Εξιλαστήριοι (τ)ράπερ

Ευκαιρία δεν χάνουν οι θεσμοί να επιδεικνύουν τα ηθικά τους διαπιστευτήρια – και κάπως έτσι τη Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου, οι νομικοί εκπρόσωποι των ράπερ, Toquel, Snik και Rack, καθώς επίσης και οι δισκογραφικές Capital Music, AlphaPop και Madhouse Records παρέστησαν στο ΕΣΡ να υπερασπιστούν τους πελάτες τους απέναντι στον έλεγχο που υφίστανται για «προβολή περιεχομένου που θίγει την ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων» και «υποκίνηση σε βία και σε μίσος» επ’ αφορμή τραγουδιών και βίντεο που ανάρτησαν στο YouTube.

Η κλήση είχε γνωστοποιηθεί ήδη από τις αρχές του Νοεμβρίου, πυροδοτώντας κατ’ ιδίαν συζητήσεις -που ωστόσο μόνο ελάχιστα έφτασαν στην επικαιρότητα- για τη σκοπιμότητα μιας τέτοιας κίνησης. Αναπόφευκτα, πολλοί ανακάλεσαν τις απαγγελίες στίχων τραπ δια στόματος του Κυριάκου Βελόπουλου στη Βουλή ως τεκμήρια της ηθικής διαφθοράς που επιφέρει το εν λόγω μουσικό είδος και της έκκλησής του να παρέμβουν οι αρμόδιες αρχές.

Θα μπορούσε ίσως να υποθέσει και κανείς ότι η συνδρομή των ψήφων της Ελληνικής Λύσης στην εκλογή της νέας σύνθεσης του ΕΣΡ που εισηγήθηκε η κυβέρνηση να μαρτυρά μια ευθεία επιρροή στην υπόθεση. Ωστόσο, σε σχετική τοποθέτηση επί του ηθικού κινδύνου της τραπ είχε προβεί και ο πρόεδρος της Νίκης, Δημήτρης Νατσιός, λίγους μήνες νωρίτερα και πάλι εντός κοινοβουλίου. Εκτός των τειχών της νομοθετικής εξουσίας, δε, ο πανικός γύρω από τη μουσική που ακούν οι νέοι, έχει γίνει μέρος μιας υπόρρητης συμφωνίας ότι αυτή αποτελεί κάποιου είδους πρόβλημα προς καταστολή και συμμόρφωση.

Φυσικά, μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι πηχυαίοι τίτλοι των σχετικών ειδήσεων ήθελαν τους ράπερ «στο σκαμνί» του ΕΣΡ, λες και πρόκειται για κάποιο άγνωστο δικαστήριο που θα αναλάβει την απομόνωσή τους από το κοινωνικό σώμα το οποίο μολύνουν.

Η υπόθεση διέπεται από όλη τη γραφικότητα που συνοδεύει τη συντηρητικοποίηση της κοινωνίας και τη ροπή του πολιτικού άξονα προς τα δεξιά τα τελευταία χρόνια· ταυτόχρονα, ωστόσο, αποτελεί και ένα γεγονός που συμπυκνώνει μια σειρά αντιθέσεων, διενέξεων και αποφάσεων που θα αποδειχθούν κομβικές προσεχώς. Είναι μια κωμωδία που εύκολα μπορεί να εξελιχθεί σε τραγωδία, ιδίως από τη στιγμή που πληροφορίες λένε πως οι επιλεγμένες υποθέσεις που έφτασαν στον τωρινό κύκλο ακροάσεων αποτελούν μόνο ένα μέρος των σχετικών φακέλων προς εξέταση.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Ο νόμος 4779 που ενσωμάτωσε την ευρωπαϊκή οδηγία για τα οπτικοακουστικά μέσα στο ελληνικό Δίκαιο το 2021, επέκτεινε τις αρμοδιότητες του ΕΣΡ στον έλεγχο του περιεχομένου που προβάλλεται στο διαδίκτυο. Με ενισχυμένες, δε, τις προβλέψεις για την προστασία των ανηλίκων μέσα στην Οδηγία, το ΕΣΡ ήταν πια εξοπλισμένο να παρεμβαίνει για την εξέταση καταγγελιών σαν αυτές που τώρα διερευνά.

Και κάπου εδώ αρχίζουν οι παραλογισμοί: αντίθετα με τις εντυπώσεις που καλλιέργησαν οι ειδήσεις που συνόδευσαν το θέμα, οι ράπερ και οι δισκογραφικές που βρέθηκαν υπόλογοι στο ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο δεν υπέστησαν αυτή τη διαδικασία για το ίδιο το περιεχόμενο των τραγουδιών τους, αλλά για την απουσία σχετικής σήμανσης όπως προβλέπει το σχετικό νομοσχέδιο – αντίστοιχης με αυτή που βλέπουμε πάνω δεξιά στο κάδρο της τηλεόρασης.

