Αλλάζοντας σεξουαλικό προσανατολισμό στα 30 και στα 50; – Η σωματογραφία των αναγκών της ψυχής

Πάνε σχεδόν 100 χρόνια από τότε που η Ντόρα Ρωζέττη τόλμησε να εκδώσει ένα αιρετικό μυθιστόρημα για τη σχέση μιας νεαρής φοιτήτριας με μια φίλη της στην Αθήνα. Αν η κοινωνία έκτοτε έκανε βήματα ως προς την αποδοχή του σεξουαλικού προσανατολισμού, πόσο έτοιμη είναι να δεχτεί την… ξαφνική ερωτική αλλαγή σε πολλούς ανθρώπους στην ενήλικη ζωή τους.

Για πρώτη φορά, την τελευταία δεκαετία, στις εθνικές απογραφές ζητείται από τους ενήλικες να αναφέρουν τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό, μια αμφιλεγόμενη ομολογουμένως πρακτική. Μέχρι το 2019, συνολικά 15 χώρες του ΟΟΣΑ είχαν αξιολογήσει τον σεξουαλικό προσανατολισμό σε τουλάχιστον μία εθνικά αντιπροσωπευτική έρευνα (ΟΟΣΑ 2019).

Πιο πρόσφατα, έχουμε το παράδειγμα της Βρετανίας όπου για πρώτη φορά η απογραφή του 2021 σε Αγγλία και Ουαλία περιελάβανε μια περιοδική ερώτηση που ρωτούσε όλους τους ενήλικες: «Ποιο από τα ακόλουθα περιγράφει καλύτερα τον σεξουαλικό σας προσανατολισμό; Στρέιτ ή ετεροφυλόφιλος- Ομοφυλόφιλος ή λεσβία- Αμφιφυλόφιλος- Άλλος σεξουαλικός προσανατολισμός» (Office for National Statistics n.d.).

Η απογραφή της Νέας Ζηλανδίας του 2023 περιλάμβανε ένα σχεδόν πανομοιότυπο ερώτημα (Stats NZ, 2021).

1 στους 11 άλλαξε ταυτότητα

Στις ΗΠΑ, το Γραφείο Απογραφής συμπεριέλαβε παρόμοια μέτρηση στην έρευνα Household Pulse Survey (U.S. Census Bureau 2021), που ήταν ένα πρώτο βήμα στο σχέδιο της κυβέρνησης Τζο Μπάιντεν για την επέκταση της συλλογής δεδομένων σεξουαλικού προσανατολισμού (Exec. Order No. 14075, 2022).

Αρκετά νεαρά άτομα κάθε σεξουαλικής ταυτότητας, μπορεί κάποια στιγμή της ζωής τους να πειραματιστούν με τη σεξουαλικότητά τους

Αυτό που παρουσιάζει όμως μεγάλο ενδιαφέρον είναι ότι συνολικά, περίπου 1 στους 11 Αμερικανούς ενήλικες άλλαξε σεξουαλική ταυτότητα κατά τη διάρκεια πέντε ετήσιων ερευνών, συμπεριλαμβανομένου του 6% των cisgender ανδρών, του 11% των cisgender γυναικών και του 35% των μειονοτήτων φύλου. Σημειώνεται ότι ταcisgender άτομα είναι εκείνα που νιώθουν οικεία και αυθεντικά στο φύλο με το οποίο γεννήθηκαν.

Η ρευστότητα ήταν ιδιαίτερα έντονη μεταξύ των νεαρών ενηλίκων και μεταξύ εκείνων που είχαν ταυτοποιηθεί ποτέ ως αμφιφυλόφιλοι ή ως «κάτι άλλο».

Μήπως αυτά τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η σεξουαλικότητα μπορεί να είναι ρευστή με τον σεξουαλικό αυτοπροσδιορισμό να εξελίσσεται στην πάροδο του χρόνου;

Τι συμβαίνει στους ανθρώπους

Στην Ιαπανωνία, η Ιταλίδα ερευνήτρια από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, είδε πως πολλές ετεροφυλόφιλες γυναίκες που είχαν σχέση πληρώνουν γυναίκες συνοδές για να τις βοηθήσουν να εξερευνήσουν επιθυμίες που μπορεί να είναι δύσκολο να μοιραστούν με τον σύντροφό τους σύντροφο.

