Απολιθωμένες πατημασιές αποκαλύπτουν τη συνύπαρξη δύο προϊστορικών ειδών ανθρώπου

Ήταν πριν από 1,5 εκατ. χρόνια όταν δύο προϊστορικά είδη της οικογένειας του ανθρώπου συναντήθηκαν στις όχθες μιας λίμνης στην Κένυα και άφησαν τα αποτυπώματά τους στη λάσπη, δίπλα σε πατημασιές αλόγων, αντιλοπών και γιγάντιων γερανών.

Οι απολιθωμένες πατημασιές που βρέθηκαν πρόσφατα στο Κούμπι Φόρα της Κένυας προσφέρουν τις πρώτες ενδείξεις για τη συνύπαρξη των δύο ειδών, του Homo erectus και του Paranthropus bosei.

H ανακάλυψη που δημοσιεύεται στο κορυφαίο περιοδικό Science εγείρει ερωτήματα για τη σχέση μεταξύ των δύο ειδών και τον πιθανό ανταγωνισμό τους για τους φυσικούς πόρους της περιοχής.

Ο Paranthropus bosei, πιο μακρινός συγγενής μας, έζησε από τα 2,3 έως τα 1,2 εκατομμύρια χρόνια πριν. Είχε ύψος γύρω στα 1,4 μέτρα και το κρανίο του έφερε γιγάντιους γομφίους και ένα έπαρμα στο κρανίο όπου συνδέονται ισχυροί μασητικοί μύες, όπως στο κρανίο του αρσενικού γορίλα.  Τα πόδια τους, ειδικά το μεγάλο δάχτυλο, παραπέμπουν περισσότερο σε πίθηκο παρά σε άνθρωπο.

Ο Homo erectus, από την εξέλιξη του οποίου πιστεύεται ότι προέκυψε τελικά ο Homo sapiens, είχε σωματικές αναλογίες που μοιάζουν με τις ανθρώπινες, με ύψος έως 1,85 μέτρα, και εξαπλώθηκε από την Αφρική στην Ευρασία από τα 1.89 έως τα 110.000 χρόνια πριν. Ο εγκέφαλός του ήταν μεγαλύτερος από του «παράνθρωπου» αλλά μικρότερος σε σύγκριση με τον σύγχρονο άνθρωπο.

Τα απολιθώματα βρέθηκαν το 2021 κοντά στη λίμνη Τουρκάνα, μια περιοχή διάσημη για τα απολιθώματα αρχαϊκών ειδών ανθρώπου.

Μια σειρά από 12 πατημασιές, με μήκος γύρω στα 26 εκατοστά η καθεμία, αποδόθηκαν στον Paranthropus boisei με βάση το σχήμα τους και τον τρόπο βάδισης.

Δύο διαφορετικά αποτυπώματα, ανεξάρτητα μεταξύ τους, βρέθηκαν να διασχίσουν σχεδόν κάθετα την κύρια σειρά και αποδόθηκαν σε νεαρό άτομο Homo erectus. Ήταν μεγαλύτερα, με μήκος έως 23,5 εκατοστά και έμοιαζαν περισσότερο με πατημασιές σύγχρονων ανθρώπων.

H ανασκαφική ομάδα στέκεται αριστερά των νέων απολιθωμάτων (Louise N. Leakey)

Το γεγονός ότι οι δύο διαφορετικές ομάδες πατημασιών βρέθηκαν στο ίδιο γεωλογικό στρώμα μαρτυρούν ότι έγιναν ταυτόχρονα, με διαφορά λίγων ωρών ή ημερών, όσο η λάσπη παρέμενε υγρή. Τα δύο είδη δεν αποκλείεται να ανταμώθηκαν, αν και ενδείξεις για κάτι τέτοιο δεν υπάρχουν.

«Τα απολιθωμένα ίχνη μάς προσφέρουν μια καθαρή εικόνα για αυτή τη στιγμή στον χρόνο, πριν από 1,5 εκατ. χρόνια. Οι δύο διαφορετικοί συγγενείς του ανθρώπου μπορεί να συναντήθηκαν στον δρόμο τους καθώς περπατούσαν στα ρηχά, πιθανώς κυνηγώντας ή συλλέγοντας τροφή» δήλωσε η παλαιοανθρωπολόγος Λουίζ Λίκι, διευθύντρια του Ερευνητικού Προγράμματος του Κούμπι Φόρα και μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Διαφορετικές πατημασιές που βρέθηκαν σε άλλα σημεία υποδεικνύουν ότι τα δύο είδη συνυπήρχαν για περίπου 200.000 χρόνια, λένε οι ερευνητές.

«Είναι πιθανό ότι ανταγωνίζονταν άμεσα ο ένας τον άλλο, δεν αποκλείεται όμως να μην βρίσκονταν σε ανταγωνισμό αλλά να είχαν και οι δύο πρόσβαση στους πόρους που χρειάζονταν σε αυτό το κοινό τοπίο» σχολίασε ο Κέβιν Χάταλα του Πανεπιστημίου  «Τσάτχαμ» του Πίτσμουργκ, πρώτος συγγραφέας της μελέτης.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο ειδών ίσως ήταν περιορισμένος λόγω των διαφορετικών διατροφικών προτιμήσεων.

Ο Paranthropus boisei ήταν φυτοφάγος και έπρεπε επομένως να μασά καλά την τροφή του, όπως τα σημερινά φυτοφάγα, ενώ ο Homo erectus ήταν πιθανότατα παμφάγος και χρησιμοποιούσε εργαλεία για να κυνηγά και να κόβει το κρέας, είπε η δρ. Λίκι.

Ο Paranthropus boisei πιστεύεται ότι εξαφανίστηκε μερικές εκατοντάδες χρόνια από την εποχή των πατημασιών, ενώ ο Homo erectus άκμασε και έγινε το πρώτο είδος της ανθρώπινης οικογένειας που εξαπλώθηκε πέρα από την Αφρική.

Από την εξελικτική γραμμή του Homo erectus πιστεύεται ότι προέκυψαν τελικά ο σύγχρονος άνθρωπος, ο άνθρωπος του Νεάντερταλ και ο άνθρωπος της Ντενίσοβα, τρία συγγενικά είδη που διασταυρώθηκαν μεταξύ τους πριν από μερικές δεκάδες χιλιάδες χρόνια.

Γονίδια των Νεάντερταλ και των Ντενίσοβαν ανιχνεύονται στο DNA σχεδόν όλων των σημερινών ανθρώπων.