Αλμπέρτο Μοράβια: Κουλτούρα είναι η νίκη του λογικού πάνω στο μη λογικό που φέρουμε μέσα μας

Στις 28 Νοεμβρίου 1907 γεννήθηκε στη Ρώμη ο Αλμπέρτο Μοράβια (Alberto Moravia, λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Alberto Pincherle), εξέχουσα φυσιογνωμία της ιταλικής λογοτεχνίας του περασμένου αιώνα.

Πολυγραφότατος μυθιστοριογράφος και διηγηματογράφος, ο οποίος διακρίθηκε για το ξεχωριστό, εντελώς προσωπικό στυλ γραφής του, ο Μοράβια ανέπτυξε επίσης δραστηριότητα ως δημοσιογράφος, ταξιδιωτικός ανταποκριτής, δοκιμιογράφος, δραματουργός και κριτικός κινηματογράφου.

Ο Μοράβια, ο οποίος υπήρξε ένας ενεργός πολίτης με αριστερό προσανατολισμό, απεβίωσε στην ιταλική πρωτεύουσα στις 26 Σεπτεμβρίου 1990.

Την Παρασκευή 16 Μαρτίου 1984 ο Αλμπέρτο Μοράβια είχε βρεθεί στην Αθήνα και είχε παραχωρήσει συνέντευξη Τύπου στο χώρο της βιβλιοθήκης του Ιταλικού Ινστιτούτου.

«ΤΑ ΝΕΑ», 17.3.1984, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Συνεχίζοντας —όπως μας πληροφορούν «Τα Νέα» στο φύλλο τους που είχε κυκλοφορήσει την επομένη, Σάββατο 17 Μαρτίου— τη συζήτηση που είχε αρχίσει με τους δημοσιογράφους στο αεροδρόμιο αμέσως μετά την άφιξή του, ο Μοράβια είχε μιλήσει κατά πρώτον για τις γυναίκες:

«Φυσικό είναι στο έργο μου οι γυναίκες, που αποτελούν το ήμισυ της ανθρωπότητας, να με απασχολούν ιδιαίτερα. Έχοντας ζήσει πάντα στο περιθώριο της ιστορίας, πιστεύω ότι οι γυναίκες μπορούν και διατηρούν πολλά αποθέματα ενέργειας, τα οποία ο άνδρας δε διαθέτει πια. Αυτό που με γοητεύει σ’ αυτές είναι η επαναστατικότητά τους. Όλες μου οι ηρωίδες είναι γυναίκες επαναστατημένες. Έχω γράψει τρεις τόμους με διηγήματα που όλα κεντρικό τους πρόσωπο έχουν μια γυναίκα σε εξέγερση προσωπική ή κοινωνική. Με την ευκαιρία, θα ήθελα να αναφερθώ στο γεγονός ότι στην άνθιση του τρομοκρατικού κινήματος στην Ιταλία οι γυναίκες παίζουν πρωτεύοντες ρόλους. Ήσαν όλες νέες κοπέλες της λεγόμενης καλής κοινωνίας, κάτι που επισύρει την προσοχή των μελετητών. Κι εμένα μ’ έχει πολύ απασχολήσει αυτό το φαινόμενο, εκδήλωση νομίζω ακραία αναπόφευκτης γυναικείας αντίδρασης».

Κληθείς να πάρει θέση σχετικά με την κρίση της πολιτικής και της κουλτούρας, ο Μοράβια είχε πει τα εξής:

«Τόσο ο μαρξισμός όσο και η κουλτούρα περνούν τη φυσιολογική κρίση που πρέπει να περνούν τα ζωντανά, εν εξελίξει και όχι ετοιμοθάνατα πράγματα. Κουλτούρα πιστεύω ότι είναι η νίκη του λογικού πάνω στο μη λογικό που φέρουμε μέσα μας».

Στο ερώτημα ποιες θεωρεί τις μεγάλες πνευματικές επαναστάσεις του περασμένου αιώνα ο Μοράβια είχε απαντήσει ως ακολούθως:

«Ο μαρξισμός και ο φροϋδισμός. Και οι δυο απελευθέρωσαν τον άνθρωπο από τον εξαναγκασμό. Μετά το μαρξισμό η κοινωνία δεν μπορεί να είναι όπως πρώτα, και μετά το φροϋδισμό η οικογένεια επίσης. Και οι δυο έχασαν τη μακαριότητά τους, δεν μπορούν να επικαλούνται κανενός είδους αγνότητα ή άγνοια».

Στη συνέχεια της συνέντευξης ο Μοράβια είχε αναφερθεί και στις παράλληλες —πέραν της καθαυτό συγγραφικής— δραστηριότητές του:

«Από το 1945 είμαι κριτικός κινηματογράφου. Η κριτική μου στο περιοδικό Εσπρέσο εξακολουθεί να γίνεται κάθε εβδομάδα. Παράλληλα, έχω γράψει πολλά δοκίμια και προλόγους σε βιβλία για τη ζωγραφική και τη γλυπτική. Οι πλαστικές τέχνες ήταν πάντα στα ενδιαφέροντά μου. Μπορώ, όμως, να μιλήσω για μια καθαρά δημοσιογραφική δραστηριότητά μου. Για παράδειγμα, κάνοντας φέτος μια έρευνα για την ατομική βόμβα, που δημοσιεύτηκε κι αυτή στο Εσπρέσο, ταξίδεψα σ’ όλο τον κόσμο και πήρα συνεντεύξεις από αρχηγούς κρατών και ανώτατους πολιτικούς και στρατιωτικούς, σε χώρες όπως η Ιαπωνία και η Σοβιετική Ένωση. Πάντως, ας μην έχουμε αυταπάτες, στην απειλή του πυρηνικού αφανισμού η ειρηνιστική συμβολή ενός συγγραφέα δεν μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική. Τα περιθώρια να φτάσει η φωνή του ως τα κέντρα των αποφάσεων είναι σχεδόν ανύπαρκτα».

Στο τέλος της συνομιλίας του με τους δημοσιογράφους ο Μοράβια είχε εκφράσει τον απεριόριστο θαυμασμό του για τον Καβάφη και είχε επισημάνει τα εξής:

«Νιώθω ότι είμαι ένας πολίτης του κόσμου. Τα ενδιαφέροντά μου δεν επιτρέπεται πλέον να έχουν όρια εθνικά. Κι οτιδήποτε γίνεται, σ’ οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, νιώθω να με αφορά όχι απλώς ως διανοούμενο αλλά κυρίως ως άνθρωπο».