Αρκάς: Μια φιλοσοφική καλημέρα

Ο γνωστός σκιτσογράφος Αρκάς μας λέει και σήμερα την καλημέρα του.

Τη σημερινή μέρα ο Αρκάς επέλεξε να μας παρουσιάσει ένα σκίτσο, χιουμοριστικό όπως πάντα άλλωστε, στο οποίο μια φωνή λέει στον Θεό από μακριά «Η ανθρωπότητα εξελίσσεται, προφήτη!». Αυτός με τη σειρά του απαντά: «Ναι, ο πολιτισμός των βαρβάρων έδωσε τη θέση του στη βαρβαρότητα των πολιτισμένων!».

«Τι θα πει αυτό;», ρωτά η φωνή. Ενώ συνεχίζει: «Γιατί δεν μιλάς έτσι ώστε να μπορούμε να σε καταλάβουμε;».

Τότε ο Θεός του απαντά: «Έλα Λόλα, να ένα μήλο».

Τι καταλαβαίνουμε

Ο διάλογος αυτός μεταξύ του Θεού και της φωνής από το υπερπέραν μας θυμίζει μια αρκετά παλιά στιχομυθία. Το 1846 ο Πιερ-Ζόσεφ Προυντόν με σκοπό να περιγράψει το πώς λειτουργεί το οικονομικό σύστημα εξέδωσε τη λεγόμενη «Φιλοσοφία της Αθλιότητας».

Εκεί ο Προυντόν θέτει το οικονομικό σύστημα ως ένα σύστημα οικονομικών αντιφάσεων. Ένα χρόνο αργότερα ο Καρλ Μαρξ εκδίδει το εμβληματικό έργο του «Η αθλιότητα της φιλοσοφίας» ως απάντηση στο σύγγραμμα του Προυντόν.

Με την πραγματεία αυτή ο Μαρξ αρθρώνει μια σειρά επιχειρημάτων, τα οποία στη συνέχεια θα αναπτυχθούν και θα συγκροτήσουν τις βασικές έννοιες και κατηγορίες της μαρξικής φιλοσοφίας και πολιτικής οικονομίας.

Στο έργο αυτό έννοιες όπως «καταμερισμός της εργασίας», «ανταγωνισμός», «μηχανές» και πάνω απ’ όλα «αξία», με την έννοια της οποίας ασχολείται στα πρώτα κεφάλαια και του δικού του έργου ο Προυντόν, αποτελούν πλέον αντικείμενα διεξοδικής κριτικής, με την οποία ελέγχεται συν τοις άλλοις και ο συγκαιρινός φιλοσοφικός λόγος. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι στην «Αθλιότητα της φιλοσοφίας» η κριτική αναπροσανατολίζεται αναφορικά με την αποτίμηση του αν και κατά πόσο ένας άλλος φιλόσοφος, ο Χέγκελ, μπορεί να περιγράψει τη λογική της τότε σύγχρονης κοινωνίας πρακτικά ή αν αποτελεί προιόν μεταφυσικής.

Ωστόσο, μάλλον για τον κόσμο αυτά είναι… ψιλά γράμματα με τη φιλοσοφία να έχει «καταντήσει» να ορίζεται ως «αμπελοφιλοσοφία», ως κάτι που δεν μπορεί να περιγράψει την πολιτική, την οικονομία, την τέχνη και δηλαδή την ανθρώπινη κοινωνία στο σύνολό της. Σαν όλα αυτά να γεννήθηκαν από το μηδέν, σαν να μην είναι η γνώση σύνολο και να μην ήταν ποτέ αυτή που κυρίως και κατά βάση ήταν σε θέση να ασχοληθεί και να γνωρίζει ότι συμβαίνει με την ανθρώπινη κατάσταση.

Αλλά, ίσως αυτή η υπονόμευση των ανθρώπων της γνώσης καταλήγει σε εκείνο που καταλήγει κι ο Θεός του Αρκά. Στο να στέκονται αυτοί ανήμποροι μπρος σε ένα σύστημα που τους υποβαθμίζει καθημερινά να απαντούν ό,τι πλέον τους επιτρέπεται: «Έλα Λόλα, να ένα μήλο».