Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΔ’)

Η Πολιτεία, που θεωρείται ως η κορύφωση της πλατωνικής δημιουργίας, ολοκληρώνεται περί το 374 π.Χ., όταν ο μέγας φιλόσοφος είχε πλέον συμπληρώσει το πεντηκοστό έτος της ηλικίας του. Βεβαίως, για τη γέννηση ενός τέτοιου ογκώδους φιλοσοφικού οικοδομήματος είναι εκ των ων ουκ άνευ μια μακρόχρονη και πολύπλοκη νοητική διεργασία. Το περίφημο σύγγραμμα προβάλλει τις απόψεις του Πλάτωνος για το ιδανικό πολίτευμα (πολιτεία) σε μια πόλη-κράτος (πόλιν). Το έργο διαιρείται συμβατικώς σε δέκα βιβλία, έχει δε τη μορφή της διήγησης ενός διαλόγου από τον Σωκράτη, διαλόγου ο οποίος έλαβε χώρα στην οικία του εύπορου μετοίκου Κέφαλου, στον Πειραιά, την ημέρα της εορτής της θρακικής θεότητας Βενδίδος.

Θεματικός πυρήνας του πλατωνικού διαλόγου είναι το ζήτημα της δικαιοσύνης: ποια είναι η φύση της, ποιος είναι ο δίκαιος και ποιος ο άδικος, αλλά και κατά πόσον ένας δίκαιος διάγει έναν καλύτερο βίο και είναι πιο ευτυχής από έναν άδικο. Το ακανθώδες αυτό ζήτημα εξετάζεται στο ευρύτερο πλαίσιο μιας πόλεως (πόλης-κράτους), η οποία –εν είδει θεωρητικής κατασκευής– συγκροτείται εξαρχής και εξελίσσεται σταδιακά, ώστε να φθάσει στην πλήρη ανάπτυξή της. Ο Σωκράτης επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα πώς λειτουργεί η δικαιοσύνη μέσα στο ζωντανό αυτόν οργανισμό: είναι εκείνη που διασφαλίζει την αρμονία εντός της ιδεώδους πολιτείας (πολιτεύματος), απονέμοντας στον καθέναν ό,τι του ανήκει και τοποθετώντας τον στη θέση που του αρμόζει.

Ως κύριοι συνομιλητές του Σωκράτη στην Πολιτεία εμφανίζονται ο Γλαύκων και ο Αδείμαντος, οι δύο μεγαλύτεροι αδελφοί του Πλάτωνος. Στην αρχή του διαλόγου, στο πρώτο βιβλίο, ο Κέφαλος, ο ηλικιωμένος οικοδεσπότης και πατέρας του φημισμένου ρήτορα Λυσία, εμφανίζεται ως ένας άνθρωπος που αντικρίζει γαλήνια το δρόμο που θα τον οδηγήσει στον άλλον κόσμο, καθώς ουδέποτε αδίκησε ή εξαπάτησε κάποιον άλλον. Κατά τη δική του αντίληψη, δικαιοσύνη είναι η συνέπεια και η εντιμότητα στις συναλλαγές. Η στάση αυτή του εκπροσώπου της παλιάς γενιάς ωθεί τους νεότερους της ομήγυρης σε ένα διάλογο για την ουσία της δικαιοσύνης, στον οποίον ξεχωρίζει ο σοφιστής Θρασύμαχος ως φορέας και ένθερμος υποστηρικτής της ριζοσπαστικής αντίληψης ότι δικαιοσύνη είναι απλώς το δίκαιο του ισχυροτέρου, με άλλα λόγια ότι το συμφέρον του ισχυρού είναι εκείνο που καθορίζει το τι είναι δίκαιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρώτο βιβλίο της Πολιτείας παρουσιάζει έντονη ομοιότητα με τους πρώιμους απορητικούς διαλόγους του Πλάτωνος.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η «Πολιτεία»  του Πλάτωνος (μετάφραση – σημειώσεις Φιλίππου Παππά, εκδόσεις Πάπυρος, 1975).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΓ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΔ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΕ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΖ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΗ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΘ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Κ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΒ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΓ’)