«Δεν μπορώ να φανταστώ τίποτα πιο όμορφο» – Πώς ήρθαν τα χριστουγεννιάτικα λαμπάκια στα σαλόνια μας

Το 1882, σε ένα αρχοντικό στη διεύθυνση 136 East 36th Street στη Νέα Υόρκη, ο Έντουαρντ Χίμπερτ Τζόνσον είχε μια ιδέα που θα τον έκανε τον αφανή ήρωα της χριστουγεννιάτικης αίγλης που απολαμβάνουμε σήμερα.

Με ένα πλούσιο μουστάκι, αυτός ο πιστός στρατιώτης του πολυμήχανου εφευρέτη Τόμας Έντισον ήταν η ενσάρκωση της εποχής του: εν μέρει μηχανικός, εν μέρει επιχειρηματίας.

Το 1871, ο Τζόνσον προσέλαβε τον Έντισον, έναν 24χρονο τότε εφευρέτη, ως σύμβουλο για την Automatic Telegraph Company. Ο Έντισον «έτρωγε σε αυτό το γραφείο και κοιμόταν σε μια καρέκλα», θυμήθηκε αργότερα ο Τζόνσον. «Μέσα σε έξι εβδομάδες είχε διαβάσει τα βιβλία, είχε γράψει έναν τόμο περιλήψεων και είχε κάνει δύο χιλιάδες πειράματα… και έτσι, βρήκε μια λύση».

Μια φαεινή ιδέα

Ο Τζόνσον εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ, ώστε όταν ο Έντισον έφυγε για να ξεκινήσει μια νέα εταιρεία, τον ακολούθησε και γρήγορα έγινε χρήσιμος μετατρέποντας τις ιδέες του Έντισον σε χρήμα. Το 1877, αφού ο Έντισον εφηύρε τον φωνογράφο, ο Τζόνσον πήγε το μηχάνημα σε περιοδεία, χρεώνοντας τα πλήθη για να προκαλέσει ενθουσιασμό.

Όταν ο Έντισον κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τον λαμπτήρα το 1880, η ακριβής αξία του ήταν δύσκολο να εκτιμηθεί- η ευρεία ηλεκτροδότηση απείχε ακόμη δεκαετίες. Παρόλα αυτά, ο Τζόνσον, ο Έντισον και άλλοι επένδυσαν 35.000 δολάρια για να ιδρύσουν την Edison Lamp Company για να πουλήσουν χριστουγεννιάτικα λαμπάκια.

Τότε, ο Τζόνσον είχε μια φαεινή ιδέα.

Οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουμε την τάση να θεωρούμε παλιές τις παραδόσεις της χριστουγεννιάτικης περιόδου, αλλά οι περισσότερες από αυτές είναι σχετικά πρόσφατες, καθώς γεννήθηκαν τον 19ο αιώνα.

Η «Νύχτα πριν τα Χριστούγεννα» του Κλέμεντ Κλαρκ Μουρ εκδόθηκε το 1823 και η θρυλική νουβέλα του Καρόλου Ντίκενς «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» το 1843. Τα σχέδια του Τόμας Ναστ για τον χαρούμενο Άγιο Βασίλη έκαναν το ντεμπούτο τους το 1862. Στο μεταξύ, το 1841, ο σύζυγος της βασίλισσας Βικτωρίας, ο Αλβέρτος, είχε συστήσει στη Βρετανία το χριστουγεννιάτικο δέντρο- και η ιδέα εξαπλώθηκε. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Φράνκλιν Πιρς τοποθέτησε ένα στον Λευκό Οίκο το 1856, και μέχρι τη δεκαετία του 1870 πωλούνταν φρεσκοκομμένα δέντρα στο Washington Square Park και όμορφα στολίδια στα Macy’s.

