«Αντίο Συρία, γειά σου Λιβύη»; – Η Ρωσία αναζητά εναλλακτικές για διατήρηση της παρουσίας της στη Μεσόγειο

Εάν υπάρχει μέχρι στιγμής κάποιο δεδομένο για τη Ρωσία μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία, είναι ότι η επιρροή της στη Μέση Ανατολή έχει «ψαλιδιστεί», μαζί με την αξιοπιστία της ως περιφερειακού «παίκτη».

Εν μέσω ενός πρόδηλα οργιώδους παρασκηνίου, μένει ακόμη να φανεί τι μέλλει γεναίσθαι με τις δύο στρατηγικής σημασίας βάσεις της στη Λατάκεια.

Τόσο με την αεροπορική βάση Χμεϊμίμ, όσο κυρίως με τη ναυτική βάση στην Ταρτούς: τις μοναδικές που παρέχουν έως τώρα άμεση πρόσβαση στις ρωσικές δυνάμεις στη Μεσόγειο και στην Αφρική.

Το Κρεμλίνο έχει δώσει από τη μια άσυλο στον έκπτωτο, κατηγορούμενο για εγκλήματα πολέμου πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ.

Από την άλλη διαπραγματεύεται με τους τζιχαντιστές de facto νέους ηγεμόνες της Δαμασκού -προφανώς μέσω και της Τουρκίας-  την τύχη των δύο κρίσιμων βάσεων που διατηρούσε εδώ και δεκαετίες στις ακτές της Μεσογείου, βάσει συμφωνίας με τη δυναστεία Άσαντ.

Οι αναφορές πάντως πυκνώνουν για απόσυρση όχι μόνο ρωσικών στρατευμάτων, αλλά και αεροσκαφών, πολεμικών πλοίων και συστημάτων αεράμυνας από τη Συρία.

Βάσει δορυφορικών καταγραφών και πηγών δυτικών ΜΜΕ, βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη μεταφορά ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού από τη Συρία στην επίσης κατεστραμμένη από τον εμφύλιο Λιβύη.

Αν και το ερώτημα διατήρησης των βάσεων στη Λαττάκεια παραμένει έως τώρα εκκρεμές, οι κινήσεις αυτές χαρακτηρίζονται ευρέως ως πρώιμο στάδιο μιας ρωσικής αποχώρησης από τα συριακά εδάφη.

Με φόντο δε τον πόλεμο στην Ουκρανία και κατά δήλωση της Εσθονής νέας Ύπατης Εκπροσώπου της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Κάγια Κάλας, πολλοί ΥΠΕΞ των «27» έθεσαν «θέμα να μπει όρος στη νέα ηγεσία της Συρίας να απαλλαγεί και από τη ρωσική επιρροή».

Στρίβειν μετ’ εμποδίων προς τη «φιλόξενη» ανατολική Λιβύη;

Πρώην αξιωματούχος του ανατραπέντος καθεστώτος Άσαντ ανέφερε στο πρακτορείο DPA ότι ρωσικά άρματα μάχης και άλλος προηγμένος στρατιωτικός εξοπλισμός της Ρωσίας έχει πια μεταφερθεί στην ανατολική Λιβύη, που ελέγχεται από τον φιλορώσο στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ.

Τη απόσυρση -μεταξύ άλλων- ρωσικών συστημάτων αεράμυνας από τη Συρία στη Λιβύη είχε ήδη αναφέρει, επικαλούμενη αμερικανικές και λιβυκές πηγές, η εφημερίδα Wall Street Journal.

Η βρετανική ΜΚΟ Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με ευρεία δικτύωση στις τάξεις των Σύρων πρώην αντικαθεστωτικών, επιβεβαίωσε επίσης ανάλογες κινήσεις.

Αυτά, ενόσω η Λιβύη δεν έχει ακόμη ορθοποδήσει μετά τον εμφύλιο του 2011 και τους επτάμηνους νατοϊκούς βομβαρδισμούς, που οδήγησαν στην ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι.

Άφησαν πίσω τους τη βορειοαφρικανική χώρα ως ένα «αποτυχημένο κράτος», με περιφερειακούς παίκτες να αλωνίζουν στα διαιρεμένα εδάφη της -με «πάτρωνα» στα δυτικά την ερντογανική μαξιμαλιστική Τουρκία.

Με τον Χάφταρ ισχυρό άνδρα στα ανατολικά και με την παρουσία χιλιάδων μισθοφόρων του ρωσικού ομίλου Wagner στα λιβυκά εδάφη, οι Ρώσοι μπορούσαν ούτως ή άλλως να υπολογίζουν «σε προνομιακή πρόσβαση στο λιμάνι του Τομπρούκ», ανέφερε ανάλυση του γερμανικού υπουργείου Άμυνας από τις 11 Δεκεμβρίου.

Τα αμυντικά συστήματα S-400 και S-300, καθώς και άλλος ρωσικός εξοπλισμός είναι προφανώς καλοδεχούμενα στην ανατολική Λιβύη, εν μέσω διαμάχης για την εξουσία με την κυβέρνηση στην Τρίπολη.

Παρ’ όλα αυτά άλλες φατρίες στην περιοχή φέρονται να επικρίνουν την υπερβολική εγγύτητα με τη Ρωσία, υπό τον φόβο τριγμών στην επιδίωξη του Χάφταρ να διατηρήσει μια ισορροπημένη σχέση με τη Δύση.

