Γιατί η ΕΕ πρέπει να συνεργαστεί με τις πόλεις για την επίλυση της στεγαστικής κρίσης;

Στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές της για τη νέα ΕΕ, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε περιγράψει φιλόδοξες προτάσεις για την επόμενη πενταετή ευρωπαϊκή θητεία, που περιελάμβαναν τον διορισμό του πρώτου Επιτρόπου Στέγασης, καθώς και το πρώτο ευρωπαϊκό σχέδιο για προσιτή στέγη, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το μείζον πρόβλημα, για όλη την Ευρώπη, της στεγαστικής κρίσης.

Η στέγαση, εξάλλου, είναι θεμελιώδες δικαίωμα και οι πόλεις δηλώνουν έτοιμες να συνεργαστούν με την ΕΕ για να διασφαλίσουν ότι κάθε πολίτης έχει πρόσβαση σε μια οικονομικά προσιτή κατοικία.

Για να χτίσεις ένα γερό σπίτι, χρειάζεσαι γερά θεμέλια – το ίδιο ισχύει και για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης της Ευρώπης, όπως υπογραμμίζουν η Kathrin Gaál, αντιδήμαρχος της Βιέννης, και ο Renaud Payre, αντιπρόεδρος της Μητρόπολης της Λυών, με κοινό άρθρο τους στο Euronews.

Αν η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει πραγματικά να προσφέρει οικονομικά προσιτές, βιώσιμες κατοικίες για όλους, πρέπει να ξεκινήσει με μία στενή συνεργασία με τους εταίρους της στον τομέα της στέγασης επί τόπου, συμπεριλαμβανομένων των πόλεών της.

Με τη νέα της θητεία, η πρόεδρος της Κομισιόν αναγνώρισε επιτέλους την κλίμακα του στεγαστικού προβλήματος. Κατέστησε τη στέγαση κορυφαία προτεραιότητα, διορίζοντας τον Δανό Dan Jørgensen ως τον πρώτο Ευρωπαίο Επίτροπο Στέγασης και δρομολόγησε το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την προσιτή στέγαση με στόχο την ενίσχυση των επενδύσεων σε ολόκληρη την γηραιά ήπειρο.

Ενώ αρκετές πόλεις πρωτοστατούν, η υποστήριξη που χρειάζονται από την ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις υπολείπεται κατά πολύ των αναγκών

Για τους δημάρχους των πόλεων της Ευρώπης, όπως σημειώνουν η αντιδήμαρχος της Βιέννης και ο αντιπρόεδρος της Μητρόπολος της Λυών, αυτό θέτει έναν σταθερό ακρογωνιαίο λίθο, δεδομένου ότι η άνοδος των τιμών ωθεί ανθρώπους και κοινότητες σε ευάλωτες καταστάσεις και εργαζόμενους, ανύπαντρες μητέρες και νέους πιο μακριά από οικονομικά προσιτές κατοικίες.

Αλλά αν αυτή η νέα πρωτοβουλία της ΕΕ πρόκειται να ανοίξει το δρόμο για πραγματική αλλαγή, η πρόεδρος και η ομάδα της πρέπει να συνεργαστούν με τις πόλεις, τους στενότερους συμμάχους τους.

Αρκετές ευρωπαϊκής πόλεις έχουν αναπτύξει μια πλούσια ποικιλία κοινωνικών, δημόσιων και οικονομικά προσιτών λύσεων στέγασης, που ενσωματώνονται στα σχέδια αστικής ανάπτυξης. Συνεργαζόμενες με την ΕΕ, μπορούν να οικοδομήσουν ένα στέρεο θεμέλιο για μια Ευρώπη όπου όλοι θα έχουν πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγη.

Σχεδόν 25% πάνω το 2023 τα ενοίκια στην ΕΕ

Είναι γεγονός πως η στεγαστική κρίση είναι πιο έντονη στις αστικές περιοχές, όπου η ζήτηση για οικονομικά προσιτές κατοικίες υπερβαίνει κατά πολύ την προσφορά. Δεν είναι πλέον μόνο μια κρίση για τους πιο ευάλωτους. Οι οικογένειες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα, επίσης, εκτοπίζονται από τις πόλεις στις οποίες εργάζονται και είχαν οργανώσει τη ζωή τους και αυτή των παιδιών τους.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Στα τέλη του περασμένου έτους, τα μέσα ενοίκια στην ΕΕ ήταν σχεδόν 25% υψηλότερα από ό,τι το 2010, ενώ οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά σχεδόν 50%. Σύμφωνα με την Eurostat, δεκάδες εκατομμύρια Ευρωπαίοι επιβαρύνονται υπερβολικά από το κόστος στέγασης.

Γι’ αυτό, στην έρευνα Eurocities Pulse 2024 Mayors Survey, περισσότεροι από τους μισούς από τους 92 δημάρχους πόλεων που συμμετείχαν  κατέταξαν την οικονομικά προσιτή στέγαση ως προτεραιότητα για τον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ.

Τα θετικά παραδείγματα της Λυών και της Βιέννης

Οι πόλεις δεν περιμένουν για λύσεις. Στη μητροπολιτική περιοχή της Λυών, οι τοπικές αρχές διασφαλίζουν την εφαρμογή των εθνικών κανονισμών σχετικά με το ποσοστό των κοινωνικών και οικονομικά προσιτών κατοικιών στα νέα στεγαστικά έργα, καθώς και τον έλεγχο των ενοικίων.

Η Μητρόπολη της Λυών έχει επίσης δεσμευτεί για την καταπολέμηση της έλλειψης στέγης, αναπτύσσοντας ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την πρώτη κατοικία με έναν συνεταιρισμό για την αγορά και την ανακαίνιση κενών κατοικιών, αλλά και αναπτύσσοντας λύσεις στέγασης για τους μετανάστες και τους αιτούντες άσυλο.

Εν τω μεταξύ, το μοντέλο κοινωνικής και οικονομικά προσιτής στέγασης της Βιέννης, γνωστό ως «στέγαση για το κοινό καλό», είναι παγκοσμίως γνωστό. Ο ΟΟΣΑ έχει συστήσει το αυστριακό μοντέλο κοινωνικής και συνεταιριστικής στέγασης ως έμπνευση σε άλλες χώρες, καθώς στηρίζει τους ανθρώπους, τον πλανήτη και την οικονομία.

Πρόσφατα, η Βιέννη επέκτεινε τις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση των δυσβάσταχτων τιμών ενέργειας, επενδύοντας σημαντικά σε ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες και παρέχοντας στήριξη σε ευάλωτες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των ανύπαντρων μητέρων.

Αλλά εδώ είναι και η παγίδα: Ενώ οι πόλεις πρωτοστατούν, η υποστήριξη που χρειάζονται από την ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις υπολείπεται κατά πολύ των αναγκών.

Οι πόλεις αναγκάζονται να κάνουν δύσκολους συμβιβασμούς μεταξύ της κατασκευής περισσότερων κατοικιών και της διατήρησης της ενεργειακής τους απόδοσης. Περισσότεροι από τους μισούς δημάρχους δηλώνουν ότι δεν διαθέτουν τους πόρους για να στεγάσουν τους πιο ευάλωτους κατοίκους τους.

Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει δράση για να ανταποκριθεί στη φιλοδοξία που έχουν επιδείξει πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Αυτό απαιτεί κάτι περισσότερο από συμβολικές χειρονομίες – απαιτεί συγκεκριμένες δράσεις.

Τι πρέπει να αλλάξει;

Κατ’ αρχήν, η ΕΕ πρέπει να αναθεωρήσει τους κανόνες της για τις κρατικές ενισχύσεις, οι οποίοι περιορίζουν τις επενδύσεις στην κοινωνική στέγαση περιορίζοντάς τες εξ ορισμού σε μια στενή ομάδα-στόχο.

Οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι επενδύσεις ανταποκρίνονται στις κοινωνικές ανάγκες, παρέχοντας οικονομικά προσιτή στέγαση για όλους, ενώ παράλληλα θα πρέπει να παρέχουν στις πόλεις ευελιξία για την αντιμετώπιση των ειδικών προκλήσεών τους.

Δεύτερον, ο επόμενος προϋπολογισμός της ΕΕ πρέπει να δώσει προτεραιότητα στις επενδύσεις στη στέγαση. Οι πόλεις χρειάζονται ευκολότερη πρόσβαση σε κονδύλια της ΕΕ για την κατασκευή νέων κατοικιών και την ανακαίνιση δημόσιων κατοικιών. Η κλίμακα της έλλειψης κοινωνικής και οικονομικά προσιτής στέγασης είναι πολύ μεγάλη για να αγνοηθεί.

Τρίτον, οι πόλεις χρειάζονται τη βοήθεια της ΕΕ για να περιηγηθούν στον πολύπλοκο ιστό των μηχανισμών χρηματοδότησης. Η τεχνική βοήθεια είναι ζωτικής σημασίας για την αξιοποίηση των κονδυλίων της ΕΕ και τη μετατροπή των φιλόδοξων σχεδίων σε συγκεκριμένα αποτελέσματα.

Η κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική βιωσιμότητα πρέπει επίσης να έχει κεντρικό ρόλο σε όλες τις επενδύσεις στέγασης, όπως καταδεικνύει η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για την Υπεύθυνη Στέγαση. Έχουμε ανάγκη υψηλής ποιότητας, ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες που να ωφελούν όλους.

Ο νέος Επίτροπος Στέγασης θα πρέπει να συνεργαστεί στενά με τους συναδέλφους του της ΕΕ σε τομείς όπως η απασχόληση και οι δεξιότητες, τα κοινωνικά δικαιώματα, η δράση για το κλίμα και η βιώσιμη οικονομία.

Η στέγαση είναι κάτι περισσότερο από απλά τούβλα και πέτρες – πρόκειται για τη δημιουργία ανθεκτικών κοινοτήτων, που δεν αφήνουν κανέναν πίσω. Και αυτό, ακριβώς,  ζητούν οι δημότες από τις πόλεις τους και οι Ευρωπαίοι από το μπλοκ των «27».

Ώρα για πράξεις: Η Ευρώπη δεν μπορεί να περιμένει άλλο

Εάν η ΕΕ θέλει σοβαρά να επιλύσει την ευρωπαϊκή κρίση στέγασης, πρέπει να καταστήσει τις πόλεις πλήρεις εταίρους σε αυτή την προσπάθεια. Πολλές πόλεις προωθούν την καινοτομία και φέρνουν ήδη αποτελέσματα, αλλά δεν μπορούν να τα καταφέρουν μόνες τους.

Ο Επίτροπος Στέγασης πρέπει να φέρει σε επαφή όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς στον στεγαστικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων, των περιφερειών, των στεγαστικών οργανώσεων και των συνδικάτων ενοικιαστών, για να αναπτύξουν μια ολοκληρωμένη στρατηγική της ΕΕ για τη στέγη.

Η προτεινόμενη χρηματοδοτική πλατφόρμα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων πρέπει επίσης να αντανακλά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις.

Οι πολίτες έχουν ακούσει τις υποσχέσεις. Τώρα ήρθε η ώρα των πράξεων. Η στέγαση είναι θεμελιώδες δικαίωμα και οι πόλεις είναι έτοιμες να συνεργαστούν με την ΕΕ, για να διασφαλίσουν ότι κάθε πολίτης θα έχει πρόσβαση σε μια οικονομικά προσιτή κατοικία.