Literature 16 Δεκεμβρίου 2024 | 09:32

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΚΕ’)

Το ιδανικό πολίτευμα («πολιτεία») του Πλάτωνος, διαποτισμένο από την ιδέα του αγαθού, αποβλέπει σε έναν υψηλό σκοπό, στη διαμέσου της παιδείας ανάπτυξη ανθρώπινων αξιών και αρετών

Από το δεύτερο βιβλίο της Πολιτείας, με τον Γλαύκο και τον Αδείμαντο ως συνομιλητές του Σωκράτη, ο διάλογος οδηγείται στην ακριβή σύλληψη του προβλήματος, δηλαδή στην ίδια την ουσία της δικαιοσύνης. Η εξέταση της φύσης της δικαιοσύνης και –παράλληλα– της αδικίας θα καταδείξει την υπεροχή της πρώτης ως αγαθού που εξασφαλίζει ευτυχία.

Ο Σωκράτης προτείνει στους δύο αδελφούς του Πλάτωνος να ερευνήσουν διεξοδικά το δύσκολο αυτό θέμα πρώτα στο επίπεδο του κράτους και ακολούθως σε εκείνο του κάθε ατόμου χωριστά. Έτσι, οι τρεις άνδρες προβαίνουν σε ένα νοητικό πείραμα: σχεδιάζουν εκ του μηδενός μια πόλη-κράτος (πόλιν), παρακολουθούν την εξέλιξή της και διερευνούν τη θέση και το ρόλο της δικαιοσύνης μέσα σε αυτήν. Στη θεωρητική κατασκευή τους, στο πλατωνικό κράτος που με το απόλυτο αξιακό του σύστημα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις σοφιστικές αντιλήψεις, πρωταρχικό ρόλο διαδραματίζει η τάξη των φυλάκων, των φρουρών της πόλης. Η αφρόκρεμα των πεπαιδευμένων φυλάκων, οι άριστοι και οι πολυτιμότεροι, συγκροτούν την τάξη των αρχόντων της πόλης, ενώ η τρίτη τάξη είναι εκείνη των δημιουργών (γεωργών, τεχνιτών κ.ά.). Οι τρεις αυτές τάξεις δεν αποτελούν κάστες, αλλά μαρτυρούν απλώς τη θέση στην οποία τοποθετείται ο καθένας βάσει των ικανοτήτων του. Το πλατωνικό σχέδιο δεν υπηρετεί με κανέναν τρόπο το ατομικό ή το ταξικό συμφέρον, αλλά αποσκοπεί στο να εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή ευτυχία σε ολόκληρη την πόλη.

Το ιδανικό πολίτευμα (πολιτεία) του Πλάτωνος, διαποτισμένο από την ιδέα του αγαθού, αποβλέπει σε έναν υψηλό σκοπό, στη διαμέσου της παιδείας ανάπτυξη ανθρώπινων αξιών και αρετών: της σοφίας (των αρχόντων), της ανδρείας (των φυλάκων) και της σωφροσύνης (των δημιουργών). Η τέταρτη βασική αρετή, η δικαιοσύνη, ορίζεται από τον Σωκράτη ως η δύναμη να περιορίζεται ο καθένας στα έργα του (η του έκαστον εν αυτή τα αυτού πράττειν δύναμις). Εκείνη βρίσκεται μέσα σε όλα και πάνω από όλα, εξασφαλίζοντας την ισορροπία και την αρμονία του συνόλου.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η «Πολιτεία» του Πλάτωνος (εισαγωγή – ερμηνεία – σημειώσεις Κ. Δ. Γεωργούλη, έκδοση του 1939). Ο μεσσηνιακής καταγωγής Κωνσταντίνος Γεωργούλης (1894-1968) υπήρξε διακεκριμένος κλασικός φιλόλογος, ιστορικός της φιλοσοφίας, εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΒ’)