Το ερώτημα που εύλογα τίθεται από τους νομικούς συμβούλους των εν λόγω καλλιτεχνών και δισκογραφικών, είναι ποιος έχει την ευθύνη για αυτή τη σήμανση. Στην αντίληψη του ΕΣΡ για το διαδίκτυο, το αντίστοιχο “κανάλι” που φέρει την ευθύνη δεν είναι η πλατφόρμα του YouTube η ίδια, αλλά κάθε ατομικός λογαριασμός του καλλιτέχνη ή της δισκογραφικής – εξού και η πληθώρα φακέλων που φημολογείται πως έχει συσσωρευτεί στα συρτάρια του Συμβουλίου. Εκεί είναι που τα σχετικά πρόστιμα που θα ήταν τιμωρητικά για μεγάλους οργανισμούς όπως τα τηλεοπτικά κανάλια, θα μπορούσαν να αποδειχθούν καταστροφικά για τους μεμονωμένους καλλιτέχνες και τις δισκογραφικές.

Και φυσικά, η απόφαση του ΕΣΡ καθίσταται ακόμα πιο προβληματική αν αναλογιστεί κανείς ότι ποτέ δεν ενημερώθηκαν για αυτές τις υποχρεώσεις, ποτέ δεν κλήθηκαν οι ατομικοί λογαριασμοί στο YouTube να εγγραφούν στο μητρώο που προέβλεπε ο νόμος του 2021, ενώ η σχετική σήμανση δεν έχει καν οριστεί ακόμα – «είναι σαν να κόβεις πρόστιμα σε οδηγούς χωρίς να έχεις θεσπίσει πρώτα Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας» μας είπε χαρακτηριστικά ειδικός επί του νόμου.

Πατώντας πάνω σε μια καταφανώς κακή και ελλιπή νομοθέτηση, η ερμηνεία αυτή του ΕΣΡ δημιουργεί προφανώς ένα ανησυχητικό προηγούμενο για το διαδίκτυο εν γένει, η οποία γίνεται ακόμα χειρότερη όταν σκεφτούμε και το είδος του περιεχομένου που πήρε επ’ ώμου να ελέγξει ο οργανισμός: παραβαίνοντας την ελευθερία έκφρασης στην Τέχνη, αντιμετωπίζοντας την καλλιτεχνική δημιουργία, ένα είδος μυθοπλασίας δηλαδή, σαν ρεπορτάζ και επιφορτίζοντας το ΕΣΡ με το θεάρεστο έργο της αστυνόμευσης των Ηθών.

Φυσικά, αυτή η αρμοδιότητα του ΕΣΡ είναι στην πράξη και η πιο διαχρονική παθογένειά του, καθώς σε όλη την πορεία του έχει πολλάκις απασχολήσει με αποφάσεις που ικανοποιούσαν τα γούστα της πιο σκληρά συντηρητικής μερίδας του πληθυσμού. Μπορεί ένα μέρος του κόσμου να βρίζει το “trap” -ή έστω αυτό που θέλει να πιστεύει ότι είναι το trap- στη βάση σχετικά προοδευτικών όρων (π.χ. κατά του μισογυνισμού), αλλά η ουσία της αντίδρασης που προκαλεί κάθε άλλο παρά προοδευτική στόχευση έχει. Οι περισσότεροι επικριτές του είδους δεν εξεγείρονται τόσο με την αντικειμενοποίηση των γυναικών (κάτι που περνάει ανενόχλητα σε τόσες άλλες όψεις της κουλτούρας), αλλά περισσότερο με τα απείθαρχα και βλάσφημα στοιχεία του, τον “κωλοπαιδισμό” του που ενοχλεί τα ακροατήρια εκείνα τα οποία προτιμούν τα αίσχη τους να είναι πιο βίαια και εν κρυπτώ και όχι υπερπροβεβλημένα μέχρι του σημείου που καταλήγουν παρωδιακά και ανώδυνα.

Παρ’ όλα αυτά, η ηθική στόχευση της τέχνης θα τίθεται εφεξής υπό την κρίση ενός σώματος που είναι τόσο οργανικά, όσο και καταστατικά ακατάλληλο για να επιτελέσει ένα έργο που, για να είμαστε ειλικρινείς, κανείς δεν θα έπρεπε να επιτελεί. Και το γεγονός ότι η κερκόπορτα ανοίγει έχοντας απολογούμενο έναν εχθρό, τους «τράπερ», που αποτελεί κοινό τόπο του μίσους της δεξιάς και της ακροδεξιάς το οποίο έχει καταλάβει τη δημόσια σφαίρα, μπορεί να συγκαλύψει τις επικίνδυνες καινοτομίες που επιφέρει η απόφαση του ΕΣΡ. Κι αυτές δεν είναι ούτε λίγες, ούτε ανώδυνες.