Δορυφορική εικόνα δείχνει στρατιωτικά οχήματα σταθμευμένα στη ρωσική ναυτική βάση στην Ταρτούς της Συρίας, στις 17 Δεκεμβρίου (Maxar Technologies/Handout via REUTERS)

Θολές αναδιατάξεις

«Προσπαθούν να παρουσιάσουν αυτό που συνέβη στη Συρία ως ήττα για τη Ρωσία. Σας διαβεβαιώνω ότι δεν είναι», υπογράμμισε ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν στη μαραθώνια ετήσια συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε την Πέμπτη.

«Πήγαμε στη Συρία προ δεκαετίας για να αποτρέψουμε την εκεί δημιουργία ενός θύλακα τρομοκρατών, όπως στο Αφγανιστάν», υποστήριξε.

«Συνολικά πετύχαμε τον στόχο μας», επέμεινε, καθώς προσπαθούσε να σκιαγραφήσει μια Ρωσία με απόλυτο έλεγχο των εξελίξεων, εντός και εκτός συνόρων.

«Θα πρέπει να το σκεφτούμε», ανέφερε ο Πούτιν ως προς το εάν η Ρωσία θα διατηρήσει τις βάσεις στη Συρία.

«Θα χρειαστεί να αποφασίσουμε μόνοι μας πώς θα είναι οι σχέσεις μας με αυτές τις πολιτικές δυνάμεις που ελέγχουν και θα ελέγχουν την κατάσταση στη χώρα. Τα συμφέροντά μας πρέπει να συμπίπτουν»…

Παρά την επιχειρούμενη στρογγυλοποίηση δια στόματος του Ρώσου προέδρου, οι εξελίξεις στη Συρία ερμηνεύονται ευρέως ως σημαντικό πλήγμα για τις φιλοδοξίες της Μόσχας να τοποθετηθεί ως παγκόσμια δύναμη στον διεθνή γεωπολιτικό χάρτη.

«Η πτώση [του καθεστώτος] της Συρίας αποτελεί πλήγμα για τη γεωπολιτική της Ρωσίας και του “άξονα” με περισσότερους από έναν τρόπους», παρατηρεί στην αμερικανική στρατιωτική εφημερίδα Stars and Stripes ο Τζέιμς Χολμς, καθηγητής στρατηγικής στη Ναυτική Σχολή Πολέμου των ΗΠΑ.

«Η απόσυρση του ρωσικού ναυτικού» από τη Συρία «θα απομάκρυνε έναν ενοχλητικό παράγοντα από τη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ, από τα δυτικά του Ισραήλ και από την περιοχή κοντά στη Διώρυγα του Σουέζ», επισημαίνει.

Υπό το πρίσμα των εξελίξεων «οι ΗΠΑ έχουν ένα πλεονέκτημα ναυτικής ασφάλειας» ακόμη και πέραν της Μεσογείου, όπως π.χ. στην Ερυθρά Θάλασσα, συμπληρώνει ο Μάικλ Πίτερσεν, ερευνητής στο πρόγραμμα ρωσικών σπουδών του Κέντρου Ναυτικών Αναλύσεων, μιας δεξαμενής σκέψης με έδρα το Άρλινγκτον της Βιρτζίνια.

«Όμως το αν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ θα μπορέσουν να εκμεταλλευτούν αυτά τα «παράθυρα ευκαιρίας» είναι ένα άλλο ερώτημα», τονίζει.

Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν κατά την ετήσια συνέντευξη Τύπου, στις 19 Δεκεμβρίου, στη Μόσχα (REUTERS/Maxim Shemetov)

Ο Πούτιν και ο… Μαρκ Τουέιν

Σε περίπτωση απώλειας των βάσεων στη Συρία, ως εναλλακτικές για τη Ρωσία θεωρούνται -πέραν της Λιβύης- χώρες όπως η Αλγερία ή το ακόμα βυθισμένο στον εμφύλιο Σουδάν.

Θα απαιτήσουν ωστόσο σταθερές συμμαχίες, πολύ χρόνο και χρήμα.

Τυχόν κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, εν τω μεταξύ, θα τερμάτιζε τους περιορισμούς στα ρωσικά πολεμικά πλοία να μετακινούνται από και προς τη Μαύρη Θάλασσα, όπου η Ρωσία διαθέτει ναυτικές βάσεις.

Εξέλιξη, που θα έδινε και πάλι στη Μόσχα ελευθερία κινήσεων για μερική αποκατάσταση της παρουσίας της στην ανατολική Μεσόγειο.

Τούτων δοθέντων, στη συνέντευξη Τύπου ο Βλαντίμιρ Πούτιν επικαλέστηκε τον Μαρκ Τουέιν για να απαντήσει σε ερώτηση δημοσιογράφου του αμερικανικού δικτύου NBC εάν η Ρωσία έχει γίνει πιο αδύναμη.

«Για εκείνους που το πιστεύουν», τόνισε, «επιτρέψτε μου να μνημονεύσω τη ρήση ενός γνωστού συγγραφέα: Οι φήμες περί του θανάτου μου είναι κάπως υπερβολικές».