«Δεν μπορώ να φανταστώ τίποτα πιο όμορφο»

Ωστόσο, το βασικό συστατικό ενός χριστουγεννιάτικου δέντρου ήταν τα κεριά, και ενώ οι τρεμάμενες φλόγες ήταν γιορτινές, μπορούσαν να προκαλέσουν πυρκαγιά.

Στο κατάστημα Edison, ο Τζόνσον είδε μια ευκαιρία. Στήνοντας ένα δέντρο στο παράθυρο του σαλονιού του στην πλευρά του δρόμου, ο Τζόνσον συνέδεσε ογδόντα κόκκινες, λευκές και μπλε λάμπες και τις έβαλε γύρω του, ενώ τοποθέτησε τον κορμό σε ένα περιστρεφόμενο βάθρο, και όλα αυτά τροφοδοτούνταν από μια γεννήτρια.

Στη συνέχεια κάλεσε έναν δημοσιογράφο. «Στο πίσω μέρος των όμορφων σαλονιών, υπήρχε ένα μεγάλο χριστουγεννιάτικο δέντρο που παρουσίαζε μια πολύ αλλόκοτη όψη», έγραψε ο W.A. Croffut, βετεράνος αρθρογράφος της Detroit Post and Tribune. «Ήταν λαμπρά φωτισμένο με… συνολικά ογδόντα λαμπάκια που ήταν εγκλωβισμένα σε αυτά τα ντελικάτα γυάλινα αυγά και περίπου ισομερώς μοιρασμένα μεταξύ λευκού, κόκκινου και μπλε….Δεν μπορώ να φανταστώ τίποτα πιο όμορφο». Τα φώτα προσέλκυσαν πλήθος κόσμου καθώς οι περαστικοί σταματούσαν για να κοιτάξουν το θαύμα. Ο Τζόνσον μετέτρεψε το κόλπο του σε παράδοση- πρωτοστάτησε επίσης στην πρακτική να γίνονται περισσότερα κάθε χρόνο: Ένα άρθρο των New York Times του 1884 μετρούσε 120 λαμπτήρες στο εκθαμβωτικό δέντρο του.

Τα φώτα του Τζόνσον ήταν όντως μπροστά από την εποχή τους -το ηλεκτρικό ρεύμα δεν ήταν ακόμη ευρέως διαθέσιμο- και δεν ήταν φθηνά. Μια σειρά από 16 λαμπτήρες πωλούνταν προς 12 δολάρια (περίπου 350 δολάρια σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα) το 1900.

Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια για το κοινό

Ενώ ο Τόμας Έντισον – ο οποίος δημιούργησε τον πρώτο λαμπτήρα και κατά τη διάρκεια της χριστουγεννιάτικης περιόδου του 1880, στόλισε με τις εφευρέσεις του την εξωτερική όψη του εργαστηρίου του στο Menlo Park- και ο Έντουαρντ Χ. Τζόνσον ήταν οι πρώτοι που δημιούργησαν ηλεκτρικά φωτάκια το 1880/1882, ο Άλμπερτ Σαντάκα ήταν αυτός που είδε το μέλλον στην πώληση ηλεκτρικών χριστουγεννιάτικων λαμπτήρων.

Η οικογένεια Σάντακα είχε στην ιδιοκτησία της μια εταιρεία φωτιστικών ειδών και το 1917 ο Άλμπερτ, έφηβος τότε, πρότεινε να αρχίσουν να πουλούν στο αγοραστικό κοινό χρωματιστά χριστουγεννιάτικα λαμπάκια.

Τη δεκαετία του 1920 ο Άλμπερτ και τα αδέλφια του ίδρυσαν την National Outfit Manufacturers Association (NOMA), μια εμπορική ένωση. Η NOMA έγινε σύντομα NOMA Electric Co. και τα μέλη της είχαν τον έλεγχο της αγοράς στα χριστουγεννιάτικα λαμπάκια μέχρι τη δεκαετία του 1960.

*Mε πληροφορίες από:  Smithsonian Magazine / Jamie Malanowski / Library of Congress / New York Times