«Οι διακοπές είναι για τεμπέληδες» – Μια αιρετική άποψη της αρχαιότητας

Μπορεί ο Πλούταρχος να υποστήριζε ότι η ζωή μας είναι μοιρασμένη μεταξύ χαλάρωσης και καταπόνησης, τονίζοντας πως «η ανάπαυση δίνει απόλαυση στην εργασία», αλλά για κάποιους άλλους οι διακοπές ήταν δραστηριότητα προς αποφυγή.

Πολλοί στην αρχαιότητα δεν πίστευαν ότι οι διακοπές ήταν υγιεινές, υποστηρίζοντας το αντίθετο, ότι δηλαδή ήταν επιβλαβείς, εάν το παράκανε κανείς με το ποτό και το φαγητό.

Σε άρθρο του στο The Conversation, ο μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης δρ. Κωνσταντίνος Πανηγύρης, εξηγεί γιατί δεν ήταν πολλοί Έλληνες και Ρωμαίοι πεπεισμένοι ότι οι διακοπές βοηθούσαν την υγεία ή ότι ήταν γενικά μια καλή ιδέα.

Μην το παρακάνετε στις διακοπές

Για παράδειγμα, ο γιατρός Κλαύδιος Γαληνός (περίπου 129-216 μ.Χ.), αναφέρει ο Πανηγύρης, παραπονέθηκε για το πώς οι άνθρωποι στις διακοπές τείνουν να επιδεινώνουν την υγεία τους. Στο έργο του «Υγιεινή», παρατήρησε ότι οι άνθρωποι που δεν είναι καλά λόγω της δύσκολης εργασιακής τους ρουτίνας, όπως οι σκλάβοι, χρειάζονταν την ευκαιρία να αποκαταστήσουν την υγεία τους κάνοντας διακοπές.

Οι άνθρωποι έφευγαν για διακοπές μερικές φορές για να προσπαθήσουν να βελτιώσουν την ψυχική και σωματική τους κατάσταση

Αλλά ο Γαληνός προσέθετε ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούσαν πάντα τις διακοπές για να αποκαταστήσουν την υγεία τους επειδή χρησιμοποιούσαν τις διακοπές για να φάνε και να πίνουν πάρα πολύ: «Είναι σε θέση να προνοήσουν τόσο για τον εαυτό τους κατά τις ημέρες εκείνες εορτών, όταν απελευθερώνονται από τις υπηρεσίες ενός δούλου. Αλλά λόγω έλλειψης ελέγχου, όχι μόνο δεν κάνουν τίποτα για να διορθώσουν αυτά τα πράγματα που μαζεύονται επιβλαβώς στο σώμα, αλλά επίσης γεμίζουν με αυτά τα πράγματα τρώγοντας άσχημα».

Ο Έλληνας συγγραφέας Αθηναίος (2ος-3ος αι. μ.Χ.) αναφέρει πώς «όλοι […] περιμένουν με ανυπομονησία τα πανηγύρια», γιατί τις γιορτές τα τραπέζια είναι γεμάτα ποτό και φαγητό. Σαφώς, ήταν εύκολο να φάνε και να πιούνε πάρα πολύ.

Οι διακοπές είναι για τεμπέληδες

Κάποιοι άλλοι διαμαρτύρονταν ότι οι διακοπές ήταν χάσιμο πολύτιμου χρόνου. Ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας (1ος αιώνας π.Χ.-1ος αιώνας μ.Χ.) είπε ότι η θρησκευτική πρακτική του να απομακρύνονται κάθε Κυριακή από την εργασία σήμαινε ότι οι άνθρωποι σπαταλούσαν «το ένα έβδομο της ζωής τους».

Ομοίως, ο σοφιστής Κλαύδιος Αιλιανός (2ος-3ος αιώνας μ.Χ.) έλεγε ότι οι διακοπές επινοήθηκαν απλώς ως δικαιολογία για να είσαι τεμπέλης: «Κοιτάξτε σας άνδρες – επινοείτε ατελείωτες προφάσεις και δικαιολογίες για τεμπελιά».

