Εθνικός διχασμός: Ο τάφος του Έθνους

Βαρύτατο το τίμημα που ανέκαθεν κατέβαλλε ο ελληνισμός χάριν της πολυθρύλητης «εθνικής ενότητας», την οποία όλοι υποτίθεται ότι υπηρετούσαν, αλλά ελάχιστοι στην πραγματικότητα διακονούσαν. Ο χωρισμός σε «ενωτικούς» και «ανθενωτικούς», σε «πατριώτες» και «μειοδότες», σε «ομοφρονούντες» και «αντιφρονούντες», ο άκρατος φανατισμός και η ακραία πόλωση, ουδέποτε σχεδόν μας εγκατέλειψαν.

Μια από τις αμέτρητες στο διάβα του χρόνου εκφάνσεις της διχαστικής αυτής νοοτροπίας και συμπεριφοράς των ομοεθνών μας αναδεικνύεται στο προ ολίγου δημοσιευθέν κείμενο του αειμνήστου Θεόδωρου Κουλουμπή για την Κυπριακή Τραγωδία: από τη μια οι «εθνικόφρονες» των Αθηνών, από την άλλη ο «ανθενωτικός» Μακάριος, και η Μεγαλόνησος θυσία στο βωμό της «εθνικής ομοψυχίας», θυσία στο βωμό των «ιδεωδών του ελληνισμού».

Το ίδιο θέμα, την ίδια επώδυνη πληγή του εθνικού διχασμού, πραγματεύεται και ο Δημήτρης Ψαθάς σε ένα άρθρο του που έφερε τον τίτλο «Ε-ε-έρχεται!» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Τα Νέα» πριν από μισόν ακριβώς αιώνα, στις 29 Νοεμβρίου 1974, ημέρα Παρασκευή και τότε.

«ΤΑ ΝΕΑ», 29.11.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ιδού όσα έγραφε ο μέγας χρονογράφος Ψαθάς στο εν λόγω κείμενό του, λίγες μόλις ημέρες πριν από τη διεξαγωγή του κρίσιμου δημοψηφίσματος για το πολιτειακό ζήτημα (8 Δεκεμβρίου 1974), που ταλάνιζε την Ελλάδα επί ολόκληρες δεκαετίες και είχε διχάσει κατ’ επανάληψιν τους Έλληνες:

Εθνικό σύμβολο μάς λένε τον βασιλιά οι πιστοί του θρόνου —όσοι απόμειναν— ή σύμβολο εθνικής ενότητας και γι’ αυτό, τάχα, είναι απαραίτητος στον τόπο. Δυστυχώς, η αλήθεια είναι διαφορετική και τους διαψεύδει τόσο κραυγαλέα, ώστε θα έπρεπε το επιχείρημα τούτο μάλλον να το πετάξουν στο καλαθάκι, αν ήθελαν να διατηρήσουν κάποια στοιχεία σοβαροφάνειας, τουλάχιστον. Γιατί, απλούστατα, οι βασιλιάδες στην Ελλάδα στάθηκαν ανέκαθεν κομματάρχες —ηγέτες μιας μόνο μερίδας του λαού— με άλλα λόγια, δηλαδή, όχι ενότητα δεν εξασφάλισαν ποτέ, αλλά υπήρξαν, αναμφισβήτητα, σύμβολα εθνικής διαίρεσης, φανατισμού και διχασμού.

Είπα σε προηγούμενο σημείωμά μου ότι δεν θα ήθελα ν’ αναξύσω παλιές πληγές, αλλά μιλώντας για την εθνική ενότητα, που δήθεν εξασφαλίζει ο θρόνος, δεν μπορώ να μη θυμηθώ και πάλι τον παππού του σημερινού Κωνσταντίνου —Κωνσταντίνο τον Α’— που εξαπέλυσε στον τόπο την θύελλα του εθνικού διχασμού κι’ έφερε τόσο φανατισμό και συμφορές κατά την σύγκρουσή του με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η θύελλα εκείνη τον ανάδειξε σε ίνδαλμα, ως γνωστόν, μόνο μιας μερίδας του λαού —των αντιβενιζελικών— και τελικά τον πέταξε ορμητικά έξω απ’ τα σύνορα του τόπου, πρώτον εξόριστο στην σειρά των διαδόχων του, που δεν απέφυγαν, ωστόσο, ούτε τα ίδια λάθη κι’ ούτε την ίδια μοίρα.

«ΤΑ ΝΕΑ», 29.11.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δημοψήφισμα έγινε και για τον Κωνσταντίνο —Νοέμβρη του 1920— σε στιγμές τραγικές για το Έθνος, όταν ο φανατισμένος και ξεγελασμένος λαός είχε καταψηφίσει τον δημιουργό της Μεγάλης Ελλάδας και καλούσε τον εστεμμένο κομματάρχη να ξαναγυρίση στον θρόνο του. Είναι η φοβερώτερη στιγμή της νεώτερης ελληνικής ιστορίας τούτη, γιατί ο καθένας που δεν θα είχε σκοτισμένο το μυαλό του απ’ τον τυφλό φανατισμό μπορούσε να δη ολοκάθαρα την τραγωδία που ζύγωνε με βήματα γοργά. Οι τρεις συμμαχικές Δυνάμεις, επάνω στην βοήθεια των οποίων είχε θεμελιώσει το οικοδόμημα της Μεγάλης Ελλάδας ο Ελευθέριος Βενιζέλος, έστειλαν κοινή διακοίνωση στην αντιβενιζελική κυβέρνηση και δήλωναν ότι, στην περίπτωση επιστροφής του Κωνσταντίνου, θα θεωρήσουν το γεγονός σαν πράξη εχθρική. Με άλλα λόγια, δηλαδή, προειδοποιούσαν ότι θ’ αποσύρουν την βοήθειά τους απ’ την Ελλάδα, και σε ποια στιγμή; Την στιγμή που ο ελληνικός στρατός βρισκόταν κιόλας στην Μικρά Ασία.

Δεν μπορούσε, τάχα, ο βασιλιάς εκείνος —«ένδοξος στρατηλάτης» των Βαλκανικών πολέμων, χάριτι Ελευθερίου Βενιζέλου— ν’ αναμετρήση το μέγεθος της συμφοράς που σήμαινε για τον τόπο η επιστροφή του υπό τέτοιες επικίνδυνες συνθήκες; Οι βασιλιάδες, όμως, θέτουν τα συμφέροντα του θρόνου επάνω απ’ τα συμφέροντα του Έθνους. Αυτό έκανε κι’ ο Κωνσταντίνος, ανοίγοντας τον τάφο του, αλλά και τον τάφο του Έθνους.

Θύελλα αλλοφροσύνης και χαράς ανατάραξε τα πλήθη των οπαδών του εστεμμένου κομματάρχη. Μεταφέρω δυο γραμμές απ΄το βιβλίο του Γιάννη Καψή «Γεννηθήτω Δημοκρατία», που είναι τόσο επίκαιρο τούτες τις μέρες: «Πανηγύριζαν οι Κωνσταντινικοί. Επέστρεφε ο βασιλιάς τους:

— Έρχεται… έρχεται!

Κραυγή θριάμβου συγκλόνιζε την Αθήνα. Λίγοι που μπορούσαν να υποπτευθούν πως μαζί με τον Κωνσταντίνο ερχόταν και η συμφορά. Κι’ όμως, τόχαν διαμηνύσει οι Σύμμαχοι».

Ήλθε, λοιπόν, ο Κωνσταντίνος απ’ την εξορία του μέσα σε απερίγραπτες χαρές και πανηγύρια. Για την στιγμή αυτή και την ιστορική της σημασία γράφει στην Ιστορία του ο Μαρκεζίνης, που δεν θεωρείται δα εχθρός των βασιλιάδων: «Εκείναι αι εορτάσιμοι ιαχαί ενεθύμιζον αληθώς την επανάληψιν της τραγωδίας, καθ’ ην ώραν υπό τους ήχους των αυλητρίδων εκρημνίζοντο τα τείχη των Αθηνών και εφρόνουν οι κρημνίζοντες ότι η ημέρα εκείνη ήτο η αρχή της ελευθερίας της Ελλάδος. Ενώ πράγματι έθαπτον την Αθηναϊκήν ηγεμονίαν. Και οι πανηγυρίζοντες εικοσιτρείς αιώνας βραδύτερον δεν αντελαμβάνοντο ότι δεν εχαιρέτιζον την ελευθερίαν, αλλ’ έθαπτον την Μεγάλην Ελλάδα».

Πήγαμε πάλι πολύ πίσω στην ιστορία, αλλά όταν φτάνουμε στο μεγάλο επιχείρημα, ότι ο βασιλιάς αποτελεί, τάχα, σύμβολο εθνικής ενότητας, δεν μπορεί να μην κάνουμε —εντελώς αυθόρμητα και μοιραία— την αναδρομή σ’ εκείνον που στάθηκε το πιο κραυγαλέο σύμβολο εθνικού διχασμού και καταστροφής.

Τον ίδιο δρόμο, που λέτε, ακολούθησαν και οι διάδοχοι — δικτάτορας βασιλιάς έγινε ο Γεώργιος ο Β’, που η δίνη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, μαζί με το τεταρτοαυγουστιανό του παρελθόν, πέταξαν μακρυά και τον κατάντησαν κι’ αυτόν εξόριστο στο Λονδίνο, να περιμένη κάποτε ν’ ακούση —κι’ αυτός με την σειρά του— τις ιαχές των φανατισμένων οπαδών του:

— Ε-ε-έρχεται!