Σαρκοφάγες ρέγγες εξέπληξαν τους βιολόγους στη Βαλτική – Απότομο εξελικτικό άλμα

Οι ρέγγες, αγαπημένος μεζές πολλών χωρών της Βόρειας Ευρώπης, υποτίθενται ότι τρέφονται αποκλειστικά με πλαγκτόν. Μόνο που η επιστήμη ανακάλυψε πρόσφατα δύο νέους πληθυσμούς στη Βαλτική που το γύρισαν στη σαρκοφαγία, σαν αγελάδες που αντί για βοσκή τρώνε άλλα ζώα.

Τα ευρήματα έχουν σημασία για την κατανόηση της οικολογικής ισορροπίας στη Βαλτική, μια σχετικά νέα θάλασσα που εμφανίστηκε μετά το τέλος της πιο πρόσφατης εποχής των παγετώνων.

Ως φυτοφάγα ζώα που στη συνέχεια γίνονται βορρά μεγαλύτερων ψαριών, οι ρέγγες είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην πρωτογενή παραγωγή του φυτοπλαγκτού και την κορυφή της τροφικής αλυσίδας, επισημαίνουν οι ερευνητές.

«Οι ρέγγες εκμεταλλεύονται μια πηγή τροφής που διαφορετικά δεν αξιοποιείται»

Η νέα μελέτη έρχεται από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουψάλα στη Σουηδία, εκεί όπου δίδασκε τον 18^ο αιώνα ο φυσιοδίφης Κάρολος Λιναίος, σύμφωνα με τον οποίο οι ρέγγες της Βαλτικής Θάλασσας (Clupea harengus harengus) είναι υποείδος της ρέγγας του Ατλαντικού (Clupea harengus harengus). Οι ορατές διαφορές είναι το μικρότερο μέγεθος και το μειωμένο σωματικό λίπος της ρέγγας της Βαλτικής.

Ο επικεφαλής της μελέτης Λιφ Άντερσον ενημερώθηκε από τοπικούς ψαράδες στην Ουψάλα για έναν πληθυσμό από ασυνήθιστα μεγάλες ρέγγες που ζευγαρώνουν κάθε καλοκαίρι στην ίδια περιοχή.

Ο Άντερσον προχώρησε τότε στη συλλογή δειγμάτων, τα οποία υπέβαλε σε γενετικές αναλύσεις. «Γνωρίζουμε πλέον ότι πρόκειται για έναν γενετικά ξεχωριστό πληθυσμό που πρέπει να έχει εξελιχθεί τις τελευταίες εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια» αναφέρει ο ερευνητής, τελευταίος συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύεται στο Nature Communications.

Σύγκριση μεγέθους ανάμεσα στη σαρκοφάγο ρέγγα (Slåttersill στα σουηδικά) σε σύγκριση με άλλες ποικιλίες ρέγγας στη Βαλτική (Leif Andersson/Uppsala University)

‘Ένα αναπάντεχο εύρημα ήταν ότι οι ρέγγες του συγκεκριμένου πληθυσμού έφεραν τραύματα στα βράγχια, τα οποία οι ρέγγες χρησιμοποιούν κανονικά για να κατακρατούν το πλαγκτόν.

Οι ερευνητές άρχισαν τότε να υποψιάζονται ότι οι συγκεκριμένες ρέγγες είχαν αλλάξει διατροφικές προτιμήσεις και έτρωγαν γαστεροστεΐδες, μια ομάδα ψαριών που φέρουν αιχμηρά αγκάθια για άμυνα.

Οι υποψίες επιβεβαιώθηκαν με την εξέταση του περιεχομένου του στομάχου, η οποία απέδειξε ότι οι ρέγγες περιέργως τρέφονταν με άλλα ψάρια. Και αυτό συνέβαινε ότι μόνο στον πρώτο πληθυσμό έξω από την Ουψάλα αλλά και με δείγματα από άλλες περιοχές της Βαλτικής.

«Η γενετική ανάλυση δείχνει ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο διακριτοί υποπληθυσμοί σαρκοφάγου ρέγγας στην Βαλτική, ένας βόρεια της Στοκχόλμης και ένας νότια» δήλωσε ο Τζέικ Γκούνταλ, πρώτος συγγραφέας της μελέτης.

Ένα σημαντικό ερώτημα είναι το γιατί εξελίχθηκαν σε αυτή τη θάλασσα οι ασυνήθιστες σαρκοφάγες ρέγγες. Η Βαλτική είναι η νεότερη θάλασσα, καθώς σχηματίστηκε πριν από μόλις 8.000 χρόνια, μετά το τέλος της πιο πρόσφατης εποχής των παγετώνων.

Μόνο λίγα θαλάσσια είδη έχουν καταφέρει να προσαρμοστούν στα υφάλμυρα νερά της, όπου η αλατότητα περιορίζεται σε 2–10‰, συγκριτικά με 35‰ στον Ατλαντικό Ωκεανό.

«Προτείνουμε την υπόθεση ότι οι ρέγγες της Βαλτικής που τρέφονται με ψάρια εξελίχθηκαν λόγω έλλειψης ανταγωνισμού από άλλα αρπακτικά ψάρια όπως το σκουμπρί και ο τόνος. Οι ρέγγες αυτές εκμεταλλεύονται επομένως μια πηγή τροφής που διαφορετικά δεν αξιοποιείται» είπε ο Άντερσον.

Τα ευρήματα θα μπορούσαν όμως να έχουν και οικονομική αξία: οι σαρκοφάγες ρέγγες φαίνεται πως είναι ιδανικές για ανθρώπινη κατανάλωση, καθώς διαπιστώθηκε ότι μεγαλώνουν πιο γρήγορα, περιέχουν περισσότερα ωφέλιμα λίπη και είναι λιγότερο μολυσμένες από διοξίνες, μια κατηγορία τοξικών ρύπων που αποτελούν σημαντικό πρόβλημα στη Βαλτική.