των δύο στρατιωτικών καταδίκων και την ανάγνωσιν της αποφάσεως, οι τρεις μελλοθάνατοι με δεμένας τας χείρας όπισθεν, θα οδηγηθούν επί του αναβάθρου, το οποίον θα ευρίσκεται υπό το ικρίωμα και ακριβώς κάτωθεν του βρόχου της αγχόνης.

»Ακολούθως ο επικεφαλής δεκανεύς, ιστάμενος όπισθεν των καταδίκων, θα περιβάλη τον τράχηλον εκάστου καταδίκου διά του βρόχου καλύπτρας.

»Μετά το σχετικόν παράγγελμα του αποσπασματάρχου, οι στρατιώται θα σύρουν αποτόμως και ισχυρώς το ανάβαθρον, επί του οποίου θα ίσταται ο μελλοθάνατος, ούτως ώστε να επέλθη ακαριαίως ο θάνατος.

»Μετά το πέρας της εκτελέσεως, το στρατιωτικόν τμήμα θα παρελάση προ των αιωρουμένων πτωμάτων.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 25.11.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι μελλοθάνατοι

»Ο γραμματεύς του στρατοδικείου κ. Καντάς, μεταβάς εις τας φυλακάς του Παλαιού Στρατώνος, ανέγνωσεν εις του καταδίκους, παραταχθέντας εις το προαύλιον των φυλακών, την απόφασιν του δικαστηρίου. Τμήμα στρατού παρουσίαζεν όπλα.

(…)

»Εκ των κατηγουρουμένων μόνον ο Ζαριφόπουλος εφαίνετο ψύχραιμος. (…) Ο Δρακάτος εξέφρασε το παράπονον ότι το στρατοδικείον δεν έλαβεν υπ’ όψει του την 40ετή υπηρεσίαν του εις τον στρατόν και την πολυμελή οικογένειάν του».

Τελευταίες ώρες

Η τελευταία ελπίδα που είχαν οι καταδικασθέντες ήταν αν τελικά θα αποφασιζόταν μη εκτέλεση της ποινής.

»Ο Ζαριφόπουλος εζήτησε να πληροφορηθή, εάν θα εκτελεσθή η ποινή του. Ο γραμματεύς, διά να τον καθησυχάση, του είπεν ότι καταβάλλονται προσπάθειαι να του απονεμηθή χάρις.

»Ο Ζαριφόπουλος όμως δεν επίστευσεν εις τα διαβεβαιώσεις του κ. Καντά, και αμέσως εκάλεσε τον κουρέα των φυλακών διά να τον ξυρίση. Αποτεινόμενος προς τον γραμματέα είπε: “Θα ξυρισθώ διά να είμαι αύριον φρέσκος και να μη μπερδεύη το σχοινί της αγχόνης. Είμαι βέβαιος ότι θα με κρεμάσουν”.

»Ο κατηγορούμενος Δρακάτος, καθ’ όλην την χθεσινήν ημέραν, απέφευγε πάσαν συνομιλίαν, διατελών υπό το κράτος φρικτής αγωνίας».

Ο δήμιος

»Εις το φρουραρχείον Αθηνών παρουσιάσθη ο ιδιώτης Κορνάρος, όστις εδήλωσεν ότι αναλαμβάνει να εκτελέση τα καθήκοντα του δημίου, αντί αμοιβής 500 δραχμών κατά κεφαλήν.

»Ούτος διενυκτέρευσεν εις το φρουραρχείον, προκειμένου την πρωΐαν να μεταβή εις τον τόπον εκτελέσεως. Τα σχετικά παραγγέλματα θα δώση ο ανθυπολοχαγός κ. Κυριακός».

«TΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 11.11.1976, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Στην αγχόνη

Την επομένη του απαγχονισμού, ο «Φορτούνιο», αυτόπτης μάρτυρας, όπως και εκατοντάδες άλλοι της απάνθρωπης αυτής τελετής θα γράψει στο «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ»:

«Η τυπική κουβέντα του Ζαριφοπούλου, αν θα ήτο νόμιμος η καθαίρεσίς του ή όχι, το ψάξιμο στην τσέπη του για ναύρη τα κλειδιά που παρεκάλεσε να δώσουν στους δικούς του, η χωριστή έπειτα παράδοσις του ρολογιού του, πόση παράτασις της ζωής, πόση αιωνιότης μέσα εις αυτά τα κερδηθέντα λεπτά της ώρας.

(…)

»Όταν τα ικριώματα εκύλισαν, αίφνης επάνω εις τους μικρούς τροχούς των και κάτω από τα πόδια των καταδίκων ήνοιξεν η μαύρη άβυσσος του θανάτου (…)

»Δεν υπήρχεν εις το εξωτερικόν των δύο κρεμασμένων σωμάτων, που έγιναν πτώματα εντός ολίγων λεπτών (…) ούτε κραυγή, ούτ’ αίμα, ούτε σπασμός. Κάποια μόλις αισθητή κίνησις μόνον των κάτω άκρων και της κοιλιακής χώρας εις το σώμα του Ζαριφοπούλου».