Κάντε διακοπές, θα σας κάνουν καλό

Ωστόσο, ο κανόνας ήταν πως οι διακοπές ωφελούσαν τον κόσμο.

Οι άνθρωποι έφευγαν για διακοπές μερικές φορές για να προσπαθήσουν να βελτιώσουν την ψυχική και σωματική τους κατάσταση, λέει ο ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης. «Αυτό συνήθως σήμαινε τη μετάβαση από το ένα κλίμα στο άλλο, ελπίζοντας ότι αυτό θα βοηθούσε».

Σε μια από τις επιστολές του, ο Ρωμαίος συγγραφέας και νομικός Πλίνιος ο Νεότερος (1ος-2ος αιώνας μ.Χ.) γράφει για το πώς προσπάθησε να θεραπεύσει έναν άνθρωπο που ονομαζόταν Ζώσιμος από μια ασθένεια που τον έκανε να φτύσει αίμα.

Ο Πλίνιος τον έστειλε διακοπές στην Αίγυπτο. Ο Ζώσιμος επέστρεψε μετά από πολύωρες διακοπές «με την υγεία του αποκατεστημένη».

Ωστόσο, ο Ζώσιμος αρρώστησε ξανά. Έτσι ο Πλίνιος τον έστειλε σε άλλες διακοπές, αυτή τη φορά στη Ναρβονική Γαλατία (νότια Γαλλία). Ο Πλίνιος μας λέει στην επιστολή του:

Αλλά προσέξτε πού πηγαίνετε και πώς θα φτάσετε εκεί

Ο κόσμος επίσης αναζητούσε ή απέφευγε συγκεκριμένα μέρη, ανάλογα με το αν τα αυτά θεωρούνταν ιδανικά για την υγεία ή όχι, επισημαίνει ο ερευνητής. Ο γιατρός Γαληνός μας λέει ότι το νερό στη Μυτιλήνη, είχε ιδιότητες για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του ύδρωπα, ενός τύπου συσσώρευσης υγρών που οδηγεί σε πρήξιμο:

«Το νερό αυτό είναι κατάλληλο τόσο για ύδρωπες όσο και για τα άλλα πρηξίματα, αφού στεγνώνει έντονα. Ομοίως, ενδείκνυται και για παχύσαρκους και ιδιαίτερα όταν κάποιος τους αναγκάζει να κολυμπήσουν περισσότερο σε αυτό γρήγορα και αφού κολυμπήσουν περισσότερο, να μην πίνουν ή να φάνε αμέσως […]».

Οι γιατροί συνέστησαν επίσης στους ανθρώπους, λέει ο Πανηγύρης να αναζητούν ή να αποφεύγουν συγκεκριμένους τρόπους ταξιδιού. Για παράδειγμα, όταν αντιμετώπιζε τους πονοκεφάλους, ο γιατρός Κέλιους Αυρελιάνος συνιστούσε τα θαλάσσια ταξίδια:

«Τα θαλάσσια ταξίδια ανοίγουν ανεπαίσθητα και σταδιακά τους πόρους του σώματος, προκαλούν καύση λόγω της αλμύρας της θάλασσας και, κάνοντας μια αλλαγή, επιδιορθώνουν τη σωματική κατάσταση. Πρέπει να προσπαθήσουμε να κανονίσουμε ταξίδια σε μέρη όπου το κλίμα είναι ήπιο και επικρατεί βόρειος άνεμος, συνθήκες αντίθετες από εκείνες που μπορούν να επιδεινώσουν την ασθένεια».

Αλλά συμβούλευε να αποφεύγει ο κόσμος τα ταξίδια σε γλυκά νερά. «Τα ταξίδια σε ποτάμια, όρμους και λίμνες θεωρούνται ακατάλληλα, καθώς κάνουν το κεφάλι να γίνεται υγρό και κρύο λόγω της εκπνοής από τη γη».