Ευρωπαϊκή Ένωση: H διεύρυνση και ο προϋπολογισμός – Τα συν και τα πλην της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης

Από την ίδρυσή της μέχρι και σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπήρξαν έξι διαδοχικές διευρύνσεις, με μεγαλύτερη την πέμπτη διεύρυνση, την 1η Μαΐου 2004, όταν προσχώρησαν δέκα νέα κράτη.

Οι διαπραγματεύσεις για περαιτέρω διεύρυνση βρίσκονται εν εξελίξει. Η διαδικασία αναφέρεται μερικές φορές ως ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Προκειμένου να προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα κράτος πρέπει να τηρήσει τους οικονομικούς και πολιτικούς όρους, γνωστούς γενικά ως κριτήρια της Κοπεγχάγης (μετά από τη σύνοδο κορυφής της Κοπεγχάγης, Ιούνιος 1993). Απαιτείται μια κοσμική, δημοκρατική κυβέρνηση, καθώς και ένα αξιοκρατικό κράτος δικαίου, καθώς και αντίστοιχες ελευθερίες στα ανάλογα όργανα.

Ένα κράτος πρέπει να τηρήσει τους οικονομικούς και πολιτικούς όρους, γνωστούς γενικά ως κριτήρια της Κοπεγχάγης, για να ενταχθεί στην ΕΕ

Η ενδεχόμενη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να συμπεριλάβει έναν αριθμό ανατολικών (Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία) και δυτικοβαλκανικών (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο και Σερβία) κρατών θα μπορούσε να επιφέρει αλλαγές στον προϋπολογισμό του μπλοκ.

Ο νέος προϋπολογισμός της ΕΕ

Μελέτη του Ινστιτούτου Bruegel ποσοτικοποιεί τις πιθανές περικοπές στον προϋπολογισμό ορισμένων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης εάν το μπλοκ δεχόταν και τα εννέα υποψήφια κράτη και καταρρίπτει τους μύθους περί υπερβολικής επιβάρυνσης των σημερινών μελών της ΕΕ. Υπολογίζει επίσης τα ευρύτερα δημοσιονομικά οφέλη που θα προκύψουν για τις σημερινές χώρες της ΕΕ μετά την προσχώρηση νέων μελών.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο οι περισσότερες από τις σημερινές λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες θα αναταξινομηθούν ως «περιφέρειες μετάβασης», λαμβάνοντας έτσι λιγότερη χρηματοδότηση από τα ταμεία συνοχής καθώς οι περισσότερες από τις νέες «λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες» -με περιφερειακό κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω από το 75% του μέσου όρου της ΕΕ- θα βρίσκονται στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ.

Η Ιταλία και η Ισπανία θα υποστούν τις μεγαλύτερες περικοπές χρηματοδότησης, χάνοντας σχεδόν 9 δισ. ευρώ η καθεμία, ακολουθούμενες από την Πορτογαλία (-4 δισ. ευρώ), την Ουγγαρία και τη Ρουμανία (-2 δισ. ευρώ η καθεμία). Η Πολωνία δεν θα αντιμετώπιζε μειωμένη χρηματοδότηση καθώς η κατανομή της περιορίζεται ήδη από ένα συνολικό ανώτατο όριο 2,3% του ΑΕΠ για τις περισσότερες πληρωμές συνοχής.

Περιφερειακή ανακατάταξη λόγω διεύρυνσης

Συνολικά, μια πιθανή διεύρυνση σε 36 κράτη θα αύξανε τον συνολικό προϋπολογισμό της ΕΕ από 1.211 δισ. ευρώ σε 1.356 δισ. ευρώ ή από 1,12% του ΑΕΠ της ΕΕ σε 1,23%, ως συνέπεια της διεύρυνσης.

Οι δαπάνες για τη συνοχή της σημερινής ΕΕ θα μειωθούν από 393 δισ. ευρώ σε 361 δισ. ευρώ, ενώ οι εννέα νέες χώρες θα λάβουν 61 δισ. ευρώ σε χρηματοδότηση για τη συνοχή, ανεβάζοντας τις συνολικές δαπάνες για τη συνοχή σε 422 δισ. ευρώ. Το καθαρό κόστος από την προσχώρηση αυτών των εννέα μελών θα ανέλθει σε 170 δισεκατομμύρια ευρώ σε τρέχουσες τιμές κατά την περίοδο 2021-2027, ή περίπου 26 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, που ισοδυναμεί με 0,17% του ΑΕΠ της ΕΕ.

Στους χαμένους και η Ελλάδα

Αυτό το κόστος θα έχει μέτρια επίπτωση στις καθαρές θέσεις των μελών του μπλοκ. Αρκετοί δικαιούχοι (συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας, της Βουλγαρίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Ελλάδας, της Ρουμανίας, της Πολωνίας, της Τσεχίας, της Σλοβενίας και της Μάλτας) έχουν ήδη δει σημαντικές μειώσεις στις καθαρές μεταβιβάσεις που έλαβαν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά την περίοδο 2021-2023. Για τις χώρες αυτές, τυχόν πρόσθετες μειώσεις στις καθαρές μεταβιβάσεις από τον προϋπολογισμό της ΕΕ θα είναι σχετικά μικρές σε σύγκριση με τις μειώσεις που έχουν ήδη υποστεί.

Στην πράξη, το κόστος αυτό είναι πιθανό να είναι σημαντικά χαμηλότερο, καθώς η ΕΕ αναμένεται να αναθεωρήσει τους δημοσιονομικούς της κανόνες εν όψει της διεύρυνσης και να εφαρμόσει μεταβατικές περιόδους προτού τα νέα μέλη αποκτήσουν πρόσβαση σε κεφάλαια, μειώνοντας τις πληρωμές που θα λάβουν.

Ποια θα είναι τα οφέλη της διεύρυνσης για τα υφιστάμενα μέλη

Σύμφωνα με το Bruegel μια μεγαλύτερη ΕΕ θα δώσει ώθηση στην οικονομία των υφιστάμενων μελών, ιδίως όσον αφορά τις εξαγωγές και τις άμεσες ξένες επενδύσεις.

«Οι ροές άμεσων ξένων επενδύσεων από τη Δυτική προς τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που εντάχθηκαν στην ΕΕ μεταξύ 2004 και 2013 αποδείχθηκαν κερδοφόρες και η τάση αυτή θα μπορούσε να αναμένεται ότι θα συνεχιστεί με τα εννέα νέα μέλη», αναφέρει του Ινστιτούτο.

Η διεύρυνση θα δημιουργήσει μια μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αγορά, η οποία θα ωφελήσει τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ. Οι επιχειρήσεις των σημερινών μελών της ΕΕ θα συμμετέχουν επίσης σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ στα νέα κράτη μέλη.

Επίσης, τα νέα κράτη μέλη θα μπορούσαν να φέρουν πρόσθετο εργατικό δυναμικό σε χώρες της ΕΕ που αντιμετωπίζουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού.