Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τις κελτικές γλώσσες (Μέρος Β’)

Η τρίτη μεγάλη ομάδα κελτών μεταναστών εισχώρησε στη Μικρά Ασία. Αυτό συνέβη κατά τον Παυσανία το 278/277 π.Χ., όταν ο Νικομήδης Α’ της Βιθυνίας προσέλαβε ως μισθοφόρους χιλιάδες Κέλτες, που είχαν ως επικεφαλής τον Λεοννόριο και τον Λουτούριο. Οι πολεμιστές αυτοί, σύμφωνα με τη συνθήκη που υπέγραψε μαζί τους ο Νικομήδης Α’, είχαν το ελεύθερο να λεηλατούν τα μικρασιατικά εδάφη πλην της Βιθυνίας. Πράγματι, οι Κέλτες προέβησαν στη λεηλασία πολλών πλούσιων πόλεων και της Ιωνίας και της μικρασιατικής ενδοχώρας, έως ότου ο Αντίοχος Α’, μέλος της δυναστείας των Σελευκιδών, συγκρούστηκε μαζί τους και τους νίκησε, γεγονός που του εξασφάλισε το προσωνύμιο Σωτήρ.

Μετά την παρέλευση κάποιων δεκαετιών, και αφού ηττήθηκαν κιόλας από το βασιλιά της Περγάμου Άτταλο Α’, οι Κέλτες υποχρεώθηκαν να μετεγκατασταθούν στη λιγότερο πλούσια περιοχή της ανατολικής Φρυγίας (πέριξ της Άγκυρας), η οποία από τότε ονομάστηκε Γαλατία. Οι Γαλάτες αυτοί επιχείρησαν να κατακτήσουν περιοχές που βρίσκονταν βόρεια από το νέο τόπο εγκατάστασής τους, επέδραμαν δε στην Ηράκλεια την Ποντική, αναζητώντας πιθανώς μια διέξοδο προς τη Μαύρη Θάλασσα. Η γαλατική απειλή παρέμεινε ενεργός έως το 189 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι, στο πλαίσιο εκστρατείας τους προς ενίσχυση της δύναμης του βασιλιά της Περγάμου, νίκησαν και τις τρεις γνωστές φυλές των γαλατών εισβολέων (Τολιστοβώγιοι, Τρόκμοι και Τεκτόσαγες), τη μια μετά την άλλη. Η συμφωνία που συνήφθη ακολούθως προέβλεπε την παραμονή των Γαλατών στην περιοχή τους σε ειρηνικό κλίμα και υπό τον έλεγχο του βασιλείου της Περγάμου. Κατά τα φαινόμενα, οι Γαλάτες έκτοτε εξελληνίστηκαν πλήρως και ακολούθησαν τις τύχες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Έχοντας προβεί σε μια συνοπτική καταγραφή των πρώιμων ελληνοκελτικών επαφών και του χρονικού της έλευσης των Κελτών στον ελλαδικό χώρο και στη Μικρά Ασία, μπορούμε πλέον να καταπιαστούμε με τη σχέση μεταξύ της ελληνικής και των κελτικών γλωσσών. Κατ’ αρχάς, σε ό,τι αφορά τους Κέλτες της Ανατολής ή ανατολικούς Γαλάτες, πρέπει να σημειώσουμε ότι η γλώσσα των εγκατεστημένων στη Μικρά Ασία Γαλατών είχε –βάσει όλων των μαρτυριών– υψηλότατο βαθμό συγγένειας με τη γαλατική που μιλούσαν στη Γαλλία. Κατά τα άλλα, και μολονότι δεν έχουμε στη διάθεσή μας γαλατικές επιγραφές από τη μικρασιατική Γαλατία, γνωρίζουμε ένα μεγάλο αριθμό κελτικών ανθρωπωνυμίων, είτε από έλληνες και λατίνους ιστορικούς είτε από επιγραφές γραμμένες στην ελληνική και τη λατινική γλώσσα. Πέραν αυτών, στις κελτικές ή γαλατικές λέξεις που απαντούν στις διαθέσιμες πηγές περιλαμβάνονται κάποια κοινά ονόματα, όπως αυτά που αναφέρονται από το γραμματικό Ησύχιο τον Αλεξανδρινό (5ος αιώνας μ.Χ.) στο σπουδαιότατο λεξικό του: κάρνον (σάλπιγγα), βαρδοί (αοιδοί), λεύγη (μονάδα μήκους) κ.ά. Κελτικής καταγωγής θεωρείται επίσης η λέξη κάρνυξ (κέρας, είδος σάλπιγγας), ενώ γνωστές είναι και γαλατικές λέξεις που σχετίζονται με θεσμούς των Κελτών, όπως το δρυναίμετον (ιερό δάσος δρυών όπου εκδικάζονταν υποθέσεις φόνου).

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, οι περιοχές εγκατάστασης και οι ζώνες επιρροής των Γαλατών στη Μικρά Ασία κατά τον 3ο και τον πρώιμο 2ο αιώνα π.Χ.

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τις κελτικές γλώσσες (Μέρος Α’)