«Πολλές Γιαπωνέζες εξακολουθούν να δυσκολεύονται να εξερευνήσουν τη σεξουαλικότητά τους και να εκφράσουν τις σεξουαλικές τους επιθυμίες, ακόμη και με τους συντρόφους τους» λέει η Φανάσκα. «Αυτό συχνά οδηγεί σε μη ικανοποιητικές σεξουαλικές εμπειρίες, οι οποίες μπορούν να ανοίξουν το δρόμο για σχέσεις που τα ζευγάρια δεν κάνουν σεξ – κάτι που είναι ολοένα και πιο συνηθισμένο στην Ιαπωνία και μια κατάσταση που πολλοί χρήστες των υπηρεσιών rezu fūzoku («λεσβιακή σεξουαλική ψυχαγωγία») μοιράστηκαν μαζί μου».

Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, αλλά το σίγουρο είναι ότι συμβαίνει, αρκετοί άνδρες και γυναίκες κάνουν διαφορετικές προτιμήσεις στον βίο τους. Την περίπτωση αυτή αποτυπώνει η Δρ. Ψυχολογίας, Εύα Στάμου, στο βιβλίο Σωματογραφία (εκδ. Αρμός) που σε μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση στιγμιότυπων από την ερωτική σχέση δύο γυναικών, η αφηγήτρια ξετυλίγει τα πάθη του σώματος και τις ανάγκες της ψυχής.

«Όταν λέμε ότι η σεξουαλικότητα χαρακτηρίζεται από ρευστότητα δεν αναφερόμαστε ασφαλώς σε όλους τους ανθρώπους, ούτε εννοούμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε, κατά βούληση, για ποιον ή ποια θα νιώσουμε έλξη» λέει η Εύα Στάμου στο in.

Για αυτό, άλλωστε, εξηγεί η ίδια, οι διάφορες «θεραπείες μετατροπής» που εφαρμόζονταν στο παρελθόν με σκοπό να αλλάξουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό ενός ατόμου δεν είχαν καμία επιτυχία και θεωρούνται πλέον αντιεπιστημονικές μορφές ψυχολογικής κακοποίησης.

Οι κοινωνικές νόρμες

Υπάρχουν, ωστόσο, κάποιοι άνθρωποι των οποίων η σεξουαλική ταυτότητα αλλάζει στην πάροδο του χρόνου. «Αυτό συμβαίνει γιατί τα τελευταία χρόνια οι κοινωνικές νόρμες για το τι είναι ‘πρέπον’ μεταβάλλονται, με αποτέλεσμα οι νεαροί ενήλικες να νιώθουν πιο άνετα να εξερευνήσουν τη σεξουαλικότητά τους, ειδικά αν απομακρυνθούν από ένα καταπιεστικό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον» υπογραμμίζει η δρ. Στάμου.

Επίσης, προσθέτει ότι ορισμένοι που έχουν συνδέσει τον εαυτό τους με την κυρίαρχη ετεροφυλόφιλη ταυτότητα, ανακαλύπτουν (μέσω της ψυχοθεραπείας, ή εντελώς ξαφνικά) την έλξη που νιώθουν για άτομα του ίδιου φύλου και αμφισβητούν την έως τότε ισχύουσα σεξουαλική τους ταυτότητα.

Τέλος, η ειδική ψυχολόγος με μεγάλη εμπειρία τονίζει ότι «αρκετά νεαρά άτομα κάθε σεξουαλικής ταυτότητας, μπορεί κάποια στιγμή της ζωής τους να πειραματιστούν με τη σεξουαλικότητά τους δοκιμάζοντας το διαφορετικό, μα επιστρέφοντας εν τέλει στην αρχική τους σεξουαλική προτίμηση».